اقتصاد دانش بنیان

اعتماد بين انسان و روبات موضوعي چالش‌برانگيز است. پژوهش‌هاي اوليه نشان مي‌دهند که افراد در اعتماد کامل به روبات‌ها دچار شک و ترديدند به ويژه مسائل حساسي مانند اتومبيل‌هاي بدون راننده که به‌زودي و در چند سال آينده به بازار ارائه خواهند شد. پژوهشي جديد مساله را به گونه معکوس بررسي کرده است؛ يعني انسان چگونه به روبات اعتماد مي‌کند در حالي که امکان اشتباه کردن روبات در شرايط اضطراري وجود دارد. اين مطالعه را که انستيتو تکنولوژي جورجيا انجام شده داده اولين تحقيق در مورد رابطه انسان - روبات در شرايط اضطراري است. به افراد (42 نفر) داوطلب در اين پژوهش گفته شد به دستورهاي روباتي عمل کنند که قرار بود در زمان يک حادثه غيرمترقبه کارکنان ساختمان را به اتاقي امن راهنمايي کند. افراد شرکت‌کننده در مطالعه در بسياري از قسمت‌ها به دستورهاي روبات راهنما گوش دادند حتي هنگامي که به نظر مي‌رسيد روبات مسيرش را گم کرده است يا دور سر خودش مي‌چرخد. چيزي که پژوهشگران را شگفت‌زده کرد اين بود که حتي وقتي آژير خطر به صورت مصنوعي و به کمک دود روشن مي‌شد داوطلبان اين مطالعه روبات را دنبال مي‌کردند و به دستورهايش عمل مي‌کردند. به گفته آلن واگنر، از مهندسين ارشد تحقيق انستيتو تکنولوژي جورجيا، به نظر مي‌رسد افراد تصور مي‌کنند روبات‌ها دنياي اطراف آن‌ها را بهتر از خودشان مي‌شناسند و فکر مي‌کنند روبات اشتباه نمي‌کند يا دچار خرابي نمي‌شود. در اين پژوهش روشن شد که اطاعت از دستورهاي روبات مي‌تواند تا جايي ادامه يابد که امکان به خطر افتادن جان داوطلبان وجود داشته باشد. بر اساس پژوهش‌هاي گذشته، اين نوع اعتماد به روبات غيرقابل انتظار بود.

در تحقيقي ديگر روشن شده بود که افراد حاضر نيستند به روباتي که اشتباه مي‌کند اعتماد کنند. اشتباه روبات براي شرکت‌کنندگان در اين مطالعه اثبات شده بود. علاوه بر گم کردن آدرس يا حرکت دايره‌وار به دور خود، روبات چند مرتبه به صورت کامل متوقف شد و به داوطلبان گفته شد روبات خراب شده است و زماني که آژير خطر به صورت مصنوعي به صدا درآمد روبات عمدا افراد را به جاي در خروج به اتاقي تاريک پر از اسباب و وسايل راهنمايي کرد. در تمامي اين مراحل عده‌اي از شرکت‌کنندگان در پژوهش به دستورهاي روبات گوش مي‌دادند. اين مطالعه جزئي کوچک از مطالعاتي گسترده‌تر است که بايد در سطح وسيع انجام شود تا برهمکنش اعتماد انسان و روبات به ويژه در مورد مسائل حساسي مانند اتومبيل‌هاي بدون راننده، روشن شود.

اعتماد بين انسان و روبات‌ها به فراسوي شرايط مرگ و زندگي گسترش مي‌يابد. اتومبيل‌هاي بي‌نياز از راننده فناوري جديدي است که تا چند سال آينده به خيابان‌ها مي‌آيند و بدون دخالت عامل انساني عمليات نقل و انتقال مسافرين را انجام مي‌دهند. همچنين روبات‌ها از جاروبرقي‌هاي خانگي فراتر خواهند رفت و اعمالي پيچيده‌تر مانند مراقبت از کودک، سالمند، آشپزي و... را انجام مي‌دهند. آيا افراد به روباتي که همبرگر مي‌پزد و دستپخت آن اعتماد مي‌کنند؟ اگر روباتي به منظور مراقبت از کودک يا سالمند طراحي شده باشد آيا مي‌توان کودک يا سالمند را براي نگهداري به او سپرد؟ يا افراد حاضرند کودک خود را به روباتي بسپارند که آن‌ها را به خانه مادربزرگشان ببرد؟ پاسخ اين پرسش‌ها دقيقا روشن نيست و نمي‌دانيم که آيا اين اعتماد به وجود مي‌آيد يا خير. يکي از مسائل اصلي در طراحي تکنولوژي‌هاي آينده امکان و ترغيب اعتماد افراد به آن‌هاست. اين کار با روش‌هايي ممکن مي‌شود. به عنوان مثال، دانشمندان رفتارشناسي در دانشگاه آيندهون هلند پيشنهاد کرده‌اند که آواتارهاي مجازي که صورت انساني دارند براي جلب اعتماد افراد به ماشين‌هاي بدون راننده راهگشا خواهند بود.

مطالعه‌اي که در بالا به آن اشاره شد، اين سوال را مطرح مي‌کند که شايد بهتر باشد اعتماد به روبات‌ها تا مرحله‌اي خاص پيش برود. مسلما وقتي يک روبات اشتباه مي‌کند يا عملکرد همراه با اختلال دارد، نشانه‌اي است که عدم اعتماد مطلق به ماشين را القا مي‌کند. در مسائل حساسي مانند پهپادهاي روباتيک يا ماشين‌هاي نظامي بدون نياز به راننده در نهايت حفظ جان هزاران نفر به عملکرد درست و دقيق روبات‌ها برمي‌گردد. آينده روابط کاري با روبات‌ها مي‌تواند بسيار پيچيده‌تر از اين باشد که روبات را روشن کنيم و بقيه روز را به استراحت بپردازيم. 