اقتصاد دانش بنیان

ایران در زمینه تجارت الکترونیک، کشوری جوان است و تا رسیدن به سطحی قابل قبول از آن، راه درازی در پیش دارد. در ایران استفاده عمومی از اینترنت بیشتر در دانشگاه‌ها و برای انجام امور تحقیقاتی است و مراکز ایجادشده در شهرها نیز در سطح محدودی فعالیت می‌کنند و کاربران بیشتر برای کارهای الکترونیکی یا تلفن راه دور، از اینترنت استفاده می‌کنند. در ایران به دلیل فقدان زمینه‌های حقوقی لازم برای استفاده از تجارت الکترونیک از قبیل اسناد و امضای الکترونیک، عدم وجود سیستم انتقال الکترونیک وجوه، نبودن شبکه اصلی تجارت الکترونیک در کشور و سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای مربوط به آن، عدم اطلاع کافی موسسات کوچک و بزرگ از تجارت الکترونیک و نهایتا کمبود دانش و فرهنگ استفاده از تجارت الکترونیک و شبکه اینترنت، استقرار این سیستم را با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو کرده است (جعفرنژاد، 1390).

 اجرای طرح سامانه مجازی خرید و فروش محصولات کشاورزی

در حال حاضر سازمان مرکزی تعاون روستایی و کشاورزی ایران با دارا بودن بیش از 3000 شرکت تعاونی روستایی در سراسر کشور، در حال اجرای طرح سامانه مجازی خرید و فروش محصولات کشاورزی و کوتاه کردن دست واسطه‌هاست. از این‌رو در این تحقیق از دیدگاه مدیران و کارشناسان سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران استفاده شده است. با توجه به این‌که یکی از اهداف کلی و کلان بخش کشاورزی در برنامه پنجم توسعه کشور، توسعه بازار صادرات محصولات و فرآورده‌های کشاورزی است، گسترش زیرساخت‌های اطلاعاتی - ارتباطی بخش کشاورزی حائز اهمیت است. همچنین با توجه به این‌که یکی از برنامه‌های سند چشم‌انداز در زمینه ترویج و آموزش کشاورزی، توسعه تجارت الکترونیک در راستای اهداف برنامه چهارم توسعه، سند چشم‌انداز 1404 است، ضرورت تحقیق بدیهی به نظر می‌رسد.

 تحقیق پیش رو چه می‌خواهد بگوید؟

عوامل موثر بر توسعه تجارت الکترونیک در بخش کشاورزی، شامل موارد مختلفی است که هر یک از این عوامل نیز خود متاثر از عوامل دیگری است. از این‌رو تحقیق حاضر به دنبال بررسی عوامل موثر بر توسعه تجارت الکترونیک در بخش کشاورزی از دیدگاه مدیران و کارشناسان سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران است. بر این اساس اهداف اختصاصی تحقیق شامل: عوامل اقتصادی، آموزشی، اجتماعی - فرهنگی، فنی و سیاست‌گذاری موثر بر توسعه تجارت الکترونیک در بخش کشاورزی است.

نمودار 1- چارچوب نظری تحقیق

ابزار تحقیق

در تحقیق حاضر ابزار اصلی جمع‌آوری و اندازه‌گیری متغیرهای تحقیق، پرسشنامه بوده است و شامل بخش‌های ویژگی‌های فردی و حرفه‌ای پاسخگویان، توسعه تجارت الکترونیک و عوامل تاثیرگذار بر توسعه تجارت الکترونیک در بخش کشاورزی است. در تحقیق حاضر برای تعیین روایی، از روش اعتبار محتوایی استفاده شد. بنابراین جهت تعیین اعتبار و انجام اصلاحات لازم، پرسشنامه در اختیار اساتید راهنما و مشاور قرار گرفت و پس از جمع‌بندی نقطه‌نظرات آن‌ها نسبت به تنظیم پرسشنامه نهایی اقدام شد. همچنین جهت سنجش میزان اعتماد ابزار اندازه‌گیری از ضریب کرونباخ آلفا استفاده شد و مقادیر به صورتی که در ادامه می‌آید، محاسبه شد که نشانگر پایایی مطلوب پرسشنامه برای انجام تحقیق است (جدول 1).

 متغیرهای وابسته و مستقل

در این پژوهش متغیر وابسته دیدگاه مدیران و کارشناسان سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران نسبت به توسعه تجارت الکترونیک بود که مشتمل بر 7 سوال در قالب طیف لیکرت است. متغیرهای مستقل این تحقیق عبارتند از: عوامل اقتصادی، آموزشی، اجتماعی - فرهنگی، فنی و سیاست‌گذاری. جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز، در دو بخش انجام شده است. بخش اول که شامل مبانی نظری موضوع و سوابق تحقیقات انجام‌شده بود، با استفاده از روش مطالعه کتابخانه‌ای، استفاده از کتاب‌های دانشگاهی مرتبط با موضوع، مقالات ارائه‌شده در مجموعه مقالات همایش‌های علمی، پایان‌نامه‌ها و جست‌و‌جوی اطلاعات و ترجمه منابع الکترونیکی در اینترنت و... بوده است. بخش دوم شامل جمع‌آوری آمار و اطلاعات مربوط به متغیرهای مورد مطالعه در جامعه آماری مورد پژوهش بوده است که با استفاده از پرسشنامه صورت گرفت. روش‌های آماری مورد استفاده در این پژوهش شامل مشخص‌های مرکزی و پراکندگی است و از تحلیل رگرسیونی به منظور نشان دادن عوامل موثر بر توسعه تجارت الکترونیک در بخش کشاورزی استفاده

 شده است.

یافته‌ها

در این بخش به توصیف متغیرها و اطلاعات به‌دست‌آمده از افراد بر اساس میزان تحصیلات، رشته تحصیلی، سابقه کار، میزان آشنایی با فعالیت‌های تجاری در فضای مجازی و میزان آشنایی از تجارت الکترونیک در بخش کشاورزی پرداخته شده است.

بررسی وضعیت پاسخگویان نشان می‌دهد که بیشترین فراوانی را گروه تحصیلی کارشناسی با تعداد 52 نفر دارند. 7/32 درصد از آن‌ها فارغ‌التحصیل رشته‌های مختلف گروه کشاورزی هستند. بیشترین فراوانی مربوط به سابقه کار 17 تا 22 سال با تعداد 35 نفر است. از نظر 8/16 درصد پاسخگویان میزان آشنایی با تجارت الکترونیک در بخش کشاورزی در سطح متوسط بود.

برای سنجش تاثیر میزان توسعه تجارت الکترونیک در بخش کشاورزی از 7 گویه در قالب طیف لیکرت استفاده شد. طبق جدول 2 وضعیت میزان توسعه تجارت الکترونیک در بخش کشاورزی از دیدگاه اکثر مدیران و کارشناسان در حد زیاد (1/57 درصد) است.

 برای آگاهی از دیدگاه مدیران و کارشناسان سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران در مورد میزان توسعه تجارت الکترونیک در بخش کشاورزی، برای اولویت‌بندی از آماره ضریب تغییرات استفاده شد. نتایج نشان می‌دهد که پاسخگویان بیشترین موافقت را به ترتیب با گویه‌های برنامه‌ریزی برای خرید نهاده‌ها و فروش محصولات تولیدی از طریق سامانه مجازی خرید و فروش محصولات کشاورزی با ضریب تغییرات 246/0، افزایش پهنای باند اینترنت با ضریب تغییرات 252/0 و میزان کیفیت برنامه‌ریزی در شبکه الکترونیکی نسبت به شبکه سنتی با ضریب تغییرات 260/0 در بین گویه‌های مولفه تجارت الکترونیک دارند.

منبع: مجله دانش بنیان