اقتصاد دانش بنیان

ستاری در جمع مدیران مراکز نوآوری دانشگاهها:

سورنا ستاري، معاون علمي و فناوري رئيس جمهوري، در نخستين نشست مديران مراکز نوآوري دانشگاههاي کشور که با حضور مديران 13 دانشگاه از سراسر کشور برگزار شد، اين مراکز را الگوساز و هدايت کننده دانشگاهيان به نوآوري و کارآفريني عنوان کرد و گفت: «مراکز نوآوري دانشگاه با کمک به شکل گرفتن الگوهاي موفق کسب و کارهاي نوآور دانشگاهي، زمينه ساز ترغيب ديگر دانشگاهيان به اينسو باشند و آنان را براي پا گذاشتن در مسير نوآوري و کارآفريني هدايت کنند. نگاه معاونت به اين مقوله حمايتي است و دانشگاهها خود نقش اساسي در رسيدن اين مراکز به اهدافشان دارند. به واسطه تلاش اين مراکز، دانشجويان با مشاهده نمونه هاي موفق، مسير تازهاي را براي کسب و کار خود الگو قرار ميدهند و به جاي دنبال کردن مسير پشت ميزنشيني و کارمندي، ايده هاي نوآورانه خود را تحقق ميبخشند.»

رئيس بنياد ملي نخبگان، شکلگيري کسب و کارهاي نوآور موفق دانشگاهي را زمينهساز تحقق اقتصاد دانشبنيان به واسطه خلاقيت و نوآوري برآمده از دانشگاهها دانست و گفت: «رسالت اصلي آموزش عالي و دانشگاههاي کشورمان از ابتدا  خلق ثروت از مسير علم بوده، اما دانشگاهها از اين هدف فاصله گرفتند. در شرايط کنوني مراکز نوآوري ميتوانند دانشگاهها را در تربيت جواناني که قرار است با نوآوري و کارآفريني، ضمن حل چالشهاي اساسي، ارزش افزوده ايجاد کنند، ياري کنند. البته اين مراکز بايد تلاش کنند تبديل به يک ساختار اداري نشوند و سازمانينشده و چابک باشند. به علاوه چرخه معيوب و دولتمحور و عامليت همه کارها بايد در دولت اصلاح شود، زيرا اين چرخه معيوب به ساختار نوآوري و کارآفريني کشور آسيب ميزند .»

معاون علمي و فناوري رئيسجمهوري با انتقاد از فضاي دانشگاهي گفت: «دانشجويان در دانشگاههايي تحصيل ميکنند که با سرفصلهاي کپيشده از دانشگاههاي خارجي راهبري ميشوند. در درجه اول سرفصلها ميبايست با ساختار و فرهنگ کشور و به دست جوانان خلاق و نوآور با سياستهاي جديد اصلاح شود.»

رئيس ستاد توسعه فرهنگ علم، فناوري و اقتصاد دانش بنيان، شناساندن توانمنديهاي نهفته به جوانان و  آشنايي آنان با الگوهاي موفق کسب و کار را  يکي از زمينه هاي اثرگذاري مراکز نوآوري در تحول فرهنگي براي شکلگرفتن زيستبوم کارآفريني برشمرد و گفت: «بايد فرهنگ شرکتهايي که ارزش آنها به خلاقيت نيروي انساني آنهاست و  برخلاف گذشته، دارايي هاي مادي و فيزيکي نيست، ترويج شود.»

معاون علمي و فناوري رئيس جمهوري فعاليت استارت آپها در قالب مراکز نوآوري دانشگاهي را آغازگر يک جنبش تحول ساز اجتماعي و فرهنگي دانست و گفت: «در مراکز نوآوري با شکل گيري استارتآپها، پيمودن نخستين گام براي يک تحول اجتماعي تمرين ميشود و با هدايت جوانان به اين مسير، زمينههاي فرهنگي نسل آينده مهيا ميشود.»

او با بيان اينکه استارتآپها اعتمادبه نفس، ايستادگي و پشتکار را به عنوان مبناي موفقيت نسل جوان کشور ترويج ميکنند، گفت: «از هر ده استارتآپ ممکن است يک يا دو مورد موفق شوند، اما تجربه علمي نشان داده است استارتآپ هاي شکست خورده از اين راه باز نميگردند و با درس گرفتن از تجربه هاي خود، با عزمي راسختر و نگاهي گسترده با ايدهاي نو در اين مسير به حرکت ادامه ميدهند، زيرا در منطق استارتآپي يادگيري و کسب تجربه هاي نو مفهومي در برابر شکست است. استارتآپها مجالي براي يادگيري، کسب تجربه و تعاملهاي اجتماعي هستند و راهبرهاي مراکز نوآوري، با ايفاي نقش هدايتگر و پشتيبان در اين راه به کمک جواناني ميآيند که ميخواهند با اعتمادبه نفس، جسارت و شجاعت خود، ايستادگي در برابر شکست را ممکن کنند.»

او با بيان اينکه اکنون زيرساختهاي لازم در حوزه سرمايه گذري خطرپذير مانند ارائه تسهيلات، بسترهاي کارآفريني از جمله مراکز رشد و شتابدهنده ها ايجاد شده است، اثرگذاري اين زيرساخت را مستلزم بازساخت فرهنگي در سطح جامعه دانست و گفت: «خوشبختانه اين تحول فرهنگي از دل دانشگاهها آغاز شده است و  نمونه آن را ميتوان در شکل گيري کسب و کارهاي دانشگاهي و جهت گيري دانشگاهها به اينسو شاهد بود؛ همچنين سرمايه گذاران کلان در حوزه هاي نفتي و پتروشيمي اکنون عرصه کسب و کارهاي نوآور را براي سرمايه گذاري انتخاب کرده اند، زيرا به اين درک رسيدهاند که کسب و کاري که رشد چند دهبرابري را در کوتاهترين زمان ممکن تجربه ميکند، بهترين فضا براي سرمايه گذاري و ايجاد ارزش افزوده است. اگرچه همچنان مشکلات و موانع متعددي فراروي کسب و کارهاي نوآور قرار دارد، اما اين کسب و کارها با توانمندي خارق العاده شان در تغيير ساختارهاي سنتي که برگرفته از ماهيت پويا و خلاق آنهاست، فضاي پيراموني را دستخوش تحول ميکنند. آنها در اين راه همواره يک گام جلوتر از قوانين سنتي هستند و نمونه موفق اين باور را ميتوان در کسب و کارهاي موفق خدماتي که اين روزها بازارها را در دست گرفته اند، مشاهده  کرد.»

رئيس بنياد ملي نخبگان با بيان اينکه جوانان صرفا نيازمند فضاي مساعد براي انجام فعاليت خود هستند، افزود: «مادامي که فضاي مساعدي در اختيار داشته باشند ميتوانند تحولآفرين باشند و با اين کسب و کارها، دست سودجويان را کوتاه کنند و رفاه را به جامعه بازگردانند.»

مراکز «نوآوري» توسعه دهندگان فرهنگ کارآفريني هستند

محمود شيخ زين الدين، معاون نوآوري و تجاريسازي فناوري معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري، در اين نشست، با اشاره به ضرورت تغيير نگرش اقتصادي کشور توسط مرکز نوآوري گفت: «سالهاست دنيا از دوره صنعتي شدن عبور کرده و وارد دوره نوآوري شده و اگرچه شايد به نظر برسد اين رويکرد صرفا آکادميک است، اما نشانه هاي پررنگ اين تغيير را در کشور خودمان نيز حس ميکنيم. همچنين تغيير نگرش بخش خصوصي سرمايه گذارهاي کلان به سوي سرمايه گذاري در کسب و کارهاي نوآور، مويد همين موضوع است.»

ورود به عرصه نوآوري يک اجبار است

او ادامه داد: «در حالي که سرمايه گذارهاي عظيم نيز به اين نتيجه رسيدهاند که بازدهي کارهاي سنتي اقتصادي همچون نفت، فولاد، پتروشيمي و سيمان همچون گذشته کارآمد نيست به خصوص اگر قيمت و خسارات هزينههاي تحميلشده به محيطزيست نيز در نظر گرفته شود، ايران هم در مسير نوآوري وارد شده و گستره نفوذ نوآوري تا عرصه خدمات عمومي پيش رفته است. خدمات نوآور به عنوان يک بخش غيرقابل انکار جدي در اقتصاد و اشتغال نقش پررنگي ايفا ميکند.»

معاون نوآوري و تجاريسازي نوآوري معاونت علمي، تغيير رويکرد نسبت به توسعه استاني از روشهاي پيشين به سوي راهکارهاي نوآورانه را يک ضرورت غيرقابل اجتناب دانست و گفت: «نگاه به ايجاد توسعه در استانها معطوف به ايجاد يک صنعت نفتي، فولاد يا پتروشيمي بود. هنوز هم کمابيش در ميان برخي مديران چنين نگرشي وجود دارد، اما بايد سرمايه، اراضي و هزينههاي گزاف از محيط زيست صرف ايجاد چنين صنايعي بشود که در بهترين حالت خود، شايد بتوانند 200 شغل ايجاد کنند که اين ميزان نيز صرف بهکارگيري مهمترين ظرفيت ما، يعني تحصيلکردگان و متخصصان نميشود. بنابراين ورود به عرصه نوآوري اکنون به وضوح معنادار شده است، چراکه همچون گذشته توان سرمايه گذاريهاي سنگين نداريم و اين موضوع يک انتخاب نيست، بلکه ضرورت است.

شيخ زين الدين با بيان اينکه دانشگاهها لنگر ثبات اقتصادي کشور هستند، افزود: «لنگر ثبات بودن دانشگاهها به معناي عدم تغيير آنان مطابق با شرايط متغير اقتصادي و اجتماعي نيست؛ مادامي که دانشگاهها همسو با شرايط ارتقا نيابند، نميتوان از مفاهيمي چون  ارتباط صنعت و دانشگاه نيز سخن گفت. براي چنين امري نبايد از همان راه قديمي طي طريق کنيم و لازم است نوآوري را مد نظر قرار دهيم.»

او مهمترين هدف معاونت علمي و فناوري براي ورود به اين عرصه را ترويج فرهنگ نوآوري در دانشگاهها دانست و گفت: «توسعه نوآوري نيازمند کساني استکه روضه ي نوآوري را در اين مراکز سر دهند و موضوع فناوري و نوآوري را در دانشگاهها ترويج کنند؛ بايد توسط دستاندرکاران مراکز نوآوري، فضاي دانشگاهها به سمت جلب توجه همگان به سوي مقوله سرنوشت ساز نوآوري جلب شود.»

ضرورت تغيير نگاه فارغ التحصيلان

معاون نوآوري و تجاريسازي فناوري تغيير نگاه فارغ الحصيلان دانشگاهي به مقوله اشتغال از استخدام دولتي را يکي از چالشهاي فراروي نوآوري کشور عنوان کرد و گفت: «بايد دانشگاههاي ما نسبت به خروجي خود احساس مسئوليت کنند و اگرچه در ابتدا مقاومتهاي جدي نسبت به مراکز نوآوري وجود داشت، اما تلاش شد با ايجاد اين مراکز، رويکرد دانشگاهيان تغيير يابد. در اين راه تلاش کرديم دانشگاه به مراکز نوآوري به ديد استخدام و چارت اداري ننگرد.»

او سهولت در انجام فعاليت و کارآمدي هرچه بيشتر مراکز نوآوري را اولويت معاونت علمي برشمرد و افزود: «بر همين اساس ساختار ايجاد اين مراکز که از نظر ظاهري همچون ديگر ساختمانها هستند، اما در دل خود مرکز رشد، شتابدهنده، مرکز همکاري، کارآفريني و تمامي ساختارهاي نوآور را دارند، معطوف به ارائه مجوز براي مراکز نوآوري نيست تا وارد فرايندهاي بروکراتيک نشوند و فعاليتشان بهراحتي هرچه تمامتر در دانشگاهها و با سهولت بيشتري صورت بگيرد.»

شيخ زين الدين بيان کرد: «مراکز نوآوري نبايد گرفتار مسائل روزمره شوند و همواره هدف از اين فعاليت را مدنظر خود قرار دهند، چراکه با تزريق هدف والاي مراکز نوآوري به مديران دانشگاهها، مراکز پژوهشي، اعضاي هيئت علمي و دانشگاهيان است که ميشود اميد داشت نوآوري به يک مسئله جدي در سطح جامعه تبديل شود.

او با تاکيد بر حرکت جدي دانشگاهها به سوي کارآفريني و نوآوري گفت: «عمده فعاليت دانشگاهها ما در حوزه کارآفريني تا سالهاي پيش به تدريس چند واحد درسي کارآفريني محدود ميشد، اما با ايجاد مراکز نوآوري، اين مسير بايد با قدرت بيشتري توسط اين مراکز طي شود.»

او مهمترين دستاورد سه سال گذشته معاونت علمي را هدايت نيروي انساني کارآمد براي ترويج فرهنگ نوآوري دانست و گفت: «دستاوردهاي مادي مدنظر نبوده است، بلکه تغيير تفکر نيروي انساني به سمتي که دانشگاههاي کشور، مدل تازه و موفقي را در نوآوري ارائه کند و بتوانند اين مدل را  به ديگر نقاط کشور تعميم دهند، مهمترين دستاورد اين حمايتها بوده است. اکنون ميتوانيم ادعا کنيم اين ساختار بهتدريج در حال گامگذاري در حرفهاي است و خوشبختانه ظرفيت خوب دانشگاهها و مراکز پژوهشي و البته بخش خصوصي نيز در ترويج ايدههاي نوآورانه به کار گرفته شده است.»

شيخ زينالدين هدف اصلي برگزاري اين نشست را تبادل تجربه براي زمينهسازي توسعه نوآوري در استانها بيان کرد و گفت: «ضرورت داشت آنچه را که اولويت ذهني معاونت علمي است، با مديران اين مراکز مطرح کنيم تا بر مبناي تبادل نظر و گفتوگو به نتيجه مطلوب

برسيم.»

معاون نوآوري و تجاريسازي فناوري معاونت علمي ابراز اميدواري کرد همگرايي بيشتر ميان مديران مراکز نوآوري و معاونت علمي منجر به نتيجه مطلوب در تغيير نگرش استانها به کسب و کارهاي فناورانه و نوآوري شود. دراين راه تغيير رويکرد ساده نيست، اما مديران مراکز نوآوري پيشگام اين تغيير بزرگ در دانشگاههاي خود هستند.

نقش هويتبخش مراکز نوآوري

در ادامه اين نشست حسام زند حسامي، مدير کل دفتر تجاريسازي و نوآوري معاونت علمي، گفت: «با توجه به توسعه روزافزون با چند نوع پارک فناوري مرکز رشد و نوآوري متناسب با ساختار مناطق استقرار اين مراکز مواجهيم. بنابراين مراکز نوآوري بسته به شرايط و هويت هر منطقه، داراي هويت، ساختار، نيازها و توانمنديهاي متفاوت و متعددي هستند. بر همين اساس در جلسات متعددي که داشتيم، به اين نتيجه رسيديم که صرفا يک مدل خاص از مرکز نوآوري را نميتوان در تمام مناطق کشور تکثير داد و ميبايست متناسب با شرايط و نيازي که هر منطقه داراست، شکل و ساختار متناسب مراکز نوآوري آن منطقه تعريف شود. بنابراين، هر مجموعه براي خود تجربه و سر و شکل منحصر به فرد خواهد داشت.»

او از اين پروژه به عنوان يکي از اولويتهاي کليدي و حساس معاونت علمي در تحقق انتقال دانش و تجربه زيسته در حوزه نوآوري کشور ياد کرد و ابراز اميدواري کرد: «اميدواريم بالغ بر 50 مرکزي که طي عناوين و سرفصلهاي مختلف مورد حمايت و هدايت قرار گرفتند، بتوانند در اين راه حرکت کنند. ما توانستيم بالغ بر 10 مرکز نوآوري را الگوسازي کنيم و اميدواريم با برگزاري نشستهاي به اشتراکگذاري تجارب مانند اين نشست، مسير را براي نوآوري در آينده هموار کنيم.»

زند حسامي بر ضرورت نقش هويتبخش پارکهاي فناوري، شتابدهندهها و مراکز رشد به دست مراکز نوآوري تاکيد کرد و افزود: «بعضي از پارکهاي فناوري کشور آنچنان که بايد هويت خود را در توسعه استاني رشد و نوآوري و کمک به کسب و کار فناورانه نيافتند. با بررسي و آسيبشناسي دقيق اين موضوع دريافتيم که خوراک و ورودي خوبي دريافت ميکنند، اما آن را بهدرستي در مسير جريان نوآوري هدايت نميکنند که اين موضوع ميتواند توسط مراکز نوآوري تحقق پيدا کند.»

وي با اشاره به 5 ميليون دانشجو و بالغ بر 20 ميليون فارغالتحصيل، مهمترين ابزار بهرهمندي از اين ظرفيت را ترويج نوآوري دانست و گفت: «در حالي که گفته ميشود شايد دولت بتواند در بهترين حالت سال 95 هزار نفر را با روشهاي پيشين استخدام کند، ميبينيم که پارکها، شتابدهندهها و مراکز نوآوري و شرکتهاي دانشبنيان تعداد قابل قبولي از اين افراد را مشغول فعاليت نوآورانه کردهاند. آنها با هزينههاي پايين کار دلسوزانه و مجدانه انجام ميدهند، زيرا از خودانگيختگي، عزم و اراده برخوردارند.»

مديرکل دفتر تجاريسازي فناوري، يکي از کمکهاي مراکز نوآوري در مناطق دورافتاده و کمتر برخوردار را کمک به هويت يافتن مراکز رشد و شتابدهندهها و پارکهاي فناوري اين استانها دانست و گفت: «يکي از پيامدهاي مثبت تغيير رويکرد به سوي نوآوري، گسترش اين فرهنگ با حضور نهادهاي خصوصي، نهادهاي مردمي، صاحبان سرمايه و خيرين است و اين عمل نويدبخش آيندهاي بسيار خوب براي کمک به رشد و توسعه فناوري در استانهاست.»

او به آسيبهاي فراروي مراکز نوآوري اشاره کرد و گفت: «ابتدا تصور ميشد مراکز نوآوري محلي براي تامين بودجه هستند و حمايت معاونت علمي از اين مراکز صرفا مادي است، اما متوجه شدند معاونت علمي به دنبال ارائه راهبرد و توانمندسازي در اداره کردن مسير نوآوري به عنوان يک اولويت بسيار بالاست. خوشبختانه اکنون اين فرهنگ ايجاد شده و بسياري از مراکز، سرمايهداران و خيرين به دنبال راهبرد و خطمشي براي صرف توانمندي خود در ايجاد اشتغال و نوآوري در استان هستند و  مراکز نوآوري ميتوانند به آنان در صرف توانمنديشان در مسير صحيح کمک کنند.»

زند حسامي، مديران مراکز نوآوري را سفيران توسعه فرهنگ نوآوري در مناطق مختلف دانست و گفت: «چنين رسالتي را از مراکز نوآوري انتظار داريم و مديران اين مراکز ميتوانند فرهنگ نوآوري را جزو اولويتهاي اصلي خود قرار دهند.»

در اين نشست مديران 10 مرکز نوآوري پيشرو از دانشگاهها سراسر کشور به معرفي اقدامات، توانمنديها و راهکارهاي خود در توسعه فناوري پرداختند و با يکديگر تعامل و تبادل نظر کردند. 

منبع: مجله دانش بنیان