اقتصاد دانش بنیان

در هفته گذشته که خبر انتشار تصاویر ماهواره ایران ساخت نور ۲ از پایگاه ناوگان پنجم دریایی آمریکا منتشر شد، ناخودآگاه به یاد این سخنان پیر فرزانه انقلاب افتادم. اینکه سیر تطور “دانش اگر در ثریا باشد، مردمانی از پارس بدان دست خواهند یافت” پیامبر رحمت (ص) تا “یک ملت با مغز خودش فکر کند” رهبری انقلاب، چه رویای صادقانه‌ای از مردمان ایران‌زمین را در برابر دیدگان یک دنیا به نمایش گذاشته است.

مردمانی که در هژمونی گسترده تحریم و تهدید و تحدید، چه شگفتانه‌هایی که در حوزه ساخت و تولید فناوری‌های روز آمد ایران ساخت ارائه نکردند در موضوع اخیر ماهواره‌هایی را در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین (LEO) مستقر کرده‌اند تا در زمره معدود کشور‌های جهان قرار بگیریم که با این ماهواره ها، از هر نقطه جهان که بخواهیم، تصاویر باکیفیت و رنگی تهیه کند. ماهواره‌هایی که از ایستگاه سامانه‌های زمینی – انواع ماهواره بر، پرتابگر‌ها و از لجستیک تا فناوری‌های پیشرفته نرم افزاری و سخت افزاری آن، یعنی یک زنجیره کامل صنعت فضائی تماما به دست جوانان برومند این سرزمین، بومی‌سازی شد و این‌چنین استیلای چشم‌گیر ایران اسلامی را بر پهنه آسمان‌ها به تصویر کشید.

آمارها، اما دایره این مباهات را صدچندان می‌کنند. طبق آمار‌های رسمی بین‌المللی، ایران در سال ۱۹۹۶، در رتبه ۴۵ کشور‌های دارای برترین فناوری‌های فضایی قرار داشت. در آن سال‌ها، ایران، سایه تحریم چندانی را در این زمینه احساس نمی‌کرد، اما امروز و تا پیش از این دستاورد درخشان، ایران، دهمین کشور دارای فناوری‌های نوین فضایی است.

آن‌چه در این آمار رشک‌برانگیز نشان داده و تعجب دانشمندان و نوابغ جهانی را در پی داشته آن‌که، ۹ کشور ابتدایی این فهرست، تحت هیچ‌گونه تحریم فضایی قرار ندارند و ایران به عنوان دهمین کشور این فهرست، نخستین کشوری است که با شدیدترین تحریم‌های حوزه هوافضا مواجه است؛ و حال اگر پاس‌کاری فناوری در میان کشور‌های در راس این فهرست نباشد و اگر آن‌ها به اندازه ایران، تحت این میزان تحریم‌های ظالمانه قرار بگیرند، آیا باز هم خواهند توانست جایگاه کنونی خود را حفظ کنند و آیا در چنین شرایطی، رتبه ایران، باز هم مرتبه دهم این فهرست است؟

همت و غیرت ایرانی، این‌چنین است که معطل هیچ دستور و بخش‌نامه یا خشم و خوشایند دول شرقی و غربی نمی‌ماند. آتش‌به‌اختیار بودن یعنی همین؛ یعنی انتفاضه‌ای که نخبگان هوافضای ما به چنین دستاوردی برسند که با دستان خالی از کمک‌ها و انتقال تجربیات شرقی و غربی، این‌چنین گستره گیتی را به زیر چشمان پرنفوذ خود کشانده و دنیا را برای بدخواهان این ملت و سرزمین ناامن‌تر کنند. در مشاهداتم از یک کشور حاشیه خلیج فارس که تمام تاریخ اش به یک قرن هم نمی‌رسد، بواسطه ورود ابتدایی که در حوزه هوا و فضا در مراکز علمی، آموزشی خیابان‌ها و مکان‌های عمومی اش، تصاویر و سازه‌هایی از فعالیت‌های فضایی اش که جملگی وارداتی و ساخت کشور‌های غربی و با پول‌های بادآورده نفتی خریداری شده است، به وفور و اشکال مختلف دیده می‌شود.

در بسیاری از نقاط دیگر دنیا نیز، اوضاع چنین است. یعنی هر دستاوردی با تشویق‌ها و توصیف‌های بلندبالای تبلیغی و رسانه‌ای همراه می‌شود، اما ما در کشورمان با داشتن هزاران شرکت دانش بنیان و خلاق و تولیدات و دستاورد‌های بی نظیر علمی وفناوری، نشانه‌ای از محصولات و تلاش‌های این شرکت‌ها را در کتب درسی – رسانه ها، مبلمان شهری، به اشکال مختلف در کوی و برزن یا مکان‌های پررفت و آمد نمی‌یابیم. در عرصه‌های رسانه ای، گزارش‌ها و خبرها، بیشتر دستوری و سطحی است و مطالبی کم جان و کم تاثیر از این بخش مشاهده می‌کنیم. بله؛ ما مقصریم. چون حق مطلب را درباره دستاورد‌های نوآورانه و فناورانه دانشمندان مان در عرصه‌های مختلف را ادا نکردیم.

ما بدهکار این جماعت افتخارآفرین هستیم. با اینکه می‌دانیم مثل و مانند این عزیزان در دنیا کمیاب است، اما با حساسیت، دقت و مداومت به تولید محتوا در این باره نمی‌پردازیم در معرفی و شناساندن دانشمندان خود هم کم توفیق هستیم و در مقابل، فضای مجازی ما پرشده از خود تحقیری ایران و ایرانی!

اما در این میان ما مقصریم؛ ما رسانه‌ای ها. تقصیرمان هم در این است که به اندازه توانمندی‌های دانشمندان و افتخارآفرینی هایشان، نتوانسته ایم کار رسانه‌ای بکنیم و جامعه و جهان مان را از این تلاش‌ها آگاه کنیم.

روراست باید بگویم که شرمنده همه این عزیزان هستیم. باید این کفران نعمتی که هر روز ما دتر فضای مجازی و رسانه‌ای‌ها مرتکب می‌شویم به سرعت به پایان برسد و سر‌ها را به سمت تکریم و ارتقای فعالیت‌ها و دستاورد‌های دانشمندان و نخبگان و سرآمدان و نوآوران و خلاقان کشورمان به احترام بچرخانیم. ایران اسلامی با رسانه‌های قدرتمند و حامی دانش و فناوری می‌تواند به والاترین درجات برسد و در میان کشور‌های دنیا، جایی که لایق اش هست را بیابد؛ و اینک این تاریخ پرافتخار ایران‌زمین است که تا مادام خلقت، بستری برای زاد و پرورش نخبگانی است که همواره شعار ما می‌توانیم را به فعلیت می‌رسانند و تمام تلاش‌‎هایی که مترصد دلسرد کردن آن‌ها است را به زمین می‌زنند و این‌چنین عزتمندانه در مسیر بومی‌سازی دستاورد‌هایی که تا پیش از این کسی فکرش را هم نمی‌کرد که به مرز‌های ایران اسلامی برسد، تلاش می‌کنند.

این دستاورد، مصداق دست‌به‌دست شدن مشعل المپیک تلاش و ما می‌توانیم ایران، در قرن‌های متمادی است؛ مشعلی که از گذشته به امروز رسیده و بی‌گمان از نسل کنونی به دست نسل‌های بعدی متفکران این سرزمین خواهد رسید. تاریخ، این گزاره را ده‌ها، صد‌ها و هزاران بار به اثبات رسانده است.