اقتصاد دانش بنیان

در سالهاي اخير هزینه های فناوري پاک در حال کاهش روزافزون بوده است و استفاده از اين فناوريها به سوي مقرون به صرفه بودن پيش ميرود. از اين رو ظرفيت توليد انرژيهاي تجديدپذير در جهان در سال 2016 شاهد يک رکورد جديد بوده است. اين در حالي است که طبق تحقيقات جديد منتشرشده توسط بخش محيط زيست سازمان ملل متحد (با همراهي مرکز همکاري UNEP و مرکز سرمایه گذاری در انرژيهاي جديد بلومبرگ BNEF) سطح سرمایه گذاری در انرژيهاي تجديدپذير در اين سال، 23 درصد کمتر از سال گذشته بوده است.

روندهاي جهاني در سرمایه گذاری در بخش انرژيهاي تجديدپذير در سال 2017 نشان ميدهد که باد، انرژي خورشيدي، زیست توده ها، زباله های تبدیل شده به انرژي، زمينگرمايي و منابع دريايي و آبي کوچک با رشد 9 درصدي نسبت به سال قبل حدود 5/138 گيگاوات بر ظرفيت انرژي جهان در سال 2016 افزودهاند. ظرفيت اين نسل جديد از انرژيها تقريبا برابر با مجموع انرژي توليدشده توسط 16 نيروگاه برتر توليد انرژي در دنياست. همچنين سرمایه گذاری در افزايش ظرفيت انرژيهاي تجديدپذير حدودا دو برابر سرمایه گذاری در توليد انرژيهاي فسيلي بوده است و ميزان الکتريسيته توليدشده از اين انرژيها (بدون احتساب نيروگاههاي بزرگ برقآبي)، از 3/10 درصد به 3/11 درصد افزايش پيدا کرده است. اين بدين معناست که از انتشار حدود 7/1 گيگاتن کربن دی اکسید جلوگيري شده است. مجموع سرمایه گذاری در اين سال (به استثناي نيروگاههاي بزرگ برقآبي) 6/241 ميليارد دلار بوده است؛ يعني پايينترين ميزان از سال 2013؛ اما بايد توجه داشت که اين امر تا حد زيادي در نتيجه کاهش هزينه ها بوده است، چراکه مخارج توليد هر مگاوات فتوولتائيک خورشيدي و انرژي بادي به طور متوسط بيش از 10 درصد کاهش داشته است.

تکنولوژي پاک و هميشه ارزانتر فرصتي واقعي براي سرمايهگذاران فراهم کرده است تا با هزينه کمتر به سود بيشتري دست يابند. به گفته اريک سولهيم، مدير اجرايي بخش محيط زيست سازمان ملل متحد اين دقيقا همان موقعيتي است که منفعت سرمايهداران و مردم با يکديگر تلاقي ميکند و به ايجاد دنيايي بهتر براي همه منجر ميشود. در سال 2016، سرمایه گذاری جديد در بخش انرژي خورشيدي مجموعا 7/113 ميليارد دلار بود که نسبت به سال 2015 کاهش 34 درصدي داشت. اين در حالي است که ظرفيت انرژي خورشيدي به 75 گيگاوات رسيد که بالاترين حد در سالهاي گذشته بوده است. همچنين جذب سرمايه انرژي بادي در دنيا 5/112 ميليارد بود که نسبت به سال گذشته 9 درصد کاهش داشت و منجر به کاهش توليد انرژي بادي به 54 گيگاوات شد. اين ميزان در سال قبل 63 گيگاوات بود.

عليرغم اينکه کاهش سرمایه گذاری در اين انرژيها تا حدي در نتيجه بالا رفتن سطح تکنولوژي و کاهش هزينه توليد آنها بود، گزارشها حاکي از آنند که چين، ژاپن و برخي کشورهاي ديگر در سال 2016 به علتهاي مختلف سرمایه گذاری کمتري در اين بخش داشتهاند. سرمایه گذاری در انرژيهاي تجديدپذير در کشورهاي در حال توسعه 30 درصد کاهش يافته و به 117 ميليارد دلار رسيده است. در حالي که در کشورهاي توسعهيافته اين رقم با 14 درصد کاهش به 125 ميليارد دلار رسيده است. سرمایه گذاری در چين نيز با افت 32 درصدي به 3/78 ميليارد دلار رسيده است تا پاياني باشد بر روند افزايشي 11 ساله در اين کشور. مکزيک، شيلي، اروگوئه، آفريقاي جنوبي و مراکش نيز به دليل رشد کمتر از انتظار تقاضاي نيري برق و نيز تاخير در مزايدهها و سرمایه گذاری با کاهشي 60 درصدي يا بيشتر مواجه شدند. اردن يکي از معدود بازارهاي جديد بود که در مقابل اين روند کاهشي مقاومت کرد. سرمایه گذاری در اين کشور با افزايش 148 درصدي به 2/1 ميليارد دلار رسيده است. امريکا با کاهش 10 درصدي به حجم سرمایه گذاری 4/46 ميليارد دلاري رسيد. در ژاپن نيز با افت شديد 56 درصدي، سرمایه گذاری به 4/14 ميليارد دلار رسيد.

اما پرسشي که همواره مطرح شده، اين است که آيا انرژيهاي تجديدپذير وارد شبکه رقابت خواهند شد؟ مايکل ليبريچ ، رئيس هيئت مشورتي در  BNEFپاسخ ميدهد: «پس از کاهش قابل توجه هزينه ها در چند سال اخير، انرژيهاي بادي و خورشيدي بدون سوبسيد ميتوانند در کشورهاي بسياري ارزانترين نيروي جديد برق را فراهم کنند.» او با خوشبيني ميافزايد: «ما با جهاني کاملا جديد مواجه هستيم، اگرچه سرمایه گذاری کاهش يافته است، اما شمار نصب و راه اندازی تاسيسات سالانه همچنان بالاست. حتي اين روزها ممکن است به جاي داشتن انرژيهاي تجديدپذير سوبسيددار مقامات مجبور به پرداخت سوبسيد به مجتمعهاي گاز طبيعي شوند تا به آنها براي فراهم آوردن قابليت اطمينان شبکه کمک کنند.» از سويي ديگر يکي از اعضاي آژانس بین المللی انرژي اعلام کرده که حرکت به سمت انرژيهاي پاک، يکي از دلايل اصلي بالا نرفتن ميزان انتشار گازهاي گلخانهاي در طول سه سال گذشته است. اين در حالي است که اقتصاد جهاني نيز 1/3 درصد رشد داشته است.

با تمام اين احوال، سرمایه گذاری در انرژيهاي تجديدپذير در مناطق خاصي نيز شاهد افزايش بوده است. براي مثال اروپا شاهد رشد 3 درصدي در اين بخش بوده که مجموعا به 8/59 ميليارد دلار رسيده است. انگليس با 24 ميليارد دلار و آلمان با 2/13 ميليارد دلار در اين بخش پيشرو بوده اند. به لطف پروژههاي عظيمي مانند پروژه نيروگاه 2/1 گيگاواتي هورنسي در درياي شمال که حدود 7/5 ميليارد دلار هزينه ميبرد، 53 درصد از سرمایه گذاری اروپا در اين بخش به نيروگاههاي بادي دريايي اختصاص يافته است. چين نيز 1/4 ميليارد دلار به نيروگاه بادي دريايي اختصاص داده که بالاترين ميزان هزينه اين کشور در زمينه انرژيهاي پاک است. يکي ديگر از نشانههاي پيشرفت در اين بخش، مزايدههاي انرژي بادي و خورشيدي در سراسر جهان بودند. تعرفه-هاي فروش اين مزايدهها به حدي کاهش يافته که تا چند سال پيش قابل تصور نبودند. رکوردهاي جديدي که در سال گذشته به ثبت رسيدند عبارت بودند از 10/29 دلار براي هر مگاوات ساعت انرژي خورشيدي در شيلي و 30 دلار براي هر مگاوات ساعت از انرژي بادي در مراکش.

عليرغم فراز و نشيبهاي موجود، روندهاي جهاني نشان ميدهند جهان اگرچه آهسته اما پيوسته به سوي منابع انرژي پاک و تجديدپذير گام برميدارد؛ گامهايي که ميتوان آنها را سنگ بناي ساختن گونهاي ديگر از زيستن دانست؛ گونهاي که در آن نوع بشر بيش از پيش با جهان پيرامونش دوستي ورزد و از ریشه های حياتش نگاهداري کند.

منبع: مجله دانش بنیان