اقتصاد دانش بنیان

سالی که گذشت، مملو بود از فراز و نشیب‌هایی که قصد داشتند سد راه‌های مستحکمی شوند فراروی سیل خروشان و جاری نوآوری و خلاقیت. اما این سیل، قدرتمندتر از پایه‌های لرزان مشکلات و محدودیت‌ها عمل کرد و توانست پلی بسازد بر مشکلات.

تحریم‌های سهمگین و ظالمانه، کرونای منحوس و ناخوانده‌ای که آمده بودند تا از ریشه برکنند و بنیان‌های بنا نهاده شده از فرهنگ، دانش و خلاقیت را تخریب کنند، گرچه خسارات زیادی به بار آوردند اما با یک جبهه توانمند و استوار مواجه شدند. نوآوری دانش‌بنیان‌ها و خلاق‌ها به میدان آمد تا چاره کار کشور در دشوار محدودیت و بیماری شود.

گامی بلند در راستای اعتلای فرهنگ خلاقیت و دانش

پرویز کرمی دبیر ستاد فرهنگ‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه صنایع نرم و خلاق معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، پایه‌ریزی راهبردی ملموس برای تغییر رویکرد جامعه به سوی اقتصاد خلاق و نوآور از اقتصادی منبع‌محور و خام‌فروش را یکی از دغدغه‌ها و اولویت‌های معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری دانست و گفت: یکی از چالش‌ها این بود که جامعه تا چه اندازه به مزیت‌های بومی و توانمندی‌های داخلی را می‌شناسد و به خلاقیت، توانمندی و دانش فرزندانش باور دارد. وجود توانمندی یک بحث بود و باور به آن به مثابه تنها راه حل مشکلات از سوی جامعه موضوعی دیگر.

وی با بیان این‌که سایه سهمگین کرونا و تحریم‌های ظالمانه برای چندمین بار ضرورت توجه به توانمندی داخلی را یادآوری کرد ادامه داد: در بحبوحه کرونا و تحریم‌های ناجوانمردانه که راه را بر ورود تجهیزات حیاتی بیمارستانی، مواد و تجهیزات ضد عفونی، کیت‌های تشخیصی و دارو برای مقابله با کرونا بسته بود، شرکت‌های دانش‌بنیان عزم جزم کردند و به یاری جامعه آمدند و در پیشگاه جامعه سربلند شدند.

کرمی با تاکید بر این‌که چالش اصلی کشور و شرکت‌های دانش‌بنیان نبودن باور به توانمندی داخلی است ادامه داد: عمده مشکلات اقتصادی جامعه نه در تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی، بلکه در فرهنگی ریشه دارد که از سال‌ها پیش در جان و فهم جامعه ریشه دوانده؛ فرهنگی که بر مبنای آن، راه حل نیازها در واردات و خارج از مرزها خلاصه می‌شود و راهی جر خام فروشی نمی‌شناسد.

دبیر ستاد فرهنگ‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، فائق آمدن بر رویکرد جامعه نسبت به سرمایه‌های اصلی خود را مهم‌ترین چالش فراروی فعالان زیست‌بوم اقتصاد دانش‌بنیان و خلاق دانست گفت: اعتماد به تولیدات ایران‌ساخت و نوآوری نیروی انسانی به عنوان سرمایه‌های واقعی جامعه‌ای که بر اقتصاد نفتی و خام‌فروش تکیه داشت کاری بس مهم و دشوار بود، بر همین اساس فرهنگ‌سازی قدر نهادن و ارزش‌گذاری به دارایی‌های ناملموس و نامحدودی چون نوآوری در دستور کار قرار گرفت.

روایت گفتمان توانمندی

کرمی، با اشاره به گفتمان‌سازی، شناساندن این توانمندی‌ها به جامعه و هموار کردن مسیر فعالان فناور با فرهنگسازی و ترویج، ادامه داد: معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در کنار ایجاد بسترهای حمایتی مالی و اجرای سرفصل‌های قانونی که به درستی بر اهمیت حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان وخلاق صحه گذاشته بود، کار حمایت فرهنگی از فعالان زیست بوم نوآوری را دنبال می‌کند و در همین راستا، ستاد فرهنگ‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه صنایع نرم و خلاق معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، گام‌های جدی را در تمامی عرصه‌های ممکن از حمایت و انعکاس دستاوردهای فعالان این زیست‌بوم در رسانه‌ها تا کمک به توسعه فرآورده‌های خلاق و فرهنگی پیموده است تا گفتمان «توانمندی» و «ایران‌ساخت»، به یک فهم و باور عمومی بدل شود.

سالی خوش برای خلاق‌ها

سال گذشته اگرچه مملو از دشواری‌هایی برای کشور بود اما سالی پربار و ارزشمند برای خلاقیت و نوآوری به شمار می‌رود. چرا که جهان دانش‌بنیان عضو تازه‌ای را شناخت و با پیوستن جمعی تازه‌ نفس و خلاق تحت عنوان «شرکت‌های خلاق» و «خانه‌های خلاق» به جمع زیست‌بوم نوآوری، اقتصاد دانش‌بنیان توانمندتر شد و نوآوران و فناورانی که تا پیش از این، از حمایت های دانش بنیانی بهره مند نبودند، در قالب «برنامه توسعه صنایع فرهنگی و خلاق» به زیر سقف حمایت‌های قانون از شرکت‌های دانش‌بنیان راه یافتند.

کرمی از سهم 2700 میلیارد دلاری کشورهای پیشرفته از شرکت‌های خلاق و ضرورت توجه به این حوزه گفت و گفت: بخش قابل توجهی از توانمندی‌های نوآورانه، به حوزه‌هایی مربوط می‌شود که اگرچه سهم کم‌تری از پیچیدگی فناوری‌های سخت و پیشرفته دارند، اما به شدت در توسعه اقتصاد و تولید ناخالص ملی تاثیرگذار هستند. شرکت‌های خلاق، صنایع نرم و فرهنگی نقشی اثرگذار در توسعه اقتصاد و تولید ناخالص ملی دارند که با "برنامه توسعه زیست‌بوم صنایع خلاق" این نقش دیده شد.

وی با بیان این‌که تعاریف و دسته‌بندی‌ها گوناگونی از شرکت‌های خلاق و صنایع نرم توسط نهادهای بین‌المللی ارائه شده است ادامه داد: بر اساس یک دسته‌بندی جامع، بازی، اسباب‌بازی و سرگرمی، صنایع دیداری و شنیداری، هنرهای تجسمی و هنرهای نمایشی، نشر و چاپ و یادگیری، میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، طراحی و معماری، کسب و کارهای دیجیتال و فضای مجازی، گیاهان داروئی و طب سنتی، از حوزه‌های دارای ظرفیت برای پیوستن به زمره شرکت‌های خلاق به شمار می‌روند.

کرمی توجه به جایگاه صنایع خلاق و فرهنگی را به عنوان یکی از ستون‌های پیشرفت کشور یادآور شد و بیان کرد: با شکل‌گیری کارگروه شرکت‌ها و صنایع خلاق در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، زمینه حمایت از این کسب‌وکارها فراهم شد. اما از آن‌جایی‌که این شرکت‌ها امکان دانش‌بنیان شدن نداشتند، برنامه توسعه زیست‌بوم صنایع خلاق با هدف حمایت آن دسته از شرکت‌هایی که ماهیت خلاقیت و نوآورانه داشتند اما از پیچیدگی فناورانه برخوردار نبودند اجرایی شده است و با جدیت به پیش می‌رود.

دبیر ستاد فرهنگسازی اقتصاد اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه صنایع نرم و خلاق، سال 99 را زمینه‌ای برای رونق کسب‌وکارهای خلاق دانست و گفت: حضور شرکت‌های خلاق در زمره کسب‌وکارهایی که ارزش می‌آفرینند و اشتغال ایجاد می‌کنند، رخ‌داد مبارکی بود که با وجود تمامی تلخ‌کامی‌ها و مشکلات، کام کشور و فعالان زیست‌بوم نوآوری را شیرین کرد. تا پیش از این، یک ظرفیت خارق‌العاده و ناب در خلق ارزش افزوده و اشتغال، کم‌تر مورد توجه و حمایت قرار گرفته بود.

وی، آغاز روند حمایت از شرکت‌های خلاق ذیل قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان را بستری برای گسترده شدن زیست‌بوم نوآوری و پیوستن خیل کثیری از نوآوری‌ها به کارزار رفع نیازهای فناورانه و نوآورانه کشور دانست و افزود: با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و تصویب کارگروه شرکت‌های دانش‌بنیان از این پس شرکت‌های خلاق بر اساس ارزیابی و تعیین شاخص‌های پیش‌بینی شده، دانش‌بنیان نوع 3 می‌شوند.

کرمی، با اشاره به نقش‌آفرینی صنایع خلاق و فرهنگی در زیست‌بوم نوآوری و کارآفرینی کشور که تاکنون بیش از 1100 شرکت آنها به عنوان شرکت خلاق پذیرفته شده اند، گفت: با توجه به گستردگی و تنوع کسب و کارهای مرتبط با صنایع خلاق در کشور، به زودی شاهد افزایش چشمگیر تعداد شرکتهای خلاق خواهیم بود و در راستای حمایت هرچه بیش‌تر از فعالان شرکت‌های خلاق، صاحبان این کسب و کارها این امکان را یافتند تا از تسهیلاتی که تا پیش از این صرفاً به شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه می‌شد، بهره‌مند شوند و مسیر پیشرفت را با سرعت بیش‌تری طی کنند.

وی به حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای ایجاد خانه‌های خلاق به عنوان بستری برای تبدیل ایده‌های نوآورانه استانی به کسب و کارهای خلاق اشاره کرد و بیان کرد: با همکاری مشترک نهادها و سازمان‌های ذیربط به ویژه بخش خصوصی در ایجاد و راهبری محل هایی به منظور استقرار استارتاپ‌های فعال در حوزه صنایع خلاق و ارائه خدمات توسعه کسب و کار به آن‌ها ایجاد شده است.

دبیر ستاد فرهنگسازی اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه صنایع نرم و خلاق، به اجزای زنجیره ارزش و نوآوری، در این حوزه اشاره کرد و افزود: در این زیست‌بوم 26 شتابدهنده تخصصی، 2 تسهیل‌گر، 4 ستاد توسعه فناوری، 11 سازمان و نهاد، 27 خانه خلاق، 11 سرمایه‌گذار خطرپذیر نقش‌آفرینی می‌کنند. همچنین 14 جشنواره و رویداد در سطح ملی و بین‌المللی، ظرفیت دیگری برای معرفی و رونق هرچه بیش‌تر کسب‌وکارهای این حوزه به شمار می‌رود.

توسعه خانه‌های خلاق در ایران و سایر کشورها

وی، با اشاره به شکل‌گیری خانه‌های خلاق و شتابدهنده‌های تخصصی این حوزه، در راستای توسعه زیست‌بوم این کسب‌وکارها ادامه داد: کارخانه‌های نوآوری که بستری برای رشد ایده‌های نوآورانه و تولید محصول و خدمات نوآورانه هستند، گام‌های خوبی را در توسعه کسب و کارهای دانش‌بنیان و فناور برداشته‌اند که اثرات مطلوب آن را در اقتصاد و اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی شاهد هستیم. خانه‌های خلاق نیز بستری نوآورانه و پویا را برای رونق کسب‌وکارهای خلاق و فرهنگی ذیل یک چتر حمایتی فراهم می‌کنند تا زمینه ارائه خدمات تخصصی به خوشه های مختلف تخصصی صنایع خلاق و بر اساس مزیت‌های بومی و استانی مهیا شود.

وی افزود: تا کنون در 9 استان کشور خانه‌های خلاق ایجاد شده و بستر توسعه این خانه‌ها در سایر استان‌های کشور در سال 1400 فراهم شده تا سایر استان‌ها نیز از خانه خلاق بهره‌مند می‌شوند.

کرمی، ایجاد خانه نوآوری و صادرات در سایر کشورها برای توسعه محصولات ایران‌ساخت را گامی در راستای توسعه توانمندی این شرکت ها به سایر کشورها دانست و گفت: خانه نوآوری و فناوری ایران در کنیا، ارمنستان، سوریه، ترکیه و چین با سرمایه‌گذاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری راه‌اندازی شده است و به عنوان نخستین پایگاه دائمی این معاونت، زیست‌بوم نوآوری ایران را به سایر کشورها گسترش می دهد تا به عنوان پایگاهی برای خلق ایده‌های نوآورانه، تجاری‌سازی این ایده‌ها و بستر صادرات محصولات و خدمات دانش‌بنیان ایرانی به بازارهای جهانی نقش آفرینی کند.

دبیر ستاد فرهنگسازی اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه صنایع نرم و خلاق معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ادامه داد: در همین راستا نیز در سال 1400 زمینه برای توسعه و رونق شرکت‌های خلاق با ایجاد زیرساخت‌های حمایتی مادی و معنوی همچون حمایت‌های توسعه بازار، صادراتی و حمایت از رویدادهای حمایتی و ترویجی ادامه خواهد یافت.

ایجاد نهاد تخصصی خدمات مالی صنایع خلاق

کرمی عدم وجود نهاد مالی تخصصی برای ارائه انواع خدمات به کسب و کارها را از جمله مشکلات شرکت‌های خلاق برشمرد و افزود: در سال 1399 با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و همراهی کارگروه صندوقهای پژوهش و فناوری، مجوز فعالیت "صندوق پژوهش و فناوری غیر دولتی صنایع خلاق" صادر شد. این صندوق انواع خدمات مالی مورد نیاز شرکتهای خلاق نظیر صدور ضمانتنامه، هم سرمایه گذاری، کارگزاری تامین مالی و تسهیلات را به دست اندکاران صنایع خلاق اعم از شرکتها و موسسات خلاق و نهادهای علاقمند به توسعه کسب و کارهای فرهنگی ارائه می دهد.

دبیر ستاد فرهنگسازی اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه صنایع نرم و خلاق معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری گفت: با تفاهم‌نامه صورت گرفته با 3 صندوق دیگر، خط اعتباری ویژه و تسهیلات برای شرکت‌های خلاق در نظر گرفته شده، که می‌تواند کمک کار شرکت‌های خلاق در مسیر رشد و توسعه باشد.

مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

پایان پیام/24