اقتصاد دانش بنیان

دسترسي به پزشک متخصص در لحظات حساس بيماري که هر ساعتش تعيين کننده است، امري حياتي است. نبود پزشک متخصص مي‌تواند فاجعه به بار بياورد. براي خيلي‌ها که در مناطق محروم هستند يا بيماراني که قادر نيستند به دليل شرايط جسمي‌شان به شکل حضوري به مطب پزشک مراجعه کنند، دسترسي آني به پزشک مانند معجزه است.

هدي دوست محمدي، بيست‌وهشت ساله، تلاش کرده با راه‌اندازي اپليکيشن تله طب، اين نياز عمومي را پاسخ بدهد و فاصله پزشک تا بيمار را به اندازه يک کليک کاهش دهد. او دانشجوي دکتراي مکانيک است و رشته تحصيلي‌اش هيچ ربطي به پزشکي ندارد، اما توانسته با راه‌اندازي استارت‌آپ تله طب، اعتماد پزشکان و بيماران زيادي را به خود جلب کند. با ايده‌پرداز استارت‌آپ برگزيده الکام استارز، گفت‌وگو کرده‌ايم که در ادامه مي‌خوانيد.

شما درس پزشکي نخوانده‌ايد، چطور شد به فکر راه‌اندازي «تله طب» افتاديد؛ استارت‌آپي که کاملا در حوزه پزشکي  فعاليت دارد؟

سال 93 بود که در زمينه «تله مديسين» يا «پزشکي از راه دور» در ايران فعاليت مي‌کرديم و قصد داشتيم امکاني را فراهم کنيم که بيماران بتوانند از راه دور با پزشک خود در ارتباط باشند و ويزيت شوند. از لحاظ نرم‌افزاري توانستيم کار را پيش ببريم اما در بخش سخت‌افزاري با مشکلات بزرگي مواجه بوديم. منظورم از سخت‌افزار اين است که علاوه بر اين‌که هماهنگي متخصص‌ها چالش بزرگي بود، تامين تجهيزات پزشکي مثل تله مانيتورينگ هم هزينه‌هاي سنگيني را در پي داشت. از آن‌جا که اين پروژه از طرف نهادهاي مربوطه حمايت نشد، با شکست سنگيني مواجه شديم. همين مسئله باعث شد به فکر «تله طب» بيفتيم. پس سعي کرديم تله مديسين را در نسخه کوچک‌تر به عنوان تله طب راه‌اندازي کنيم.

 پس مي‌توانم بگويم که هدف اصلي تله طب، تبديل شدن به تله مديسين است؟

دقيقا همين‌طور است. هدف تله طب اين است که بتواند در زمينه پزشکي از راه دور به درجه‌اي برسد که همه کشور را پوشش دهد. رسيدن ما به اين هدف در بلندمدت محقق خواهد شد.

 تله طب دقيقا چه کاري انجام مي‌دهد، يعني چطور مي‌تواند بسياري از بيماران را از مراجعه حضوري به مطب پزشک بي‌نياز کند؟

از دي سال 94 و با حمايت شتاب دهنده «تريگ آپ» شرکت فناپ، تله طب را آغاز کرديم. نسخه آزمايشي تله طب در فروردين 95 به کار گرفته شد و پس از آن نسخه اندرويد آن نيز وارد بازار شد. اپ «آي‌او‌اس»مان هم در مرحله تست نهايي است و به‌زودي منتشر مي‌شود.

تله طب طوري طراحي شده که مي‌تواند به صورت آنلاين، مشاوره پزشکي به بيمار ارائه دهد. در واقع ما در تله طب تلاش کرده‌ايم بين متخصص و بيمار در فضاي مجازي رابطه ايجاد کنيم. بسياري از مواقع اتفاق مي‌افتد که بيمار مجبور است از شهرهاي دور خود را به مطب پزشک خود در شهري ديگر برساند، در حالي که اين ويزيت مي‌توانست به صورت غيرحضوري هم اتفاق بيفتد. مثلا برخي از متخصصان قلب و عروق يا مغز و اعصاب معتقدند بيمارانشان به خاطر شرايط حساسي که دارند، بهتر است از منزل خارج نشوند و ترجيح مي‌دهند فالوآپ و پيگيري وضعيت بيمار خود را به صورت غيرحضوري انجام دهند. تله طب مي‌تواند به اين‌گونه بيماران کمک کند تا بدون حضور فيزيکي و در فضاي تله طب، پزشک خود را ملاقات کنند و ويزيت شوند. تله طب مانند يک سفر کاربري مي‌ماند. در واقع تله طب سعي مي‌کند چهار مرحله ويژه را گام به گام در اختيار کاربر قرار دهد تا نياز غيرحضوري کاربر به پزشک رفع شود و از مراجعات غيرضروري به مطب‌ها و اتلاف وقت جلوگيري شود. حتي گاهي برخي کاربرها نمي‌دانند بايد نزد کدام متخصص مراجعه کنند. تله طب در اين زمينه نيز مي‌تواند کاربران را راهنمايي کند و با اين کار در صرف زمان و هزينه آن‌ها صرفه‌جويي مي‌شود.

 منظور شما از چهار مرحله چيست؟

در حال حاضر تله طب در بستر وب و اپليکيشن موبايل شروع به فعاليت کرده است. ما اپ‌هايي را وارد بازار مي‌کنيم که هر کدام تخصص‌هاي مختلف پزشکي را پوشش مي‌دهند و کاربر مي‌تواند بسته به نياز خود، از اين اپ‌ها استفاده کند. در حال حاضر فقط اپ پوست و زيبايي راه‌اندازي شده است. سرويس‌هايي که هر اپ در اختيار کاربر قرار مي‌دهد، متنوع است.

اول اين‌که اطلاعات نزديک‌ترين کلينيک‌هاي زيبايي محل زندگي يا محل کار شما را در اختيارتان قرار مي‌دهد. در مرحله دوم شما مي‌توانيد با پزشکان متخصص زيبايي مشاوره کنيد و در اين مسير حتي مي‌توانيد عکس يا هر فايلي را که به فرايند مشاوره کمک مي‌کند، ارسال کنيد. سومين گام اين است که اين اپ مي‌تواند اطلاعات معتبر پزشکي در حوزه پوست و زيبايي را در اختيار کاربر قرار دهد. در گام چهارم نيز ما فضايي را براي تعامل و گفت‌وگوي کاربرها با يکديگر در نظر گرفته‌ايم. به اين صورت که کاربرها مي‌توانند تجربيات خود را در طول بيماري و درمان در اختيار ديگر کاربران قرار دهند.

 در قدم بعدي قصد داريد اپ کدام تخصص را طراحي و وارد بازار کنيد؟

در حال حاضر اپ بارداري در حال طراحي است. قدم بعدي ما طراحي اپ قلب و عروق است. طبق آمارهايي که وجود دارد در کشور ما يکي از دلايل اصلي مرگ و مير، بيماري‌هاي مربوط به قلب و عروق است. بنابراين اين اپ مي‌تواند پيش‌آگاهي‌هاي لازم را به بيماران و خانواده‌هايشان ارائه دهد.

 براي تهيه اين اپ‌ها، قطعا نياز است که از حضور پزشکان متخصص هم استفاده شود.

همين‌طور است. ما براي تهيه هر کدام از شاخه‌ها، از وجود متخصصان همان حوزه استفاده مي‌کنيم و نظرات آن‌ها را در هر مرحله از ساخت اپ‌ها پياده مي‌کنيم.

 آيا در تله طب، کاربران مي‌توانند پزشک متخصصي را که تحت نظر او هستند، به تله طب معرفي کنند و در مواقع لازم، از مشاوره تخصصي پزشک خود بهره ببرند؟

بله. در تله طب، بخشي وجود دارد که کاربر مي‌تواند پزشک معتمد خود را به سايت معرفي کند و در صورت تمايل پزشک و به عضويت درآمدن او، از مشاوره پزشکي او استفاده کند. بسيار اتفاق افتاده که خود پزشک و متخصص به عضويت تله طب درآمده و از طريق ما، فرايند فالوآپ بيمار خود را انجام مي‌دهد.

 شما براي پرداختن به اين ايده، الگوي خاصي را دنبال کرديد؟

تله مديسين نمونه داخلي ندارد، اما نمونه خارجي دارد. اين‌که بگويم صرفا به الگوبرداري از نمونه‌هاي خارجي اقدام کرديم، درست نيست بلکه الگوبرداري زماني نتيجه مي‌دهد که با بومي‌سازي همراه باشد. ما ضمن شناسايي نقاط قوت و ضعف نمونه‌هاي خارجي تله مديسين، تله طب را قلم زديم، اما مثلا وقتي به نمونه تله مديسين در امريکا نگاهي بيندازيم مي‌بينيم که تله مديسين به عنوان يکي از بازوهاي قوت دولت امريکا به حساب مي‌آيد و دولت مستقيما از آن حمايت مي‌کند. در ايران راه بسياري تا جايگاه اصلي تله مديسين داريم. علاوه بر اين، نيازهاي کاربر ايراني با کاربر امريکايي متفاوت است. بنابراين بومي‌سازي بايد در کنار الگوبرداري اتفاق بيفتد.

 از هزينه‌هاي استفاده از سرويس تله طب براي ما بگوييد. کاربري که قصد استفاده از سرويس شما را دارد، با صرف چه مقدار پول مي‌تواند از يک مشاوره پزشکي بهره‌مند شود؟

ما طبق سيستم قيمت‌گذاري که در اختيار داريم و لحاظ کردن تفاوت‌هايي که مشاوره پزشکي غيرحضوري با مراجعه حضوري دارد به قيمت 15 هزار تومان رسيده‌ايم. البته تا به حال چند مورد پيش آمده است که بيمار تنها هزار تومان براي مشاوره پرداخت کرده است که چنين مواردي طبق نظر پزشک، اتفاق مي‌افتد. چرا که بيشترين درصد اين مبلغ دريافتي، در اختيار پزشک قرار مي‌گيرد. دليل اين‌که اين مبلغ برآورد شده، اين است که در مشاوره پزشکي غيرحضوري نسبت به حضوري، تعامل فيس تو فيس وجود ندارد، تجويز دارو انجام نمي‌شود و همين‌طور راهي براي استفاده از بيمه‌هاي درمان نيز در نظر گرفته نشده است. ما به کاربران خود تعهد داده‌ايم که به پرسش آن‌ها ظرف 24 ساعت، پاسخ داده خواهد شد. در صورتي که اين اتفاق نيفتد، مبلغ به کاربر عودت داده مي‌شود. ما نمي‌توانيم ادعا کنيم که پاسخ‌ها در لحظه داده مي‌شود، چرا که در آن صورت وارد مرحله حساسي خواهيم شد و تله طب رنگ اورژانسي به خود مي‌گيرد.

 با توجه به اين‌که فرهنگ‌سازي براي استفاده از تله مديسين هنوز در کشور ما جا نيفتاده است، درآمد امروز تله طب چقدر است؟

ما هنوز انتظار درآمدزايي از تله طب نداريم. پلتفرم ما يک پلتفرم چندوجهي است و براي اين‌که به درآمدزايي برسيم نياز است هم تعداد کاربرها و هم تعداد پزشکان همزمان افزايش پيدا کنند. اما مسئله‌اي که با آن روبه‌رو هستيم اين است که پزشکان زماني به سمت تله طب جذب مي‌شوند که کاربران زيادي وجود داشته باشد. از طرف ديگر، کاربران زماني به سراغ تله طب مي‌آيند که متخصصان و پزشکان بيشتري را پيش روي خود ببينند. به همين خاطر بايد بگويم درآمد ما هنوز از 200 هزار تومان، تجاوز نکرده است. البته من اگر يک درصد هم نسبت به آينده فعاليتمان نااميد بودم، خيلي پيش‌تر از اين‌ها، سرويس را تعطيل مي‌کردم.

 مي‌توانيد به ما بگوييد که تعداد کاربران و پزشکان در تله طب از ابتدا تا امروز چه تعداد بوده است؟

تعداد كل كاربرهايي كه از شروع كار تا امروز از تله طب استفاده كرده‌اند، حدود 27 هزار نفر و پزشكان متخصص 44 نفر بوده‌اند. البته پزشكاني كه داخل اپ مشاوره مي‌دهند 14 نفر هستند. ضمنا داخل كافه بازار هزار تا ريت داريم كه از اين تعداد، 80 درصدشان پنج ستاره هستند و نمره ميانگينمان 4/8 تخمين زده شده است.

 شما با چه مقدار سرمايه آغاز به کار کرديد؟

از ابتدا با سرمايه‌گذاري کوچک شتاب‌دهنده تريگ آپ آغاز کرديم که مبلغ حدود 25 ميليون در اختيار ما قرار داد و به ازاي آن، سهمي از ما دريافت کرد. پس از گذشت چند ماه، در مرحله دوم نيز روي استارت‌آپ ما سرمايه‌گذاري کرد.

 سرمايه‌گذارهاي ديگري به سراغتان نيامده‌اند؟

خير. ريسک سرمايه‌گذاري در حوزه سلامت بالاست. به همين خاطر سرمايه‌گذارها کمتر به سمت اين حوزه مي‌آيند. از طرف ديگر کار با استارت‌آپ‌ها نياز به سرمايه‌گذارهاي ريسک‌پذير دارد که متاسفانه چنين سرمايه‌گذارهايي تقريبا وجود ندارند. حتي سرمايه‌گذارهايي هم که با برخي استارت‌آپ‌ها کار مي‌کنند، پيش‌شرط‌هايي از جمله ثبت شرکت و دريافت گريد را مد نظر قرار مي‌دهند. هنوز نوع فعاليت استارت‌آپ‌ها براي بسياري از سرمايه‌گذارها تعريف نشده است، به همين خاطر بسياري از استارت‌آپ‌ها در جلساتي که با سرمايه‌گذارها مي‌گذارند، احساس مشترکي نمي‌بينند.

 از اعضاي تله طب بگوييد. تيم تله طب چند نفر و با چه تخصص‌هايي هستند؟

به جز من، دو نفر ديگر هم جزو اعضاي اصلي و ابتدايي پروژه هستند. احسان نوري که با مدرک کارشناسي ارشد بيوالکترونيک (مهندسي پزشکي) مدير اجرايي اين پروژه است. جوان توانمند بيست‌ويک ساله به نام شايان شفيعي هم  دانشجوي کارشناسي IT است و تمام فعاليت‌هاي حوزه برنامه‌نويسي و طراحي نرم‌افزارها را برعهده دارد. به طور کلي تيم تله طب يک تيم ده نفره است که در حوزه‌هاي محتوا، مارکتينگ و بازاريابي و همين‌طور تيم مشاوره پزشکي فعاليت مي‌کند.

 آيا حمايت‌هاي مالي يا معنوي از نهاد يا سازمان خاصي دريافت کرده‌ايد؟

در جشنواره ايران ساخت در بخش نرم‌افزارهاي موبايل، به عنوان اپ برگزيده معرفي شديم. همين‌طور در الکامپ امسال هم جزو ده استارتاپ برتر قرار گرفتيم. اين برگزيده شدن‌ها، به نوعي قوت قلب و حمايت براي ما محسوب مي شود. در خصوص حمايت‌هاي مالي بايد بگويم که هيچ حمايت مالي دريافت نکرده‌ايم، چرا که براي دريافت وام حتما بايد شرکت ثبت شود. از طرف ديگر وام بازپرداخت مي‌خواهد که ما در ابتداي راه نمي‌توانيم از پسش بربياييم. به همين دليل ترجيح داديم به جاي اقساط وام به پرداخت درصدي به سرمايه‌گذار بپردازيم.

 تبليغات شما براي نهادينه کردن فرهنگ استفاده از تله مديسين به کجا رسيده است؟

ما در فضاي مجازي تبليغات محدودي داشتيم، اما به جهت اين‌که چندين مرتبه در حوزه سلامت جزو اپ‌هاي برگزيده انتخاب شديم، کافه بازار اپ ما را در صفحه اول قرار داد که همين اتفاق را مي‌توان به عنوان تبليغ موثري دانست. با وجود اين، من معتقدم تله طب نياز به تبليغات ندارد، چرا که سلامت نياز اساسي مردم است. شايد در ابتداي راه، حتي متضرر شويم، اما مي‌توانيم با قرار دادن نکات مثبتي در کسب و کار خود، سريع‌تر به موفقيت برسيم. مثلا با ساده‌سازي پرداخت‌ها يا کاهش قيمت‌هاي اخذ مشاوره‌هاي پزشکي مي‌توان در جذب کاربرها موثر بود.

 در مسير طراحي و رشد تله طب به عنوان يک فعاليت استارت‌آپي، چه خون دل‌هايي خورده‌ايد؟

اين نوع کسب و کار در کشورهاي توسعه يافته به درآمدزايي بسيار خوبي رسيده است، اما در ايران هنوز در قدم اول به سر مي‌بريم. دغدغه اصلي ما اين است که فرهنگ‌سازي مطلوبي براي استفاده از تله طب در کشور ما وجود ندارد. در واقع بسترسازي تله مديسين صرف زمان زيادي را مي‌طلبد. با وجود اين ما اطمينان داريم در آينده‌اي نزديک، نه تنها مردم، بلکه خود پزشکان و متخصصان هم به وجود شبکه ما، احساس نياز خواهند کرد. قدم‌هاي اوليه در هر کاري، سخت و طاقت‌فرساست، اما ما خود را براي هر سختي مهيا کرده‌ايم، تا زماني که اين فرهنگ در کشور جا بيفتد. چالش ديگر، پلتفرم چندوجهي ماست. همان‌طور که قبلا توضيح دادم به خاطر ويژگي اين پلتفرم نياز است که تعداد متخصصان و کاربران با هم افزايش پيدا کند. قضيه اين روش مثل پيدايش مرغ و تخم‌مرغ است که وجود هر کدام، وابسته به حضور ديگري است. از آن‌جا که فرهنگ تله مديسين در کشور ما نهادينه نشده است، مردم همچنان درگير پزشکي به شيوه سنتي هستند، در حالي که اگر از سيستم ما حمايت کنند در زمان و هزينه آن‌ها بسيار صرفه‌جويي خواهد شد. مسئله بعدي، کمبود نيروي فني متخصص است. در واقع نيروي فني متخصصي که بتواند با درآمد کم با يک استارت‌آپي همراه باشد، بسيار کم است.

 شما يک تجربه شکست خورده در حوزه تله مديسين را پشت سر گذاشته‌ايد، چه درسي از آن شکست گرفته‌ايد که بخواهيد با بقيه استارت‌آپي‌ها به اشتراک بگذاريد.

پيش از هر چيز بايد بگويم کسي که وارد استارت‌آپ مي‌شود، بايد کفش آهني به پا کند و صبر زيادي داشته باشد. خيلي از بيزينس‌هاي موفقي که امروزه مي‌بينيم، گذشته کوچک و ساده‌اي دارند. بايد با منطق و حساب شده قدم برداشت و گام به گام حرکت کرد. نبايد همزمان چند استارت‌آپ راه‌اندازي کرد. بهتر است يک کسب و کار را با تمرکز و تفکر انتخاب کنند و در همان کسب و کار به تخصص و موفقيت برسند. دوستاني را مي‌بينم که در قدم آخر رسيدن به موفقيت، پا پس کشيده‌اند و نااميد شده‌اند. در اين صورت وقتي استارت‌آپ خود را رها مي‌کنند، افراد ديگري به راه‌اندازي مجدد آن استارت‌آپ مشغول مي‌شوند و به موفقيت مي‌رسند. براي آغاز هر کسب و کار، بايد مخاطبان خود را بشناسند و نيازهاي واقعي جامعه را بررسي کنند. اگر تجربه شکست دارند، مي‌توانند از نکات آن تجربه براي بهبود عملکردشان استفاده کنند. وقتي ما تله طب را آغاز کرديم گمان مي‌کرديم همه مردم و پزشکان، مثل خودمان از اين طرح استقبال خواهند کرد، اما فرهنگ‌سازي مسئله مهمي بود که از چشم ما دور مانده بود. از آن‌جا که استارت‌آپ‌ها، کسب و کارهاي نو هستند، احتمالا هيچ نمونه قبلي وجود ندارد که بتوان از آن الگوبرداري کرد. بنابراين بايد با يک برنامه مدون و منطقي پيش بروند و روياپردازي را کنار بگذارند.

منبع: مجله دانش بنیان