اقتصاد دانش بنیان

چرا باید از زباله سوزها استفاده کرد

سابقه و قدمت زباله سوزی بیش از 75 سال است و از کشور انگلستان شروع شده است. اﺑﺘﺪا کار زﺑﺎﻟﻪ ﺳﻮزﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﺪف ﻛﺎﻫﺶ زﻣﻴﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز دﻓﻨﮕﺎه ﻫﺎ در مناطقی که با ﻛﻤﺒﻮد زﻣﻴﻦ مواجه بودند، شروع شد. ﭘﺲ از ورود اوﻟﻴﻦ واﺣﺪﻫﺎی زﺑﺎﻟﻪﺳﻮزی، تاﺳﻴﺴﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪ و اﺳﺘﺤﺼﺎل اﻧﺮژی ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ سیستم ها اﻟﺤﺎق شد. ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ اراﺋﻪ و اجرای ﻣﻘﺮرات ﺳﺨﺘﮕﻴﺮاﻧﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی از اﻧﺘﺸﺎر آﻻﻳﻨﺪه ﻫﺎی زﻳﺴﺖ محیطی ﺗﻮﺳﻂ دﻓﻨﮕﺎه های ﻏﻴﺮﺑﻬﺪاشتی و ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از اﺣﺪاث ﻏﻴﺮﻣﻬﻨﺪسی اﻳﻦ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت، ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎی زﺑﺎﻟﻪﺳﻮزی ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی اﺟﺒﺎری ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ و اﻣﻜﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺮژی (اﻟﻜﺘﺮیکی و ﺣﺮارتی) در ﻣﻘﻴﺎس های ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. اﻳﻦ اﻣﺮ به خصوص در ﺳﻮﺋﻴﺲ و اﺗﺤﺎدﻳﻪ اروﭘﺎ ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ. ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژی، اﺳﺘﺤﺼﺎل ﮔﺎز دﻓﻨﮕﺎه و ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺣﺮارتی آن ﺑﺎ ﻫﺪف ﻛﺎﻫﺶ اﺛﺮات ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب اوﻟﻴﻪ آن ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻮ و ﺧﻄﺮات ﻧﺎشی از اﻧﻔﺠﺎر و آﺗﺶﺳﻮزی ﺧﻮد به خودی ﮔﺎز دﻓﻨﮕﺎه اﺑﺪاع ﺷﺪ (بیو گاز). در ﺑﺴﻴﺎری از دﻓﻨﮕﺎهﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در ﻛﺸﻮرﻫﺎی ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ، ﮔﺎز ﺣﺎﺻﻞ از دﻓﻨﮕﺎه ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎی فنی و ﻣﻬﻨﺪسی ﺟﻤﻊ آوری می ﺷﻮد و ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺼﻔﻴﻪ من جمله سیستم های ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺣﺮارتی در ﻣﺸﻌﻞﻫﺎیی ﺑﺎ دﻣﺎی ﺑﺎﻻ (ﺟﻬﺖ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮی از ﺗﺸﻜﻴﻞ دی اﻛﺴﻴﻦ ﻫﺎ و فوران ها) ﺳﻮزاﻧﺪه میﺷﻮﻧﺪ. اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﮔﺎز ﻣﺘﺎن و ﺗﺒﺪﻳﻞ آن ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻛﺮبنی و ﻛﺎﻫﺶ بیست ﺑﺮاﺑﺮی ﺧﻄﺮات و اﺛﺮات زﻳﺴﺖﻣﺤﻴطی می شود، ولی در ﻛﺸﻮرﻫﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻏﻠﺐ دﻓﻨﮕﺎهﻫﺎ ﻓﺎﻗﺪ تاﺳﻴﺴﺎت ﺟﻤﻊآوری و ﺳﻮزاﻧﺪن به صورت ﻣﻬﻨﺪسی هستند. در ﺑﺮخی از ﻣﻨﺎﻃﻖ، اﻗﺪام ﺑﻪ اﺣﺪاث سیستم هایی ﺟﻬﺖ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺣﺮارتی ﻛﻤﺘﺮ ﻣـﻮﺛﺮ می کنند ﻛﻪ اﻏﻠﺐ درﺻﺪی از ﮔﺎز اوﻟﻴﻪ به صورت ﺳﻮﺧﺘﻪﻧﺸﺪه وارد ﺟﻮ می شود.

اﻣﺮوزه ﺑﺴﻴﺎری از ﻣﻘﺎﻣﺎت و ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺴـﺌﻮل در ﻛﺸﻮرﻫﺎی صنعتی از ﻣﺸﻜﻼت ﻧﺎشی از ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ پسماندها آﮔﺎهی ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ و در ﺧﺼﻮص ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺴﺠﻢ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎﻳﺸﺎن، روشﻫﺎی ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل از ﻟﺤﺎظ زﻳﺴﺖﻣﺤﻴطی ﻣﺜﻞ ﻛﺎﻫﺶ در ﻣﺒﺪا تولید زباله، تولید ﻛﻤﭙﻮﺳﺖ، زﺑﺎﻟﻪﺳﻮزی و در ﻧﻬﺎﻳﺖ دﻓﻦ را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار داده اﻧﺪ. اﻳﻦ اﻣﺮ در ﺑﺴﻴﺎری از ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑه ﻌﻨﻮان ﻳﻚ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ، اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮارد ﻓﻮق می ﺗﻮان ﺑﻴﺎن ﻛﺮد ﻛﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ دو ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژی ﻏﺎﻟﺐ در زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺮژی از ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺷﻬﺮی در ﺟﻬﺎن، زﺑﺎﻟﻪﺳﻮزی در درﺟﻪ اول و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻴﻮﮔﺎز از دفنگاه ها در درﺟﻪ دوم، ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ.

در ﻣﻮرد ﺑﺴﻴﺎری از زﺑﺎﻟﻪﻫﺎ، ﺳﻮزاﻧﺪن یکی از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻳﺎ ﺿﺮوریﺗﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮهﻫﺎی ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ زﺑﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر می رود. در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد، ﺳﻮزاﻧﺪن ﺗﻨﻬﺎ به عنوان ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﺮدازش ﺑﺮای ﺑﺴﻴﺎری از زﺑﺎﻟﻪ ﻫﺎی ﺟﺎﻣﺪ و ﻣﺎﻳﻊ است و ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی ﺟﺎﻣﺪ ﻳﺎ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺮای ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪی دﻓﻊ ﺑﺎقی میﻣﺎﻧﻨﺪ. زﺑﺎﻟﻪﺳﻮزی ﻣﺰاﻳﺎی ﻣﺘﻌﺪدی دارد ﻛﻪ ﺑﺮخی از آن ها ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: ﻛﺎﻫﺶ ﺳﺮﻳﻊ ﺣﺠﻢ زﺑﺎﻟﻪ، روشی موثر برای دﻓﻊ زﺑﺎﻟﻪﻫﺎی ﺧﻄﺮناك، ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ، از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﺧﻄﺮ آﻟﻮدگی آب های سطحی، از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻦ ﺑﻮ، ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻴﺰان ﮔﺎزﻫﺎی ﮔﻠﺨﺎﻧﻪای، ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻴﺰان آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎی ﻫﻮا، از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ زﻳﺴﺘﮕﺎه ﺟﺎﻧﻮران ﻣﻮذی، کاهش زمین دفنگاه ها و جلوگیری از کاهش ارزش زمین های اطراف آن، کاهش هزینه های بهداشتی و درمانی دولت ها و مردم و...

زﺑﺎﻟﻪﺳﻮزی ﻓﺮاﻳﻨﺪی اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ آن زﺑﺎﻟﻪﻫﺎ در ﻣﺠﺎورت ﺣﺮارت ﻣﺸﺘﻌﻞ می شوند و ﻣﻮادی ﻣﺜﻞ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ وﮔﺎزﻫﺎی خروجی را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﺼﻮﻻت اﺣﺘﺮاق ﺗﻮﻟﻴﺪ میﻛﻨﺪ. محصول اصلی زباله سوزها بهبود محیط زیست و کاهش آثار منفی انواع پسماندهای خانگی، صنعتی، شیمیایی و... است. تولید انرژی یک محصول جانبی است و تا وقتی که در کشور به این موضوع توجه نشود و نگاه به زباله سوزها از زاویه تولید انرژی باشد، بدیهی است که این صنعت رشد چندانی نخواهد کرد.

اﻧﻮاع ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژیﻫﺎی زﺑﺎﻟﻪﺳﻮزی ﻛﻪ ﺑﺮای ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺮژی از زﺑﺎﻟﻪﻫﺎی ﺟﺎﻣﺪ ﺷﻬﺮی اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه ﻳﺎ ﻣﻮرد ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ، ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ هستند:

1- تجزیه زباله در شرایط اﺣﺘﺮاق در دمای بالا و ﻛﻤﺒﻮد اﻛﺴﻴﮋن و تبدیل به انواع گازهای اشتعال زا (اﺣﺘﺮاق ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪای) که به آن روش پیرولیز گازی ساز گفته می شود (Pyrolysis & Gasification).

2- اﺣﺘﺮاق ﺗﻮده ای (ﺗﻚﻣﺮﺣﻠﻪای) که همان انبوه سوز یا Mass Burn است.

3- اﺣﺘﺮاق ﺑﻪ روش ﺑﺴﺘﺮ ﺷﻨﺎور یا Fluidized Bed.

4- اﺣﺘﺮاق ﺑﻪ روش ﻛﻮره دوار یا Rotary Kiln.

ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژی ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎده در ایران، ﻓﺮاﻳﻨﺪ روش پیرولیز گازی ساز اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﺖ انتخاب آن ﻫﻢ ﺳﺎدگی و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ اﻳﻦ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژی در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ با ﺳﺎﻳﺮ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژیﻫﺎ، ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﻣﺤﺎء ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺗﻤﺎم زاﺋﺪات شهری، بیمارستانی و برخی از زائدات صنعتی و اﺳﺘﺤﺼﺎل اﻧﺮژی از آن ها و حجم کم زباله اغلب شهرهای کشور (کمتر از 600 تن در روز) است. به کارگیری این روش علاوه بر مزایای یادشده، از قابلیت آلایندگی خروجی بهتر نسبت به سایر روش ها برخوردار است.

سیستم ﻛﻨﺘﺮل آﻻﻳﻨﺪه ﻫﺎی ﻫﻮا:

ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻨﺘﺮل آلایندگی گازهای خروجی فرایندی است که از مرحله سوزاندن با کنترل دما که نباید کمتر از 850 درجه سانتیگراد باشد (در این کوره ها دمای سوختن تا 1200 درجه سانتیگراد می رسد) شروع می شود و تا مرحله تصفیه شیمیایی و فیزیکی ادامه می یابد و در نهایت باید با استانداردهای مطرح شده از دودکش خارج شود. اغلب آلایندگی ها به صورت برخط (On line) کنترل می شوند و نتایج آن ضمن ثبت الکترونیکی دارای قابلیت مخابره شدن و نمایش برای مسئولین ذیربط است. ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘـﺎﻻﻳﺶ گازهای خروجی ﺗﺎبعی از ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﻮاد ورودی، ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژی زﺑﺎﻟﻪﺳﻮزی و استانداردهای زیست محیطی است. 

منبع: مجله دانش بنیان