اقتصاد دانش بنیان

رئيس انجمن صنفي انبوه‌سازان استان تهران بر اين باور است که در حال حاضر ساخت و ساز در کشور از تکنولوژي دور نيست اما همچنان به ورود تکنولوژي‌ نيازمند است. وي مي‌گويد که استفاده از تکنولوژي‌هاي روز به شرط همکاري دانشگاه و صنعت ايجاد مي‌شود به گونه‌اي که در برخي موارد، اين دو مي‌توانند تفکرات دانش‌بنياني ايجاد کنند و باعث پيشرفت صنعت ساختمان شوند. در ادامه گفت‌و‌گوي دانش‌بنيان با حسن محتشم را مي‌خوانيد.

 با توجه به حجم ساخت و ساز در کشور، به ويژه در عرصه بلندمرتبه‌سازي در شهرهاي بزرگ، به نظر شما در سال‌هاي اخير تا چه ميزان از تکنولوژي و تفکرات جديد ساخت و ساز بهره گفته شده است و در اين حوزه در کشورمان تا چه اندازه از تفکرات دانش‌بنيان استفاده مي‌شود؟

نمي‌توان به صورت صد درصد اعلام کرد که در حال حاضر در صنعت ساختمان از تفکرات و تکنولوژي‌هاي ساخت استفاده مي‌شود يا خير چرا که در برخي موارد - همچون سازه - از تکنولوژي روز بهره گفته مي‌شود و در موارد ديگر، خير. در کشور ما رابطه صنعت و دانشگاه همچون کشورهاي توسعه‌يافته نيست که اين رابطه تنگاتنگ است، اما اين امر دليل نمي‌شود که بگوييم بخش ساخت و ساز با تفکرات دانش‌بنيان بيگانه است. انجمن صنفي انبوه‌سازان استان تهران رابطه خوبي با دانشگاه برقرار کرده است و اين اميد وجود دارد که اين ارتباط ادامه‌دار باشد و تحقيقاتي که مي‌تواند با همکاري دو طرف ادامه يابد، دست‌يافتني باشد. سال گذشته کنفرانسي برگزار و در آن عنوان شد به ساختمان‌هايي که واجد شرايط ساخت باشند، گواهي کيفيت ارائه ‌شود. شاخص‌هاي آن هم از آمريکا، انگليس و ژاپن اتخاذ شده است. ايران نيز اين شاخص‌ها را دريافت کرده است و تقريبا تا حدودي با شرايط جغرافيايي ايران و فرهنگ ايران بومي‌سازي شده‌اند. سال گذشته نيز براي اولين بار براي صدور گواهي کيفيت براي ساخت ساختمان‌ها برنامه‌ريزي‌هايي صورت گرفت که موفق به رونمايي نشد. اما امسال اين همکاري با دانشگاه خواجه نصير‌الدين طوسي صورت گرفته و قرار است در اسفندماه امسال همايشي در اين باره تحت عنوان مديريت شهري برگزار شود. همچنين، در همين زمينه همايشي با عنوان «سيستم ارزيابي کيفي ساختمان» پيش رو است که در دي‌ماه امسال فراخوان آن اعلام مي‌شود تا پروژه‌ها تحت داوري اساتيد دانشگاه قرار گيرد. در صورت تطبيق پروژه‌ها با شاخص‌هاي موجود و کسب امتيازهاي لازم، گواهي کيفيت به آن‌ها داده مي‌‌شود. اين کار نمونه‌اي از همکاري صنعت و دانشگاه است و اين اميدواري وجود دارد که با افزايش اين همکاري‌ها تفکرات جديدي در اين زمينه ايجاد شود. اما بايد اين واقعيت را هم پذيرفت که صنعت ساختمان نسبت به ساير کشور‌ها عقب است و بايد با شروع صنعتي‌سازي به ادامه آن سرعت داد.

به نظر مي‌رسد در صنعت ساختمان، به خصوص در بخش صنعتي‌سازي آن، فاصله زيادي با کشورهاي توسعه‌يافته داريم چرا که ايران در اين زمينه تجربه‌اي نداشته است. البته ما مسکن مهر را داريم که گرچه موفق نبوده و نقدهايي به آن وارد است، اين حسن را داشته که مجموعه وسيعي از ساختمان‌سازي را در اختيار انبوه‌سازان قرار دهد و ساخت و ساز انبوه را تا حدودي رونق بخشد. مسکن مهر باعث شد از صنعتي‌سازي در ساخت و ساز بهره گرفته شود و کم و بيش در گوشه و کنار شهرها اجرا شود. به نظر من استفاده از صنعتي‌سازي از طرف دولت لازم است زيرا حالا که تجربه صنعتي‌سازي در کشور ايجاد شده است، بايد آن را پيگيري کرد، به سرانجام رساند و تقويت کرد.

 اين صنعتي‌سازي را چگونه مي‌توان مديريت و اجرايي کرد؟

صنعتي‌سازي در بخش ساخت و ساز نيز همانند ساير بخش‌ها نياز به ورود تجهيزات دارد به گونه‌اي که بتوان با استفاده از تسهيلات آن را تقويت کرد. در حال حال حاضر در بخش سازه‌اي ساخت و ساز از روش‌هاي صنعتي‌سازي بهره گرفته مي‌شود که البته با توجه به حجم ساخت و ساز در کشور، حدود 15درصد است. از اين رو انتظار مي‌رود صنعتي‌سازي در کشور تقويت شود و مختص يک بخش نباشد. اگر همکاري دانشگاه، صنعت ساختمان و انجمن ‌انبوه‌سازان برقرار شود، مي‌توان به صنعتي‌سازي اميدوار بود تا در سال‌هاي آينده ايران هم بتواند در صنعت ساختمان، سرعت ساخت و ساز را در پيش گيرد نه اين‌که ساخت يک ساختمان سال‌ها به طول بينجامد.

در حال حاضر در کشورهاي پيشرفته و حتي کمتر پيشرفته که در صنعت ساختمان سرعت عمل دارند، همانند کشورهاي حاشيه خليج‌فارس، يک برج 60 طبقه در مدت دو سال به اتمام مي‌رسد زيرا همه قطعات ساختمان در کارخانجات توليد و در محيط پروژه مونتاژ مي‌شود و به اين دليل است که کيفيت و سرعت عمل کار ساخت و ساز افزايش مي‌يابد.

در ساخت و ساز، غير از سرعت عمل، مزيت ديگر صنعتي‌سازي اين است که در صورت همکاري دانشگاه‌ها با صنعت ساختمان، از هدررفت ثروت ملي پيشگيري مي‌شود. همچنين، کيفيت ساخت و ساز نيز افزايش مي‌يابد و از حداقل تجهيزات و امکانات به صورت مطلوب بهره ‌گرفته مي‌شود. به همين دليل اميدواريم که دانشگاه‌ها در اين زمينه فعال‌تر شوند.

از طرف ديگر، اين انتظار وجود دارد که وزارت راه و شهرسازي، به عنوان متولي ساخت و ساز در کشور، بداند که صنعت ساخت و ساز، صنعت پيشران کشور است و همچنان پيشران خواهد بود چرا که طبق آمار طرح جامع مسکن، سالانه به ساخت يک ميليون و 200 هزار واحد مسکوني نياز داريم تا در 10 سال آينده به نقطه سر به سر عرضه و تقاضا در کشور دست يابيم.

صنعتي که نياز کشور است، به طور طبيعي نيازمند توجه بيشتري است. بايد امکانات لازم در اختيار اين مجموعه که بازوي ساخت و ساز کشور است، قرار گيرد تا بتوان از ماشين‌آلات مورد نياز و ساير تجهيزات بهره گرفت. دولت‌ نيز بايد شرايط دريافت تسهيلات، امکانات مالياتي و گمرکي را فراهم آورد تا مجموعه ساخت و ساز کشور بتواند به سوي صنعتي‌سازي پيش برود به طور طبيعي تاثيرات مثبتي بر بازار و مصرف‌کنندگان داشته باشد.

 شما از تجهيزات لازم در صنعت ساخت و ساز به ويژه ساخت و ساخت دانش‌بنياني صحبت کرديد. به نظر شما در حال حاضر با افزايش روزافزون ساخت و ساز در کشور، اين تجهيزات در اين صنعت وجود دارد؟ به نظر شما ضعف در بخش ساختمان به دليل نياز به نيروي انساني کارآزموده و دانشي است يا تجهيزات و امکانات؟

تا حدودي ابزار و تجهيزات لازم صنعتي‌سازي در کشور وجود دارد اما در حد نياز کشور نيست. در حال حاضر تجربه انبوه‌سازي که از طريق صنعتي‌سازي به وجود آمده است، کمتر از 20 درصد ساخت و ساز کشور را در بر مي‌گيرد. از اين رو اين ميزان تجهيزات با مقدار مورد نياز بسيار فاصله دارد، ضمن اين‌که صنعتي‌سازي صورت‌گرفته بيشتر در بخش سازه‌اي است و به طور طبيعي مي‌طلبد که بيش از اين‌ها مورد بررسي قرار گيرد. سيستم‌ها و ماشين‌آلات مورد نياز صنعتي‌سازي بايد بيش از پيش شود و سيستم‌هاي نوين‌ و پيشرفته‌ که در دنيا موجود است مورد استفاده قرار گيرد. اين مساله نيازمند حمايت دولت است زيرا بخش خصوصي به تنهايي نمي‌تواند روي آن سرمايه‌گذاري کند.

 شما اشاره کرديد که يکي از تفکرات دانش‌بنياني در زمينه ساخت و ساز، ساخت بخش‌هاي مختلف ساختمان در کارخانجات است. شنيده شده است که در برخي نقاط ويلاهايي به اين شيوه ساخته مي‌شود. آيا اين نوع ساخت و ساز‌ها در بخش شهري نيز وجود دارد؟ به نظر شما با حجم ساخت و ساز مورد نياز کشور مي‌توان به فناوري‌هاي اين شيوه دست يافت؟

استفاده از روش ساخت اين ويلاها در شهر پاسخگو نيست چون تکنولوژي استفاده شده در آن، گواهي ساخت در ارتفاع را ندارد و حداکثر در سه طبقه استفاده مي‌شود. در مناطق شهري هم به دليل گران بودن زمين و ارزان بودن تراکم، صرفه اقتصادي در بلندمرتبه‌سازي است. اما اين اميدواري وجود دارد که در سال‌هاي آينده از اين تکنولوژي‌ها استفاده شود. البته در حال حاضر هم از اين تکنولوژي‌ها استفاده مي‌شود اما پيشرفته و به‌روز نيستند. دولت بايد کمک کند که تکنولوژي‌هاي به‌روز وارد کشور شود و هرچه بيشتر مورد استفاده قرار گيرد. 

منبع: مجله دانش بنیان