اقتصاد دانش بنیان

گزارش مرور سیاست‌های علم، فناوری و نوآوری جمهوری اسلامی ایران که آذر ماه سال جاری توسط سازمان کنفرانس توسعه و تجارت سازمان ملل (آنکتاد) در کشور رونمایی شد در جلسه 789 شورای انقلاب فرهنگی در حضور ریاست محترم جمهور و دیگر اعضاء شورای عالی انقلاب فرهنگی مورد بررسی قرار گرفت .

به گزارش مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری؛ در جلسه شورای انقلاب فرهنگی با حضور حجت‌الاسلام و المسلمین جناب آقای دکتر حسن روحانی، سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رییس‌جمهور و محمدرضا مخبر دزفولی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و دیگر اعضاء شورای عالی انقلاب فرهنگی، یافته‌ها و توصیه‌های سیاستی گزارش مرور سیاست‌های علم، فناوری و نوآوری کشورمان که آذرماه سال جاری توسط سازمان کنفرانس توسعه و تجارت سازمان ملل رونمایی شد مورد بررسی قرار گرفت. 

دکتر روحانی در این نشست ضمن اشاره به اهمیت گزارش مرور سیاست‌های علم، فناوری و نوآوری آنکتاد، استقلال و امنیت ملی و رقابت در سطح جهانی را وابسته به رشد علم و فناوری ارزیابی نمودند و شاخص‌های مؤثر بر رشد و ثبت اختراعات و توسعه مراکز تحقیقاتی را بسیار مهم دانستند.

دکتر روحانی در این نشست بر همکاری شرکت‌های خصوصی، بخش‌های کشاورزی و خدماتی با این مراکز نیز تاکید نمود.

رشد قابل توجه آموزش عالی

بر اساس گزارش آنکتاد، کشورمان در دهه اخیر توسعه مستمر و گسترده نظام آموزش عالی را تجربه کرده، و نرخ ثبت نام در آموزش عالی از 2.1 میلیون نفر در سال 2005-2004 به 4.4 میلیون نفر در سال تحصیلی  2013-2012 افزایش یافته است که حاکی از رشدی 110 درصدی می‌باشد.

همچنین تعداد فارغ التحصیلان آموزش عالی در این مدت، از 178.000 نفر با بیش از 300 درصد افزایش به 719.000 نفر رسیده است.

رشد شگفت‌انگیز فارغ‌التحصیلان علوم پایه و مهندسی

به گزارش آنکتاد، در سال 2014 فارغ التحصیلان فنی و مهندسی و علوم پایه حدود نیمی از فارغ التحصیلان دانشگاهی را در ایران را به خود اختصاص داده بود که به طور قابل ملاحظه‌ای بالاتر از کشورهایی مانند برزیل، مالزی و ترکیه می‌باشد. ایران در زمینه سهم فارغ التحصیلان فنی و مهندسی و علوم پایه از کل فارغ‌التحصیلان، حائز رتبه دوم جهان در سال 2016 شده است.

این گزارش همچنین بیان می‌کند، 47 درصد از دانشجویان آموزش عالی ایران در سال تحصیلی 2014-2013 را دانشجویان دختر تشکیل داده‌اند. توزیع جنسیتی آموزش عالی ایران در منطقه (خاورمیانه)، جزء متوازن‌ترین توزیع‌ها، و حاکی از برابری جنسیتی آموزش عالی در کشور است.

ضرورت توجه به ارتقاء هزینه‌کرد تحقیق و توسعه توسط بخش کسب و کار

گزارش آنکتاد با بیان این‌که در ایران بخش کسب و کار (بنگاه‌ها) سهم کمی از هزینه تحقیق و توسعه را تأمین می کند،  توصیه کرده تمهیدات سیاستی لازم برای افزایش اهتمام بخش کسب و کار در ایران به افزایش هزینه‌کرد در فعالیت‌‌‌های تحقیق و توسعه اندیشیده شود.

گزارش یاد شده بر همین اساس تاکید نموده که دولت می‌بایست برای تشویق و حمایت از مشارکت بخش خصوصی در فعالیت‌های تحقیق و توسعه اقدامات و سیاست‌های مقتضی را طراحی و پیاده‌سازی کند.

رشد سریع شرکت‌های دانش‌بنیان

تهیه‌کنندگان گزارش آنکتاد به رشد و توسعه سریع شرکت‌های دانش بنیان از حدود 3 سال قبل و همزمان با اجرای قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان اشاره نموده‌اند. در اثر حمایت‌های این قانون، تعداد شرکت‌های دانش بنیان از 52 شرکت در مارس سال 2014 (اسفند 1393) به 2732 شرکت در اکتبر سال 2016 (مهر 1395) افزایش یافته است.

بر اساس گزارش آنکتاد، این شرکت‌ها تا مهر 1395، حدود 70 هزار شغل و بیش از 6.6 میلیارد دلار درآمد در این مدت خلق کرده‌اند.

همچنین، تعداد شرکت‌های مستقر در پارک های علم و فناوری و مراکز رشد کسب و کار از 2518 شرکت در سال 2012 (1391) به 3650 شرکت در سال 2015 (1394) افزایش یافته که نشان از رشد 45 درصدی در این مدت است. درآمد حاصل از صادرات محصولات دانش بنیان توسط شرکت‌های مستقر در پارک های علم و فناوری و مراکز رشد کسب، رشد قابل ملاحظه‌ای داشته و از کمتر از 1 میلیون دلار در سال 2012 به بیش از 51 میلیون دلار در سال 2015 افزایش یافته است.

بر اساس گزارش یادشده، حمایت و راهبری حوزه علم، فناوری و نوآوری در بالاترین سطح سیاسی کشور؛ تدوین، تصویب و پیاده‌سازی سیاست‌های مشوق حوزه علم، فناوری و نوآوری؛ تمرکز بیشتر کشور بر سیاست‌های توسعه نوآوری؛ تأسیس نهادهایی جدید برای پشتیبانی از نوآوری از جمله معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، صندوق نوآوری و شکوفایی ... در کنار بهبود رویکرد نظام‌مند به توسعه نوآوری در سیاست‌ها و اقدامات دولت؛ توسعه چشم‌گیر تعداد شرکت‌های دانش بنیان و حجم فروش و صادرات آن‌ها جزو مهم‌ترین پیشرفت‌های کشورمان در عرصه علم، فناوری و نوآوری از سال 2005 (1384) محسوب می‌شوند.

بر اساس این گزارش، سازمان کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل که به اختصار آنکتاد نامیده شد به عنوان یکی از ارکان مجمع عمومی سازمان ملل متحد، و بر مبنای قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد با هدف یک‌پارچگی کشورهای در حال توسعه با اقتصاد جهانی  بنا شده ‌است.

آنکتاد فرآیند تهیه گزارش اخیر خود در رابطه با مرور سیاست‌های علم، فناوری و نوآوری در ایران را حدود 2 سال قبل با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری آغاز کرد. گزارش نهایی در آذرماه سال جاری با حضور معاون فناوری و لجستیک آنکتاد در ایران رونمایی شد.