اقتصاد دانش بنیان

 با توجه به اين‌که مقام معظم رهبري بر پيشبرد اقتصاد مقاومتي از سوي دولت تاکيد دارند و معاون اول رئيس‌جمهور را براي اجراي اين سند مناسب دانسته‌اند، به نظر شما آيا مي‌توان اميدوار بود در دل دولت تيمي قوي براي اجراي اقتصاد مقاومتي ايجاد شود؟

آنچه - بدون تعارف - در خصوص اقتصاد مقاومتي بهتر است مورد بررسي قرار گيرد، اين است که چنين سندي اسير دست برخي جناح‌هاي سياسي نشود و آن‌ها براي به کرسي نشاندن آرا و نظرات خود دکاني براي اين موضوع باز نکنند. به نظر مي‌رسد براي اجراي اقتصاد مقاومتي در ابتدا بهتر است چارچوب‌هاي نهادي آن تعيين شود.

در حقيقت اقتصاد مقاومتي به نهادسازي نياز دارد که بهتر است در برنامه ششم توسعه ديده شود. آنچه بنده امروز در لايحه برنامه ششم مي‌بينم اين است که اقتصاد مقاومتي لازم است با نهادسازي در درون کشور نهادينه شود. البته منظور اين نيست که دولت بيايد دفتر و دستکي راه بيندازد و پشت سر هم بخش‌نامه صادر کند، بلکه غرض آن است که اين نهادسازي در ذهن مديران معتقد به اقتصاد مقاومتي و تيم اجرايي آن ايجاد شود. در اين صورت مي‌توان اميدوار بود که اقتصادي مقاوم در برابر محدوديت‌هاي بين‌المللي و تحرکات سياسي و اقتصادي داشته باشيم و کمترين آسيب را ببينيم.

 آيا دولت به‌تنهايي قادر است به تبيين ابعاد اقتصاد مقاومتي بپردازد و آن را اجرايي کند؟

طبيعتا انجام کاري به اين بزرگي همکاري فراقوه‌اي را مي‌طلبد و بهتر است تمامي قوا با يکديگر هم‌قسم شوند و اقتصاد مقاومتي را پيش ببرند. بنده بسيار اميدوارم که با روي کار آمدن مجلس جديد لايحه برنامه ششم مورد بررسي دقيق قرار گيرد و آن چيزي به عنوان قانون به تصويب برسد که قادر باشد اقتصاد مقاومتي را اجرايي کند.

بنابراين مي‌بينيد که براي اجراي چنين سند مهمي نياز است يک نهاد به‌ وجود آيد و اين سند در چارچوب نهادي اجرا شود. نمي‌توان گفت که اقتصاد مقاومتي سپهسالار يا شواليه نياز دارد که به هدفش دست يابد چراکه فرد به‌تنهايي قادر نيست تاريخ را عوض کند.

 به نظر شما رکن اساسي اقتصاد مقاومتي که بهتر است بيشتر مورد توجه قرار گيرد، چيست؟

من معتقدم که تکيه بر اقتصاد دانش‌بنيان يکي از ارکان اقتصاد مقاومتي است. اگر به گونه‌اي برنامه‌ريزي شود که در لايحه برنامه ششم توسعه اقتصاد دانش‌بنيان در ذهن قانون‌گذاران و مجريان قانون نهادينه شود، آن‌گاه مي‌توان اميدوار بود که اقتصاد کشور راهي جديد براي توسعه خود يافته است و ريل‌گذاري آن را به سويي مي‌برد که توليد دانش به فرصتي براي افزايش ثروت تبديل شود.

اگر ما اين رکن مهم، يعني اقتصاد دانش‌بنيان، را در سند اقتصاد مقاومتي و ساير اسناد بالادستي نظام جدي بگيريم، قادر خواهيم بود در کنار توليد و صادرات کالاهاي غيرنفتي، در بخش خدمات نيز با توجه به توانمندي‌هايي که جوانان ما در عرصه علوم گوناگون دارند، دانش را اقتصادي کنيم. طبيعتا تبديل ايده علمي به يک طرح اقتصادي يا بنگاه کارآمد خود نيازمند طي مراحلي است که در اين ميان کمک نهادهاي دولتي و حتي فرادولتي مي‌تواند اين اقتصاد را در کشور متبلور کند.

آنچه امروز ما در بخش اقتصاد نياز داريم تا مورد توجه قرار گيرد، توجه دولت به مالکيت حقوق معنوي است که در اين صورت افرادي که در حوزه اقتصاد دانش‌بنيان مشغول فعاليت هستند، با اطمينان خاطر قادر خواهند بود ايده خود را ثبت کنند و بدون هراس از سرقت علمي آن، به اقتصادي کردن آن ايده همت گمارند.

 برنامه ششم توسعه در اين ميان بهتر است چه سمت و سويي به خود بگيرد؟

برنامه ششم توسعه به لحاظ تاريخي در اقتصاد ايران نقش بسيار مهمي دارد و به نظر من اگر به‌درستي تدوين شود، قادر خواهد بود مسير جديدي براي اصلاح ساختار اقتصادي کشور ريل‌گذاري کند تا به معناي واقعي اقتصاد مقاومتي را اجرايي کند. البته فراموش نکنيد که منظور از اقتصاد مقاومتي آن نيست که نخبگان ما در اتاق‌هاي کارشان و در آزمايشگاه‌ها بنشينند و براي دلشان کار کنند، بلکه با توجه به اصل جدايي‌ناپذير اقتصاد مقاومتي، يعني اقتصاد درون‌زا و برون‌نگر، بهتر است با شناختي که از دنيا پيدا کرده‌اند نياز‌هاي آن را نيز به‌خوبي بشناسند و به دنبال توليد علومي بروند که در دنيا خريدار داشته باشد نه اين‌که از ابتدا بنشينند و چرخ را اختراع کنند. اقتصاد دانش‌بنيان اگر به‌خوبي در ذهن نخبگان، مجريان قانون و قانون‌گذاران جا بيفتد و نهادينه شود، مي‌تواند سبب اتفاق‌هاي شگرفي در اقتصاد کشور شود. امروز شايد ما ديگر نبايد به اميد آن بنشينيم که بخش مسکن تکان بخورد و در سايه آن رونق باقي بخش‌هاي اقتصادي را ببينيم چراکه توليد ناخالص داخلي و رشد اقتصادي سرچشمه‌هاي ديگري پيدا کرده که اقتصاد دانش‌بنيان يکي از آن‌هاست. فقط براي جوشش اين چشمه دولت و مجلس بهتر است سند برنامه ششم توسعه کشور را به سمتي هدايت کنند که اقتصاد‌ دانش‌بنيان مورد توجه جدي تمام دستگاه‌هاي دولتي قرار گيرد و خدمات‌دهي آن در اقتصاد آن‌قدر توسعه يابد که رشد اقتصادي قابل توجهي به بار آورد. اقتصاد دانش‌بنيان نه هزينه زيادي مي‌خواهد و نه به قانون‌گذاري‌هاي پيچيده نياز دارد بلکه فقط بهتر است فعالان اين حوزه با اطمينان خاطر به توليد علم بپردازند و ايده خود را به ثروت تبديل کنند. اگر اقتصاد دانش‌بنيان شکوفا شود، ما ديگر نه به بازار نفت چشم خواهيم داشت و نه به به اميد آن مي‌نشينيم که منابعي به يک بخش از اقتصاد تزريق شود و بتواند رشد اقتصادي را به بار آورد. 

منبع: مجله دانش بنیان