اقتصاد دانش بنیان

برجام با فرجام برای ایران

وضعیت اقتصادی ایران پس از خروج ایالات متحده امریکا از برجام بررسی شد

با مروری بر تعاملات ایران و سایر کشورها به‌وضوح مشاهده می‌شود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ایالات متحده امریکا سیاست‌های غرض‌ورزانه‌ای را در پیش گرفت و سعی داشت تا با اعمال فشارهای مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی ایران را دچار تشویش کند و کشور را در شرایطی قرار دهد که به یک کشور تحت سلطه و آسیب‌پذیر مبدل شود. اما خوشبختانه با درایت و مدیریت امام خمینی(ره) و هدایت مقام معظم رهبری این تدابیر نقش بر آب شد و کشورمان با همت سیاستمدارن، مسئولان، صاحب‌نظران و مردم روز به روز شاهد رشد و پیشرفت بود، به نحوی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی بسیاری از اندیشمندان و فرهیختگان از این مرز و بوم برآمدند و باعث افتخار در عرصه‌های مختلف بین‌المللی شدند و ایران هر روز بیش از روز گذشته درخشید.
تا این‌که زمانی با توجه به مصرف زیاد حامل‌های انرژی در کشور و وجود آلاینده‌های زیست‌محیطی به‌خصوص وضعیت بحرانی آلودگی هوا، دانشمندان ایرانی درصدد برآمدند که با استفاده از روشی جدید مصرف این حامل‌های تمام‌شدنی را کاهش داده و کشور را از آلودگی‌های زیست‌محیطی نجات دهند. در این زمان با تحقیقات گسترده و کارشناسی‌های مستمر دانشمندان به سمت انرژی هسته‌ای سوق یافتند و روی این فناوری جدید تمرکز کردند.
انرژی اتمی یا انرژی هسته‌ای عبارت است از فرایندهای هسته‌ای که در پی آن گرما و الکتریسیته و انرژی تولید می‌شود و می‌توان با استفاده از آن در مصرف انرژی حاصل از نفت و مشتقات آن صرفه‌جویی کرد. بنا بر تحقیقات علمی در هر اتم ذراتی از انرژی وجود دارد که با شکاف آن‌ها می‌توان این انرژی را رها کرد. انرژی نهفته در هسته اتم‌های برخی از عناصر همانند اورانیوم می‌تواند در صورت آزاد شدن همان کاری را بکند که سوزاندن نفت و گاز انجام می‌دهد که البته سوزاندن نفت و گاز مشکلات زیست‌محیطی همچون تولید گازهای گلخانه‌ای را به همراه دارد.
طبق مطالعات به عمل آمده انرژی هسته‌ای در دنیای امروز کاربردهای فراوانی دارد؛ در حوزه پزشکی در دو بخش درمان و تشخیص، در بخش کشاورزی در زمینه‌های اصلاح بذر گیاهانی همچون گندم، برنج، جو و پنبه به نحوی که در برابر بیماری‌های قارچی، سرما و خوابیدگی مقاومت ایجاد شود. در دامپزشکی و دامپروری در تشخیص و درمان بیماری‌های دام، اصلاح نژاد دام در جهت بازدهی بیشتر و علاوه بر آن در حوزه ایمن‌سازی خوراک دام تاثیر شایان توجهی را می‌تواند داشته باشد. علاوه بر این موارد انرژی هسته‌ای قادر است در صنایع غذایی نیز در بخش‌های کیفیت موادغذایی، بهداشتی، آشامیدنی نقش قابل توجهی را داشته باشد و حتی در سیستم‌های پاستوریزاسیون و استریلیزاسیون مواد غذایی بسیار کلیدی عمل کند.
در زمینه برق نیز با بهره‌گیری از انرژی هسته‌ای می‌توان کشور را از استفاده بیش از حد ذخایر نفت و گاز دور کرد تا نسل‌های آینده با بحران کمبود انرژی مواجه نشوند. با بهره‌گیری از انرژی هسته‌ای و ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای می‌توان در یک واکنش بیست هزار برابر سوخت فسیلی انرژی تولید کرد و شاهد آلودگی زیست‌محیطی نیز نبود.
اما علاوه بر تاثیرات مثبت انرژی هسته‌ای این دانش اثرات منفی‌ای نیز دارد زیرا باقی‌مانده سوخت هسته‌ای (زباله هسته‌ای) برای هزاران سال باقی می‌ماند و باید به‌دقت مورد حفاظت قرار گیرد. علاوه بر این مسئله، از آن‌جا که یکی از مصارف انرژی هسته‌ای در ایجاد سلاح است بسیاری از افراد بر این باورند که با ایجاد نیروگاه‌ها و تولید سلاح امکان به وقوع پیوستن جنگ‌های سنگین وجود دارد که پیامدهای بغرنجی را خواهد داشت. این در حالی است که در شرایط کنونی در دنیا هشت کشور دارای سلاح هسته‌ای هستند که از این تعداد پنج کشور (امریکا، فرانسه، چین، روسیه و بریتانیا) به دلیل عضویت دائم در شورای امنیت سازمان ملل متحد حق برخورداری از این سلاح‌ها را دارند و سه کشور (هند، پاکستان و کره شمالی) نیز با تعاملاتی که با ایالات متحده امریکا دارند، از این حق برخوردار شده‌اند.
علاوه بر این کشورها چندین کشور همچون بلاروس، قزاقستان، اوکراین و آفریقای جنوبی نیز در گذشته از سلاح هسته‌ای برخوردار بوده‌اند که آن را از بین برده‌اند. البته در خصوص رژیم صهیونیستی اسرائیل نیر تصور عمومی بر آن است که این کشور نیز از سلاح هسته‌ای برخوردار است اما این رژیم عامدانه آن را مبهم جلوه داده و به طور قطع تاکنون آزمایش هسته‌ای صورت نداده است.
اما در این میان امریکا به دلیل سیاست‌های خاص خود با تکیه بر این تصور واهی که ایران دارای سلاح هسته‌ای است، در نظر دارد تا به هر شیوه‌ای ایران را از حق مسلم خود که همان برخورداری از انرژی هسته‌ای است محروم کند. این در حالی است که بارها با کارشناسی‌های مختلف مشخص شده که رویکرد ایران تنها بهره‌گیری از انرژی هسته‌ای به منظور استفاده در مصارف دیگر به جز سلاح هسته‌ای بوده است.
در همین راستا از مدت‌ها قبل مذاکرات هسته‌ای صورت گرفت تا با رایزنی‌ها و تلاش‌های دیپلماتیک کشورمان و گروه 1+ 5 (امریکا + فرانسه، روسیه، بریتانیا، چین و آلمان) توافقی جامع در خصوص چگونگی ادامه برنامه هسته‌ای ایران صورت بگیرد که این امر در نهایت به برجام رسید تا با شرایط تعریف‌شده‌ای ایران بتواند انرژی هسته‌ای خود را داشته باشد و طی آن تحریم‌های اعمال شده نیز برداشته شود اما باز هم دونالد ترامپ در پی اقدامی نه‌چندان دور از انتظار برجام را ترک کرد و اعلام کرد که کشورش از توافق هسته‌ای سال 2015 میلادی خارج می‌شود و تحریم‌هایی که طی برجام لغو شده بود، بار دیگر علیه ایران به اجرا درمی‌آید، علاوه بر این‌که مجازات‌های اقتصادی سنگینی را نیز علیه ایران وضع خواهد کرد. جالب این‌جاست کشوری که خود از سلاح هسته‌ای برخوردار است ایران را حامی تروریسم بین‌الملل و بی‌ثبات‌کننده منطقه خاورمیانه توصیف کرده و اعلام داشته است که برجام نتوانسته از امریکا در قبال جنون سلاح هسته‌ای ایران حمایت کند.
در این میان تنها حامیان دونالد ترامپ، رژیم صهیونیستی اسرائیل و عربستان سعودی بودند و سران اتحادیه اروپا و همچنین دیگر امضاکنندگان توافق هسته‌ای، ضمن تاسف در قبال این خبر بر پایبندی خود بر برجام تاکید کردند.
اما بلافاصله پس از این رخداد حسن روحانی رئیس‌جمهور با اشاره به این‌که ایران در مدت چهار سال گذشته به کلیه تعهدات خود پایبند بوده، اما امریکا هیچ‌گاه به تعهدات خود عمل نکرده است، به‌صراحت بیان کرد که امریکا با این اقدام به تعهدات بین‌المللی نیز پایبند نیست و از این پس توافق هسته‌ای بین ایران و پنج کشور بزرگ خواهد بود و باید دید که دیگر کشورهای امضاکننده برجام چگونه عمل خواهند کرد.
این در حالی است که حجت الاسلام مصباحی مقدم عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در خصوص تاثیر خروج امریکا از برجام بر اقتصاد معتقد است که با خروج امریکا از برجام اتفاق جدیدی رخ نمی‌دهد چرا که ایران مراودات اقتصادی با امریکا ندارد و شرکت‌های امریکایی یا اروپایی تحت تاثیر امریکا نیز از ترس ترامپ اقدام به سرمایه‌گذاری در ایران نکرده‌اند و با توجه به این‌که مدتهاست که امریکا تحریم‌های دلاری علیه ایران اتخاذ کرده، بنابراین اهرم جدیدی را برای ایجاد شوک اقتصادی به کشور ندارد و نمی‌تواند وضعیت اقتصادی ایران را متشنج کند.
علاوه بر او، رضا پدیدار رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی نیز معتقد است که خوشبختانه دولت و مجلس راهکارهای مطلوب و برنامه‌ریزی‌های مناسبی را صورت داده‌اند تا اقتصاد کشورمان در بلندمدت دچار چالش نشود.
هادی حق‌شناس کارشناس اقتصادی نیز بر این باور است که با خروج امریکا از برجام بخش عمده امید به رشد اقتصادی به حوزه ساختمان و کشاورزی معطوف می‌شود و رشد اقتصادی نمود خواهد یافت زیرا نخست بخشی از سرمایه‌گذاری‌ها و فاینانس‌های خارجی به ثمر می‌نشیند و سپس در پی آن صادرات غیر نفتی رونق می‌یابد، بخشی از پالایشگاه‌های خلیج فارس و واحدهای فولادی و معدنی به بهره‌برداری می‌رسند و اشتغالزایی که در سال 96 وجود داشت، به دلیل جهت‌گیری بودجه در سال 97 به بهترین صورت خواهد بود.
حال با این شنیده‌ها به طور حتم می‌توان گفت که خروج امریکا از برجام تنها چهره واقعی ترامپ را در خصوص تعهدات خود نشان داده است و باعث ابراز تاسف سایر کشورهای عضو پیمان شده است.

منبع: مجله دانش بنیان