اقتصاد دانش بنیان

کم نيستند استارت‌آپ‌هايي که شروع نکرده، تمام مي‌شوند. مثل باد مي‌آيند و مثل برق هم مي‌روند. محسن طالب، ايده‌پرداز و مدير اجرايي استارت‌آپ «کي، کجاس» عقيده دارد به خاطر ريسک فعاليت‌هاي استارت‌آپي است که بايد علاقه‌مندان به اين حوزه، از تجربه موسفيدکرده‌هاي اين ميدان بهره‌مند شوند تا حداقل چرخ را دوباره اختراع نکنند.

محسن سي‌وسه ساله، کارشناس ارشد «مديريت آي‌تي» است که استارت‌آپش موفق شد امسال در نمايشگاه الکامپ، رتبه برتر الکام استارز را در بخش کسب و کارهاي نوپا کسب کند. به همين بهانه با محسن همکلام شده‌ايم و سري به دنياي استارت‌آپ برگزيده‌اش زده‌ايم.

«کي، کجاس» دقيقا چه کار مي‌کند؟ چه کارايي‌‌اي براي مردم دارد؟

سرويس «کي، کجاس» مرجع خدمات شهري و کسب و کارها در تهران است. «کي، کجاس» مي‌تواند نقاط مختلف در هر نقطه‌اي از شهر را که يک شهروند مي‌تواند به آن نياز داشته باشد به او معرفي کند. اطلاعات مختلف از پمپ بنزين و دندانپزشکي گرفته تا نزديک‌ترين تاسيساتي به محل زندگي فرد، تنها با يک کليک در اختيار او گذاشته مي‌شود. به اين صورت که ابتدا با مشخص کردن مبدا و مقصد روي نقشه‌اي که پيش روي کاربر وجود دارد، با «جي‌پي‌اس» مقصد مورد نظر را مسيريابي مي‌کند و براي رسيدن به مقصد، پيشنهاد مسير مي‌دهد. حتي کاربر مي‌تواند درخواست خودرو دهد.

 «کي، کجاس» از چه زماني در دسترس عموم قرار گرفت؟

من و نيما شايافر شهريور سال 93 بود که «کي، کجاس» را راه‌اندازي کرديم. سرويس از همان زمان در دسترس عموم قرار گرفت. «کي، کجاس» يک پروژه مکان‌محور است، بنابراين لازمه پيشبرد اهدافش، وجود يک نقشه جامع و کامل بود. يعني اگر بخواهيد بدانيد که کي، کجاس به يک نقشه احتياج داريد. ما مي‌توانستيم از نقشه‌هاي خارجي استفاده کنيم، چون نقشه‌اي با آن ميزان دقتي که در نظر ما بود، وجود نداشت. پس خودمان دست به کار شديم و يک نقشه بومي از ايران طراحي کرديم. همان سال 93، بعد از يک ماه راه‌اندازي پروژه «کي، کجاس» توانستيم اين نقشه را با قيمت خوبي بفروشيم.

 مهم‌ترين خريداران اين نقشه چه کساني بودند؟

کسب و کارهايي که مکان‌محور باشند، بيشترين خريداران اين نقشه بودند، مثل اسنپ، تپسي، عابر و همين‌طور سرويس پيک‌هاي آنلاين.

 مردم به چه صورت مي‌توانند از سرويس شما استفاده کنند؟

در سرويس «کي، کجاس» بيش از 220 هزار نقطه از شهر تهران در 360 دسته‌بندي مختلف قرار گرفته شده است. استفاده از اين سرويس براي همه افراد رايگان است، فقط اگر کسي صاحب کسب و کار باشد، مي‌تواند اطلاعات خود را رايگان در «کي، کجاس» ثبت کند، اما اگر بخواهد بين رقبايش زبانزد شود و بيشتر ديده شود، بايد مبلغي را پرداخت کند تا جايگاه خود را در «کي، کجاس» ارتقا دهد. مثلا در نظر بگيريد که وکيل هستيد و قصد داريد بيش از ديگر رقبايتان ديده شويد. از آن‌جا که اغلب مردم وقتي چيزي را جست‌وجو مي‌کنند، تنها صفحه اول نتايج جست‌وجو را نگاه مي‌کنند، شما نيز با پرداخت مبلغي، خود را در پيش چشم کاربران قرار مي‌دهيد.

 در پروژه «کي، کجاس» در حال حاضر چند نفر مشغول به کارند؟

در شرکت، 12 نفر هستيم با تخصص‌هاي مختلف.70 درصد نيروي فني هستيم و 30 درصد نيروي بازرگاني. تخصص‌هايي که مشغول به کارند، برنامه‌نويسي بک اند و فرانت اند، برنامه‌نويسي سرور و همين‌طور عده‌اي در زمينه سيستم‌هاي برنامه‌نويسي «آي‌او‌اس» و اندرويد مشغول به کارند.

 ايده «کي، کجاس» چطور جرقه خورد؟ چه نيازي در جامعه احساس کرديد که به سمت تحقق اين ايده خام رفتيد؟

سال 83 با مجموعه «کتاب اول» همکاري مي‌کردم. کتاب اول مجموعه‌اي از اطلاعات تجاري شهر تهران است که شامل بخشي از اطلاعات مراکز تجاري و خدماتي کلانشهر تهران، نقشه تهران، اطلاعات عمومي تهران و آگهي تبليغاتي برخي از صاحبان مشاغل مي‌شود. محدوديت‌هايي که در آن شرکت وجود داشت، من را به سمت ايده «کي، کجاس» سوق داد. در واقع سعي کردم پروژه‌اي را راه‌اندازي کنم که کل کشور را پوشش دهد و از طرفي بسيار جامع‌تر از نمونه داخلي خود باشد.

 پس تصميم داريد کل کشور را پوشش دهيد؟

بله، هدف اصلي اين پروژه، پوشش‌دهي کل کشور است. هيچ يک از شهرهاي کشور، مثل تهران مرجع اطلاعاتي جامع و کاملي ندارند. مثلا اگر يک توريستي وارد شيراز شود، نياز دارد که به يک مرجع اطلاعاتي مناسب مراجعه کند و خيابان‌ها و مراکز مختلف تجاري و گردشگري آن شهر را بشناسد. يا حتي ممکن است به يک داروخانه نياز پيدا کند که اين مرجع اطلاعاتي مي‌تواند به او کمک کند. حتي اطلاعات بين جاده‌اي نيز مي‌تواند در بسياري از موارد به گردشگران داخلي و خارجي کمک کند. ما تصميم داريم تا آخر سال 96، جزيره کيش را نيز به سرويس «کي، کجاس» اضافه کنيم. اصفهان و اهواز هم شهرهاي بعدي ما هستند.

 چرا بعد از تهران، کيش را انتخاب کرده‌ايد؟

راستش را بخواهيد به خاطر نوع رابطه‌ها و دوستان خوبي که در کيش داريم و همين‌طور پتانسيلي که مي‌تواند براي بازاريابي داشته باشد، انتخاب کيش براي ما مطلوب است.

 از آن‌جا که نظير اين پروژه، در بسياري از کشورهاي توسعه‌يافته مدت‌هاست استفاده مي‌شود، آيا مي‌توان گفت الگوي اصلي شما در پردازش «کي، کجاس» نمونه‌هاي خارجي بوده‌اند؟

در خارج از ايران نمونه‌هايي مثل Yellow Pages، four Square يا Yelp وجود دارند که کار سرويس «کي، کجاس» را انجام مي‌دهند، اما نمي‌توانم بگويم «کي، کجاس» کپي‌برداري از اين نسخه‌هاست. ما درواقع نقاط قوت و ضعف آن‌ها را شناسايي کرديم و از نقاط قوت آن‌ها ايده گرفتيم و «کي، کجاس» را طراحي کرديم. يکي از نقاط ضعفي که نمونه‌هاي خارجي دارند اين است که خيلي خشک و بي‌روحند، در حالي که «کي، کجاس» کاملا کاربرمحور است.

 جالب‌ترين بخش طراحي شده در «کي، کجاس» به نظر خودتان کدام بخش است؟

از نظر من همه بخش‌هاي «کي، کجاس» جالب و جديدند، اما از آن‌جا که يکي از عمده اهداف «کي، کجاس» اين است که علاوه بر يک بانک اطلاعات شهري، يک شبکه اجتماعي هم باشد، اين بخش جالب در آن طراحي کرديم که کاربران از هر تجربه خود در هر مکان، نکاتي را ذکر کنند و نظرات شخصي خود را درباره آن محل به ديگر کاربران هم ارائه دهند. مثلا کسي که به فلان شعبه پليس +10 مراجعه کرده و از برخورد کارکنان آن راضي نبوده، با بيان نظرات خود، ديگران را از تجربه خود آگاه مي‌کند. از طرف ديگر مي‌توانند عکس‌هايي را که از فلان رستوران گرفته‌اند، با ديگران به اشتراک بگذارند.

 قطعا با دست خالي نمي‌شود اين ايده پرخرج را عملي کرد، چقدر براي شروع اين ايده، سرمايه داشتيد؟

همه هزينه‌هايي که براي راه‌اندازي «کي، کجاس» انجام دادم، شخصي بود. از هيج نهادي حمايت مالي دريافت نکردم. البته از يک صندوق خانگي 50 ميليون تومان وام گرفتم که همان سرمايه اوليه شد.

 در حال حاضر دخل و خرجتان با هم مي‌خواند؟ صاف و پوست کنده مي‌خواهم بدانم الان درآمد «کي، کجاس» به چقدر رسيده؟

درآمد خوبي هم از طريق خود سرويس «کي، کجاس» و هم از طريق فروش نقشه‌ها به دست مي‌آوريم. با توجه به اين‌که ما تبليغات وسيعي نداشتيم، اما استقبال خوبي از سرويس ما شد. البته يکسري سرويس‌ها مثل app موبايل هم که اخيرا به «کي، کجاس» اضافه شده، هنوز درآمد خاصي پيدا نکرده است. در واقع عمده درآمد ما از فروش نقشه‌هاست که چيزي حدود ماهانه 50 تا 60 ميليون تومان است.

 براي انجام همين تبليغ محدودي که به آن اشاره کرديد، تبليغ در چه فضاهايي را در اولويت قرار داده‌ايد؟

تبليغات ما هنوز خيلي محدود است. تبليغات آنلاين را از طريق تلگرام و اينستاگرام و تبليغات آفلاين «کي، کجاس» را در مراکز خريد و فروشگاه‌ها، مراکز خيريه و همين‌طور الکامپ امسال انجام داديم. راستش ما فعلا قصد نداريم در زمينه تبليغات، قدم‌هاي بلندي برداريم.

 دليلش چيست؟ چرا بعد از دو سال و نيم فعاليت «کي، کجاس» هنوز وارد تبليغات گسترده نشده‌ايد؟

ما معتقديم «کي، کجاس» بايد در زمينه کاري، به درجه‌اي از اعتبار برسد تا تبليغات گسترده‌تري انجام دهيم. اگر تبليغات گسترده را از زماني که اين پروژه به حد ايده‌آل ما نرسيده باشد، آغاز کنيم، شانس خود را براي جذب کاربرهاي بزرگ‌تر از دست مي‌دهيم. در واقع بايد با دست پرتري به استقبال مشتريان برويم.

 وقتي مي‌گوييد ماهي 50 تا 60 ميليون درآمد داريد، پس مي‌شود نتيجه گرفت که سرمايه‌گذاران متعددي هم دنبال شما آمده‌اند.

بله، در ايران شرکت‌هاي سرمايه‌گذاري زيادي به ما پيشنهاد داده‌اند که ما با يکي از آن‌ها وارد مذاکره و مشغول به همکاري شده‌ايم. از همکاري با سرمايه‌گذاران خارجي هم به دليل برخي محدوديت‌ها مثل تحريم، فعلا خبري نيست.

 برخي از استارت‌آپي‌ها معتقدند که سرمايه‌گذارها يکسري محدوديت‌هايي را به کار تزريق مي‌کنند که جلوي پيشرفت ايده را مي‌گيرد. شما به عنوان يک استارت‌آپي که در حال همکاري با يک شرکت سرمايه گذاري هستيد، اين مسئله را حس کرده‌ايد؟

به نظرم اين مسئله، خيلي بستگي به رويکرد سرمايه‌گذار دارد. خوشبختانه شرکت سرمايه‌گذاري که با ما همکاري مي‌کند، دست ما را باز گذاشته است و ما اين محدوديت را نداشته‌ايم.

 فرض کنيد من يک جوان دانشجو يا دانش‌آموخته‌اي هستم که با حداقل امکانات مي‌خواهم يک استارت‌آپ درآمدزا راه بيندازيم، اول از همه چه توصيه‌اي به من داريد؟

من قبل از اين‌که پروژه «کي، کجاس» را راه‌اندازي کنم، در يک استارت‌آپ بين‌المللي کار مي‌کردم. پس از آن هم در يک استارت‌آپ ايراني که البته بعد از مدتي شکست خورد، تجربه کسب کردم. تجربه‌اي که در اين دو استارت‌آپ به دست آوردم، در زمينه راه‌اندازي «کي، کجاس» بسيار به من کمک کرد. توصيه‌ام به افرادي که قصد استارت‌آپي شدن دارند، اين است که پيش از هر اقدامي با چند استارت‌آپي گفت‌وگو و مشورت داشته باشند و اگر مي‌توانند مدتي با آن‌ها همکاري کنند. بسياري از افراد بدون هيچ تجربه‌اي در اين مسير گام مي‌گذارند که ممکن است با شکست روبه‌رو شوند. نبايد فراموش کرد که استارت‌آپ موفق، فقط محدود به داشتن يک ايده خوب يا برخورداري از دانش برنامه‌نويسي نيست، بلکه براي داشتن يک استارت‌آپ موفق بايد مدل تجاري و نگاه اقتصادي خوبي نيز داشته باشيد. داشتن يک بيزينس من و مشورت با او مي‌تواند در مسير پيشرفت يک استارت‌آپ بسيار کمک کننده باشد.

 اگر بخواهيد کمي هم از سختي‌هاي اين راه به همين جوان عشق استارت‌آپ بگوييد، کدام يک از تجربه‌هاي سختتان را بازگو مي‌کنيد؟

وزارت ارتباطات مي‌توانست با حمايت از بستري که ما براي تهيه و توسعه نقشه تدارک ديده بوديم و همچنين با در اختيار قرار دادن داده‌هاي نقشه کل کشور، پروژه نقشه ملي ايران را دو سال قبل از رونمايي فعلي آن اجرايي کند، اما نبود اين حمايت‌ها موجب شد ما صفر تا صد تهيه نقشه بومي کشور را با بودجه شخصي و به صورت خصوصي انجام داديم. بنابراين به جواناني که مي‌خواهند تازه اين مسير را طي کنند، توصيه مي‌کنم قبل از محقق کردن ايده‌شان، به بسترهاي واقعي تحقق ايده‌شان به شکلي عملي و واقع‌بينانه‌تر نگاه کنند تا در وقت، هزينه و انرژي‌شان صرفه‌جويي شود. w

منبع: مجله دانش بنیان