اقتصاد دانش بنیان

براي خيلي از مردم کامبوج صابون يک کالاي لاکچري است که هر کسي توانايي خريد آن را ندارد. به همين خاطر است که بيشتر بچه‌ هاي روستايي در اين کشور بهراحتي بيمار ميشوند و حتي ممکن است جان خودشان را از دست بدهند، فقط به اين دليل که نميتوانند دستهايشان را با صابون بشويند. بر اساس آمارهاي منتشر شده از سوي يونيسف، اسهال بهتنهايي يکي از پنج عامل اصلي مرگ و مير کودکان زير پنج سال در کامبوج است که به دليل فقر بهداشت در اين کشور شيوع بالايي دارد.
در سال 2014 يک دانشجويان کالج به نام سميرخان لاکاني براي انجام خدمات داوطلبانه به کامبوج سفر و در يک روستا اقامت کرد: «به وضوح يادم است که مادري داشت نوزاد تازه متولد شدهاش را در يک سطل آب با پودر لباسشويي ميشست. اين تصوير هيچوقت از ذهنم دور نميشود.» لاکاني در آن زمان در هتلي در کامبوج سکونت داشت و متوجه شد که راهحل اين ماجرا در چيزي نهفته است که از سوي مديران هتل دور انداخته ميشود: قالبهاي صابون نصفهنيمهاي که مسافران در طول اقامتشان مصرف ميکنند. بنابراين راهي پيدا کرد تا اين صابونها را حفظ کند و به آنها زندگي دوباره بدهد؛ البته نهفقط به صابونها، بلکه به همه مردم کامبوج.
او به امريکا برگشت تا تحصيلاتش را در دانشگاه پيتسبورگ ادامه دهد، اما در عين حال کار روي پروژه صابون اکو را نيز شروع کرد که يکجور بازيافت بدون هزينه صابونهاي مصرفشده هتلهاي کامبوج و تقسيم کردن آن بين مردمي بود که به اين صابونها نياز داشتند. لاکاني و تيمش به کامبوج سفر کردند و به شهرهاي مختلف سر زدند تا مردم را از فوايد استفاده از صابون آگاه کنند، ولي نه هر صابوني! خيلي از مردم کامبوج فقط ميتوانند ارزانترين نوع محصولات بهداشتي را تهيه کنند و در نهايت مجبورند براي شستوشو از پودرهاي لباسشويي اسفتاده کنند که بهشدت به پوست آسيب ميزند.
اگرچه برنامه‌ هاي مشابهي براي بازيافت صابون هتلها در جريان است، اما توجه و تمرکز لاکاني روي کامبوج منحصربهفرد بود. در حال حاضر اين شرکت چهار مرکز بازيافت در سراسر کشور دارد و براي 35 زن بومي اشتغالزايي کرده است. آنها صابونهاي مصرفشده را سنتز ميکنند و دوباره قالب ميزنند يا تبديل به صابونهاي مايع ميکنند. تا امروز 650 هزار نفر در کامبوج از فوايد اين سيستم و آموزشهاي بهداشتي لاکاني و همکارانش بهرهمند شدهاند. او ميگويد: «چيزي که خيلي دوستش دارم اين است که ما با يک تير سه نشان زديم. اول از همه جلوي دفن زباله در زمين را ميگيريم. دوم اينکه براي محليها شغل ايجاد ميکنيم و سوم هم اينکه توانستيم صابون مورد نياز را به همه کشور ارسال کنيم.»
آنچه در ادامه ميآيد، خلاصهاي از گفتوگوي لاکاني با مگان دوک، خبرنگار سيانان، است.

چرا دسترسي به صابون براي مردم روستايي در کامبوج دشوار است؟
علت اولش ناتواني آنها در پرداخت هزينه‌ هاست. اگر شما فقط روزي يکونيم دلار درآمد داشته باشيد، قطعا يک دلار از درآمد روزانهتان را براي خريد صابون لوکس وارداتي صرف نميکنيد. آنها تامين غذاي خانوادهشان را در اولويت قرار ميدهند و اگر بتوانند از پس هزينه خريد صابون بربيايند، ارزانترين آن را انتخاب ميکنند که درواقع همان پودرهاي لباسشويي است که بهشدت براي پوست سمي و مضر است.  دومين عاملش هم دسترسي است. تقاضا براي صابون در کامبوج پايين است، بنابراين مغازهدارهاي محلي ديگر صابون نميخرند و آخرين دليل اينکه خيلي ساده، بسياري از اهالي کامبوج اصلا نميدانند بيماريهاي مختلف از کجا نشئت ميگيرند و اقدامات لازم را براي کاهش خطر ابتلا به بيماري انجام نميدهند که شامل استفاده از يک قالب صابون هم ميشود.
 فعاليتهاي بانک صابون اکو در کامبوج متمرکز شده است و عمده کار را کامبوجيها جلو ميبرند. مزاياي متمرکز شدن در يک کشور و ارائه خدمات در همان منطقه چيست؟
مزيتهاي زيادي دارد. اولين اينکه به اين ترتيب ما ميتوانيم بهسرعت به شيوع بيماريهاي واگيردار مانند وبا و... پاسخ بدهيم و بلافاصله صابون مورد نياز را به مناطق بحرانزده برسانيم. يکي ديگر از مزاياي ناديده گرفته شده اين کار اين است که متمرکز شدن در کامبوج به ما اين فرصت را ميدهد که افراد محتاج محلي را استخدام کنيم تا از امکان اشتغال دائمي به واسطه برنامه ما بهرهمند شوند.
 شرايط براي خانمهايي که استخدامشان کرديد چگونه است؟
بازيافتکنندگان ما زنان محلي هستند که به دنبال منبع قابل اطمينان و قابل پيش ‌بيني مالي ميگشتند. آنها با شرايط بسيار سختي روبهرو بودند که جز در شرايطي که فرد عميقا ميخواهد روي آيندهاش سرمايهگذاري کند، بيرون آمدن از اين شرايط بهشدت دشوار است. زناني که در حال حاضر در استخدام ما هستند، ميتوانند هزينه زندگي همه اعضاي خانوادهشان را تامين کنند، بدهکاريهايشان را بپردازند و امکان تحصيل را براي فرزندانشان ايجاد کنند.
ما به افزايش تواناييهاي ذهني کارکنانمان اعتقاد راسخ داريم و به همين خاطر هر روز به صورت رايگان برايشان کلاس آموزش زبان انگليسي و ساير مهارتهاي کسبوکار برگزار ميکنيم.
دومين گروه از کارکنان ما کساني هستند که ميتوانند در خانه يا مغازه خودشان کار کنند. ما صابون را به صورت رايگان در اختيارشان قرار ميدهيم تا آن را به فروش برسانند و هم درآمدي براي خانواده کسب کنند و هم وضعيت بهداشت جامعهشان را ارتقا دهند.
 آينده براي بانک صابون اکو چگونه است؟
فقدان بهداشت چيزي نيست که تنها منحصر به کامبوج باشد، بلکه در همه کشورهاي در حال توسعه وجود دارد. از طرف ديگر اين کشورها مقصد بسياري از گردشگران هستند و پيش ‌بيني ما اين است که آنها دقيقا همان مقدار صابون نيمهمصرفشدهاي داشته باشند که بايد به دست آدمهايي برسد که به آن احتياج دارند. ما مشغول بررسي براي شروع به کار در هفت کشور ديگر هستيم. طرحهاي اوليه آماده شده است؛ اما وقتي به اين طرحها نگاه ميکنيم متوجه ميشويم کارهاي زيادي براي انجام دادن داريم.

منبع: مجله دانش بنیان