اقتصاد دانش بنیان

معرفی ستاد لیزر، فوتونیک و ساختارهای میکرونی

بحث ليزر و کاربردهاي آن در سال 1960 و با اختراع ليزر ياقوت توسط ميمن شروع شد و خيلي زود کاربردي وسيع و جايگاهي غير قابل انکار در تحقيقات و صنايع يافت. ليزر در ايران سالهاست در سطح تحقيقاتي و پژوهشي شناخته شده و در صنعت نيز استفاده از اين فناوري مرسوم است؛ اما چند سالي بود در اين حوزه فقدان يک نهاد مرجع براي سياستگذاري و هماهنگسازي تعاملات ميان بازيگران و تاثيرگذاران احساس ميشد. براي رفع اين کمبودها، با درايت مسئولان امر و پيگيريهاي معاونت محترم علمي و فناوري رياست جمهوري، جناب آقاي دکتر ستاري اين ستاد تاسيس شد و پيگيري اهداف اقتصاد مقاومتي را در حوزه مربوط به خود در دستور کار قرار داد.

ماموريت ستاد

به طور کلي نقش اين ستاد، کمک به شکلدهي زيستبوم نوآوري در اين حوزه، همگرايي سياستها و فعاليتهاي مرتبط با توسعه و کاربرد اين فناوريها در کشور، کمک به تجاريسازي دستاوردهاي فناورانه در اين حوزه و حمايت و پشتيباني از شرکتهاي دانشبنيان فعال است. بنابراين کارکردهاي اين ستاد، همانند معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري، شکلدهي به بازار، جهتدهي به مجموعهاي از عرضهکنندگان، مصرفکنندگان و قانونگذاران اين حوزه، تامين و تخصيص منابع و مشروعيتبخشي به فناوري ليزر، فوتونيک و ساختارهاي ميکروني است.

ماموريت و فلسفه وجودي ستاد به صورت زير در نظر گرفته شده است:

هماهنگي ميان بازيگران کليدي با هدف تحقق اولويتهاي ملي حوزه ليزر و فوتونيک

کمک به توسعه دانش و زيرساختهاي لازم در حوزههاي داراي اولويت

کمک به توسعه تجاريسازي دستاوردهاي پژوهشي و فناورانه در حوزه ليزر و فوتونيک

کمک به شکلدهي قواعد مورد نياز بازار در حوزه ليزر و فوتونيک با هدف رقابتپذيري بينالمللي

ترويج و اشاعه دانش ليزر در سطوح مختلف جامعه

همچنين بر اساس اين ماموريت، شرح وظايف ستاد در سرفصلهاي ذيل بر حسب هر يک از عملکردهاي اصلي آن به صورت زير تعيين شده است.

راهبري حوزه ليزر و فوتونيک

وظايف اين بخش از ستاد عبارت است از:

- تدوين اسناد راهبردي و آينده فناوري ليزر و فوتونيک با نگاه واقعبينانه به توانمنديهاي داخلي

- ساماندهي و حمايت از شبکههاي علمي، فني و تجاري حوزه ليزر و فوتونيک

- تسهيل و برنامهريزي توسعه بومي فناوريهاي راهبردي

- تعامل و ساماندهي حمايتها در ساير دستگاههاي دولتي

- ايجاد هماهنگي فرابخشي براي توسعه فناوري ليزر و فوتونيک (تقسيم کار ملي)

تجاريسازي فناوريها و توسعهي بازار ليزر و فوتونيک

وظايف اين بخش نيز به شرح زير است:

- رصد بازار آينده ليزر و فوتونيک و ايجاد آگاهي بازيگران

- ايجاد فضاي مسئلهمحور در تعامل با صنايع

- شناسايي و رصد فرصتهاي توسعه دانشي يا فناوري ليزر و فوتونيک

- پشتيباني فرايندهاي ايده تا عمل و تسهيل تجاريسازي (هدايت ايده تا بازار)

- ارتقاي قدرت رقابتپذيري بينالمللي صنعت ليزر و فوتونيک ايران

ساماندهي حمايتها و پشتيباني منابع

- اين ستاد در بخش ساماندهي حمايتها و پشتيباني منابع، ماموريتهاي زير را دنبال ميکند:

- حمايت از انتشارات و رويدادهاي معتبر بينالمللي در حوزه ليزر و فوتونيک

- حمايت از پژوهشهاي پايه و ايجاد نمونههاي اوليه از محصولات مرتبط با فناوريهاي ليزر و فوتونيک

- حمايت از طرحهاي توسعه فناوري در چارچوب اهداف و برنامههاي ملي

- شناسايي و احصاي وضعيت موجود، توانمنديها و چالشهاي ليزر و فوتونيک در دورههاي زماني

- ساماندهي و برنامهريزي تجهيز شبکه آزمايشگاهي کشور

ترويج علم و توسعه منابع انساني دانشبنيان

در اين بخش نيز با اهداف و ماموريتهاي متنوعي روبهرو هستيم که عبارتند از:

- ترويج علم و فناوري ليزر در جامعه و افزايش ميزان پذيرش فناوري

- هدايت آموزش ليزر و کاربردهاي آن در حوزههاي با ميزان توجه کمتر

- توانمندسازي فني و تجاري بازيگران فعال در حوزه ليزر و فوتونيک

برنامههاي ستاد

برنامههاي اين ستاد در زمينه توسعه فناوري اهداف متفاوتي را در آينده دور و نزديک دنبال ميکند. فناوري ليزر در حال حاضر با چالشهاي متعددي در کشور مواجه است که بسته به نوع چالشها برنامه زمانبنديشده خاصي براي آنها در نظر گرفته شده است. در کوتاهمدت اهداف ستاد در راستاي حفظ و تجميع اقدامات انجامشده تا امروز است تا علاوه بر تبديل پژوهشهاي انجامشده در اين فناوري، از فناوري-هاي نوپاي موجود حمايت کند. ترويج براي تربيت نيروي انساني متخصص در تمامي سطوح از ديگر اولويت-هاي زودهنگام ستاد است. در ميانمدت ايجاد زيرساختهاي توسعه فناوري و ملزومات پيشرفت اين حوزه در درازمدت در دستور کار است که شامل تاسيس مراکز نوآوري تخصصي در حوزه ليزر و فوتونيک و توانمند-سازي شرکتهاي دانشبنيان است. در بلندمدت نيز حرکت به سوي تبديل ليزر و فوتونيک به يک فناوري کليدي و توانمندساز از طريق ايجاد زنجيره کامل ارزش در دستور کار قرار دارد.

شناخت و ارتباط با شرکتهاي دانشبنيان اين حوزه تا حدود زيادي صورت گرفته است و همچنين همايش-هايي جهت توسعه تعامالات فعالين اين حوزه برگزار شده تا علاوه بر ايجاد شناسايي افراد، مراکز و مجموعه-هاي فعال در حوزه ليزر و فوتونيک، شناخت ستاد و قالبهاي حمايتي آن در جامعه مذکور ايجاد شود.

ستاد بستههاي حمايتي متنوعي در چهارچوب روال اجرايي معاونت علمي فناوري رياست جمهوري به شرکتهاي دانشبنيان و سازمانها و نهادهاي ديگر ارائه ميدهد که بيشتر اين حمايتها در راستاي توسعه فناوري است. وامهاي با بازپرداخت بلندمدت براي طرحهاي دانشبنيان اقتصادي و مشارکت در طرحهاي ملي از جمله اين حمايتهاست. سياست اين ستاد در زمينه تحقيقات معطوف به حمايت از تحقيقات و پژوهشهايي است که منتهي به ايجاد يا توسعه يک فناوري شوند. از اينرو طرحهاي تحقيقاتي محققيني در اولويت حمايت قرار خواهد داشت که سمت و سوي ايجاد محصول و خلق ثروت داشته باشد. همچنين اين ستاد تمرکز ويژهاي روي ايجاد ارتباط دانشگاه با صنعت و خارج کردن دانش فني از دانشگاه و رساندن آن به بازار دارد. در بحث پروژههاي اولويتدار نيز ستاد بنا بر تعاملات محققين و مجموعههاي تحقيقاتي و براساس ظرفيتهاي شناساييشده، پروژههاي مربوطه را واگذار ميکند. با برنامهريزيهاي صورتگرفته در قالب تدوين سند راهبردي و نقشه راه ستاد، زيرساختهاي توسعه فناوري در حوزههاي کارکردي مختلف مورد نظر ستاد با نظرخواهي از خبرگان اين حوزه و مديران مرتبط در دست برنامهريزي قرار دارد. اين زيرساختها شامل ايجاد شبکههاي همکاري در توسعه مرزهاي دانش، تحقيق و توسعه، ساخت و بازاريابي محصولات ليزري و همچنين آموزش و فرهنگسازي در اين زمينه است. گزارش برخي اقدامات مربوط به اين حوزه در آينده نزديک از طريق رسانههاي مربوط به ستاد و معاونت علمي و فناوري به پيشگاه عموم ارائه خواهد شد.

اهم فعاليتهاي انجامشده و در دست اقدام

تا امروز اقدامات متعددي در جهت توسعه فناوري در حوزه ليزر و فوتونيک از سوي ستاد صورت گرفته که در تمامي آنها ايجاد زيرساختهاي ضروري براي پيشرفت شرکتهاي دانشبنيان و ترويج اين حوزه مورد نظر بوده است. در بحث ترويج و تربيت نيروي انساني ميتوان از طرح تجهيز 50 پژوهشسراي دانشآموزي نام برد که با مشارکت وزارت آموزش و پرورش و حمايت ستاد در مرحله اجرا قرار دارد. در حوزه حمايت از ايده و خلاقيت و همچنين شرکتهاي دانشبنيان ميتوان به تاسيس مرکز نوآوري  اشاره کرد که در مردادماه سال جاري افتتاح شد و فضاي تعاملي مناسبي براي توسعه شرکتها جهت خلق ايده، تحقق نمونه اوليه و تجاريسازي ايجاد شده است. در بحث ايجاد زيرساخت توسعه فناوري نيز تاسيس يک شبکه ساخت در حوزه ليزر و فوتونيک در دستور کار قرار دارد که رسالت آن ايجاد بستر مناسب توليد از طريق تامين و به اشتراکگذاري ادوات و دستگاههاي پيشرفته حوزه ليزر و فوتونيک ميان شرکتهاي پيشرو در توليد تجهيزات دانشبنيان ليزري است. برگزاري جايزه جوان با محورهاي مختلف شامل کنفرانس علمي، نمايشگاه فناوري و ترويج از ديگر اقدامات در دست اقدام ستاد است.

منبع: مجله دانش بنیان