اقتصاد دانش بنیان

چالش‌ها و نیازهای دنیای امروز، با راه حل‏‌های ديروز حل‏ شدنی نيستند و پيش‏‌بينی آينده به تنهايی، مشكلات آینده را حل نمی‌‏كند، بلكه بايد برای پيش‌‏سازی آينده اقدام كرد. شرايط محيطی كسب و كار و قواعد بازی به حدی بی‌‏رحم، پيچيده، پويا و نامطمئن شده‌اند كه سازمان‏‌ها ديگر نمی‏‌توانند با تغييرات سطحی و ظاهری در ساختارها، روش‌‏ها، سيستم‏‌ها و غيره، حيات بلندمدت خود را تضمين كنند.

آینده خلق شدنی است و برای موفقیت در ان، نگاهی تازه نیاز است. بايد آن را خلق كرد و فقط سازگاری با تغيير كافی نيست، بلكه بايد آن را دوست داشت. در شرايط كنونی سازمان‏‌ها نمي‏‌توانند با دل‏بستن به توان بالای توليدی و اجرای چند طرح خلاقانه بر رقبای كوچك، منعطف، نوآور، فرصت‏گرا و كم ‏هزينه فايق آيند، بلكه بايد شرايطی را فراهم كنند تا استعداد خلاقانه كاركنان بارور شده و همه آنان روحيه كارآفرينی پيدا كنند و بتوانند به راحتی، مستمر و به طور فردی يا گروهی فعاليت‏‌های نوآورانه خود را به اجرا درآورند.

پرویز کرمی دبیر ستاد دبیر ستاد فرهنگ‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه صنایع نرم و خلاق در این گفت‌وگو درباره نقش اثربخش شرکت‌های خلاق در پیشرفت و رونق زیست‌بوم نوآوری می‌گوید:

* کمی از شرکت‌های خلاق برایمان بگویید.

کرمی: خلق مزیت رقابتی مبتنی بر نوآوری و خلاقیت در مدل کسب درآمد، کاهش هزینه ها، مدیریت زنجیره تامین، بازاریابی، متمایزسازی محصولات و سایر فعالیت هایی که منجر به ساختارهای جدید در الگوی کسب و کار بنگاه می‌شود را شرکت خلاق می‌گویند.

ما شرکت‌های خلاق را شرکتی می‌دانیم که ماهیت رشد، خلاقیت و نوآوری برای ارائه کالا، خدمت، خدمات جدید و مدل‌های نوین کسب‌وکار را تحت هدف داشته باشند؛ یعنی این شرکت‌ها محصولات یا خدماتی به جامعه ارائه می‌دهند که ممکن است جنبه فناوری در آن آنقدر بالا نباشد اما خلاقیت و نوآوری در آن حرف اول را می‌زند که به طور حتم باید یک شرکت باشد که یکی از شخصیت‌های حقوقی قابل ثبت در نظام قانونی کشور را به خود اختصاص دهد و اثربخشی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز داشته باشند که می‌شود به آنها شرکت‌های خلاق گفت. 

* وجه تمایز شرکت های خلاق از دانش‌بنیان در چیست؟

کرمی: شرکت‌های خلاق مزیت رقابتی بر نوآوری است و یک مدل کسب‌وکار و کسب درآمدی دارد که به  نوعی می‌توان گفت بازاریابی و مدیریت زنجیره تامین می‌کند، کاهش هزینه دارد، محصولات را متمایزسازی می‌کند و درنهایت فعالیت‌هایی که به ساختارهای جدید در الگوی کسب‌وکار بنگاه وجود دارد منجر می‌شود.

رشد و توسعه محصولات و خدمات ایشان برخلاف شرکت های دانش بنیان محصولاتی مبتنی بر فناوری های پیچیده و پیشرفته نیست.

در شرکت‌های خلاق حوزه‌های پذیرش داریم که شامل کسب‌وکارهای دیجیتال و فضای مجازی، صنایع دیداری و شنیداری، فیلم، انیمیشن، موشن‌گرافی، آثار صوتی و تصویری، پادکست، حوزه میراث فرهنگی- گردشگری و صنایع دستی می‌شود؛ در انواع بازی‌ها هم شامل گیم، اسباب‌بازی، سرگرمی و البته حوزه دیگری که شرکت‌های خلاق را در خود جای داده حوزه‌های چاپ‌ و نشر، آموزش، گیاهان دارویی، طب سنتی و طراحی و معماری است.

طی فعالیت‌هایی که در این سال‌ها داشته‌ایم موفق شدیم مبادی و مبادی هایی برای تایید شدن به تفکیک حوزه‌ها شناسایی کنیم؛ یعنی خود معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری کار را راساً و بدواً انجام نمی‌دهد؛ بلکه از شتاب‌دهنده‌ها، شرکت‌ها، تسهیل‌گرها، جشنواره‌‌ها، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری بعنوان مبادی ورود در مسیر مراحل شناسایی شرکت‌های خلاق کمک می‌گیرد. به عنوان مثال یک شتاب‌دهنده می‌تواند هم استارتاپ‌ها و هم شرکت‌های دانش‌بنیان خود را به ما معرفی کند و یا این شتاب‌دهنده می‌تواند در ارزیابی‌ شرکت‌های خلاق حوزه خود کارگزار ما در ستاد باشد.

* شرکت‌های خلاق از چه کانالی می‌توانند با معاونت علمی همکاری کنند؟

کرمی: ما ۱۵ جشنواره را که از جشنواره‌های تخصصی هستند تاکنون شناسایی کرده و جزو مبادی ورودی می‌دانیم به عنوان مثال جشنواره کودک اصفهان می‌تواند کارگردان یا تهیه کننده برتر خود را برای شرکت خلاق شدن در زمینه فیلم‌سازی کودک به ما معرفی کند یا موسسه صبا صدا و سیما می‌تواند بهترین انیماتور و تهیه کنندگان خود را به ما معرفی کند و پس از بررسی اولیه برای شرکت خلاق شدن در حوزه انیمیشن فعالیت داشته باشند؛ بنابراین ما مبادی ورودی و با صلاحیتی داریم که به خوبی در این حوزه به ما کمک می‌کنند.

* در حال حاضر چه تعداد شرکت خلاق پویا به ثبت رسیده است؟

کرمی: می‌توانم بگویم در حال حاضر بیشتر از 1200 شرکت خلاق به تفکیک حوزه‌ها  ارزیابی و به ثبت رسیده اند که از این میان 550 شرکت در فضای کسب‌وکار دیجیتال و فضای مجازی؛ 100 شرکت خلاق در حوزه صنایع دیداری و شنیداری، صدا و سیما، موشن‌ و انیمیشن؛  حدود 100 شرکت در حوزه میراث فرهنگی و صنایع دستی؛ 150 شرکت در حوزه بازی‌های اسباب‌بازی، گیم، سرگرمی؛ 60 شرکت در حوزه طراحی و معماری هستند؛ البته در حوزه هنرهای تجسمی و نمایشی یک مقدار ضعیف عمل شده که امیدوارم تقویت شود و حدود 7 شرکت در این زمینه ثبت شده است؛ همچنین 20 شرکت در حوزه چاپ‌و نشر، آموزش و یادگیری؛ 45 شرکت در حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی؛ 30 شرکت در حوزه زیرساخت حوزه صنایع خلاق و درنهایت 15 شرکت در سایر حوزه‌های صنایع نرم و خلاق به ثبت رسیده‌اند.

اگر بخواهیم برنامه آینده را ببینیم فکر می‌کنم استعداد تا 2 هزار شرکت خلاق رسیدن را داریم و امیدوارم بزودی 1500 شرکت را با حضور شرکت ها و فعالان به جشن بنشینیم.

* چه خدماتی را به شرکت‌های خلاق ارائه می‌دهید؟

کرمی: حمایت‌های حقوقی، فنی، مشاوره‌ای، توانمندسازی، بیمه، مالیات،‌مالکیت فکری، تسهیلات نظام وظیفه، استقرار در پارک‌های علم و فناوری،‌هماهنگی در استقرار محل مسکونی، حمایت از شرکت های خلاق در نمایشگاه‌های تخصصی، تجاری، داخلی و خارجی، خدمات تامین مالی از طریق صندوق‌های پژوهش فناوری و نیز صندوق نوآوری و شکوفایی از جمله حمایت ها و کارهایی است که معاونت علمی و فناوری برای شرکت‌های خلاق در نظر گرفته است.

شرکت‌های خلاق از نظر توان مالی شرکت‌های ضعیفی هستند و به تازگی به این حوزه ورود پیدا کرده‌اند باید به نوعی توانمندسازی برایشان در نظر گرفته شود تا بتوانند رشد کنند و روی پای خودشان بایستند؛ بنابراین ما دوره‌های توانمندسازی، مشاوره و آموزشی حضوری و وبینار طراحی کرده‌ایم.

 به دلیل اینکه شرکت‌های خلاق در حوزه مسائل مالی از جمله دفاتر و گردش مسائل فنی و علمی ضعیف هستند ما یک پیشخوان مشاوره و توسعه بازار برای شرکت‌های خلاق این حوزه نیز در نظر گرفته‌ایم.

در حوزه تسهیلات تخصصی نظام وظیفه و بخش امریه نیز کمک‌هایی داریم.همچنین در زمینه استقرار با بعضی از پارک‌ها رایزنی کرده‌ایم که بتوانند در پارک‌های علم و فناوری شرکت‌های بزرگ استقرار یابند.

در حمایت از حضور شرکت‌های خلاق در نمایشگاه‌های تخصصی داخلی حمایت های خوبی درنظر گرفته شده اما برای بخش صادرات آنها نیز تمهیداتی داریم.در بحث غرفه ‌و حضور در سایر کشورها کمک های خوبی برای این شرکت ها داریم؛ به شرکت‌های خلاقی که محصولات، خدماتی دارند که قابلیت صادراتی شدن را دارد کمک‌های ویژه می‌کنیم مثل شرکت‌های داش‌بنیان که بتوانند از پاویون‌های خارج از کشور و حضور در نمایشگاه‌های خارجی بهره‌مند شوند و با شرکت‌های بیمه‌‌گر خاص تفاهم‌نامه و گفت‌‌وشنودها را ادامه می‌دهیم که بتوانیم خدمات رفاهی بگیریم مانند استفاده از خدمات بیمه دانا با همکاری شبکه نوآوری تهران انجام می‌دهیم.

* چه تسهیلاتی در ایام کرونا به شرکت‌های خلاق ارائه کردید؟

کرمی: در ایام کرونا با همکاری صندوق نواوری و شکوفایی کمک‌ و تسهیلات خوبی به شرکت‌‌های خلاق بخصوص بخش گردشگری ارائه شد که متاسفانه این شرکت‌ها در بحران کرونا متحمل خسارات‌های زیادی شدند؛ البته در حوزه معرفی شرکت‌های دانش‌بنیان در صدا و سیما و برنامه‌‌های مختلف مجموعه کاری را شروع کردیم و معرفی شرکت‌های خلاق را برای شبکه‌های پویا و نهال داشته ایم اما به دنبال ادامه در سایر شبکه ها نیز هستیم. 

* چه خدماتی به این شرکت‌ها ارائه می‌کنید؟

شرکت‌های خلاق اگر در کار گزارش و تحقیقات وارد بازار شوند تا سقف 50 میلیون ریال کمک مالی دریافت می‌کنند؛ در حوزه خدمات دیجیتال مارکتینگ 50 درصد هزینه را تا سقف 50 میلیون ریال؛ اما اگر این شرکت‌ها دفتر داشتند باشند تا سقف 120 میلیون ریال از مزایای ما بهره‌مند می‌شوند.

البته در حوزه خرید نرم افزار حسابداری 50 درصد هزینه‌ها را تا سقف 20 میلیون تومان پرداخت می‌کنیم و چنین مواردی در حوزه خدمات مالی است که شرکت‌های خلاق بتوانند کار مالی خود را انجام دهند.

در حوزه توسعه صادرات محصولات خلاق در نمایشگاه‌های بین‌المللی و اعزام توسط هیات‌های تجاری سهمیه‌ای برای شرکت‌های خلاق در نظر گرفته شده تا بتوانند در بازارهای خارجی حضور یابند؛ البته کمک‌‌هایی نیز در حوزه صادرات برای کارهای تبلیغاتی، اطلاع‌رسانی و سه زبانه کردن سایت و خدمات توسعه بازار بین‌الملل یا ثبت نشان بین‌المللی را در مشاوره‌های تخصصی بین‌المللی و مشاوره تجارت با کشورهای خارجی در نظر گرفته‌ایم تا شرکت‌های خلاق بتوانند به خوبی از چنین مزیت‌هایی بهره‌مند شوند.

صندوق پژوهش و فناوری ویژه صنایع خلاق را در دستور کار داریم که انشاءاله خبرهای خوبی برای شرکت‌های خلاق داریم تا با کمک صندوق‌های پژوهش و فناوری بتوانیم خط اعتباری ویژه‌ای را راه‌اندازی کنیم؛ البته همکاری و رایزنی را با صندوق نوآوری شکوفایی آغاز کرده‌‌ایم.

حدود 30 درصد از هزینه حضور شرکت‌های خلاق برای استقرار در فضای کار اشتراکی را در اختیار شرکت‌های خلاق قرار می‌دهیم و 25 درصد تخفیف ویژه برای زیرساخت‌های فضای مجازی مثل هاستینگ، و 20 درصد تخفیف شرکت‌های خلاق برای استفاده از زبان‌های برنامه‌نویسی ویژه ایرانی را در دستور کار داریم.

با بعضی از سازمان‌ها مثل نمایشگاه‌ توانمندی‌های روستایی با معاونت توسعه روستایی،کمیته امداد و صدا و سیما وارد گفت‌وگو شدیم تا بتوانیم از هم‌افزایی و توان این دستگاه‌ها و شرکت‌های خلاق استفاده کنیم.

* شرکت‌های خلاق می‌توانند از کدام بخش از ستاد معاونت بیش‌ترین استفاده را داشته باشند؟

کرمی: شرکت‌های خلاق می‌توانند از شبکه راهبردی خدمات آزمایشگاهی که زیرمجموعه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است استفاده کنند و 50 درصد سوبسید این مجموعه بهره‌مند شوند. 

با صحبت‌هایی که با اتاق بازرگانی صورت گرفته 70 درصد تخفیف عضویت ویژه شرکت‌های خلاق در اتاق بازرگانی را گرفته‌ایم و 50 درصد تخفیف ویژه برای شرکت‌های خلاق در خدمات صدور ضمانت‌نامه دریافت شده که اگر شرکت‌ها توان استفاده در این زمینه را داشته باشند می‌توانند به فعالیت‌های خود به خوبی ادامه بدهند.

در حوزه ترویج و معرفی دانش‌بنیان‌ها تفاهم‌نامه خوبی با صدا و سیما صورت گرفته تا بتوانیم به صورت رایگان معرفی شرکت‌های خلاق را در صدا و سیما داشته باشیم. اینها مجموعه کارهایی است که در حال حاضر برای بهتر شدن، بهتر دیده‌ شدن، رشد و توسعه شرکت‌های خلاق در قالب برنامه توسعه زیسب بوم شرکت‌های خلاق در ستاد فرهنگ‌سازی اقتصاد دانش‌ّنیان و صنایع نرم و خلاق پیگیری می‌کنیم.

* با وجود اینکه دبیر  دبیر ستاد فرهنگ‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه صنایع نرم و خلاق هستید برای آینده چه ایده و برنامه‌هایی دارید؟

کرمی: در دوران کرونا هم‌افزایی ویژه‌ای بوجود آمد که باعث رشد شرکت‌های خلاق در حوزه تولید محتوا، هوش مصنوعی، ITو IOT شد و باید کمک کنیم تا از این موقعیتی که برای پاره‌ای از مشاغل تهدید محسوب شده اما برای بسیاری دیگر یک فرصت جدید است استفاده بهتری کنیم.

درست است مردم و کشور در ایام کرونا دچار مشکلاتی شدند و عزیزانشان را از دست دادند اما از طرفی موقعیتی ایجاد شد تا شرکت‌های خلاق و دانش‌بنیان بتوانند در این فضا رشد و بازار داخلی و صادراتی خوبی داشته باشند. باید در برنامه‌های اتی این موارد را با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان و صنایع خلاق و فرهنگی به صورت جدی پیگیری کنیم و با برگزاری نشست‌های تخصصی و ارائه ایده‌ها  از طریق هم‌افزایی بتوانیم از فضای بوجود آمده به خوبی در پیشبرد و رشد شرکت‌ها و جامعه بهره‌مند شویم.

گزارش از مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به نقل از خبرگزاری فارس