اقتصاد دانش بنیان

فارغ‌التحصیل مقطع کارشناسی رشته نرم‌افزار از دانشگاه شهید بهشتی و کارشناسی ارشد رشته MBA از دانشگاه صنعتی شریف است. ایلیا وکیلی پیش‌تر به عنوان معاون فنی شرکت اسنپ فعالیت کرده و هم‌اکنون مشاور ارشد فنی «ریحون»، استارت‌آپ سفارش آنلاین غذاست. او همچنین به عنوان معاون فنی «فناپ پرداخت» نیز فعالیت دارد.
ماموریت اولیه هلدینگ فناپ در ابتدا، طراحی و تهیه راهکار بانکی بومی ایرانی با توجه به تخصص و دانش روز جوانان ایرانی بود. پس از این موفقیت، فناپ فعالیت‌های خود را در صنعت فناوری اطلاعات با ارائه راهکارهای جامع مالی، راهکارهای جامع بیمه‌گری، بورس و مدیریت و پردازش تراکنش‌های مالی گسترش داد که هم‌اکنون بخشی از بزرگ‌ترین بانک‌های خصوصی و دولتی کشور، سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها و موسسات مالی و اعتباری، شرکت‌های بیمه و کارگزاران بورس، در حال استفاده و بهره‌برداری از آن‌ها هستند.
همچنین توسعه و پیاده‌سازی راهکار حمل‌ونقل هوشمند با تکیه بر دوربین‌های ثبت تخلف و سرعت‌سنج، ارائه خدمات ارزش افزوده محتوایی و پرداخت بر بستر موبایل، راه‌اندازی اپراتور ارتباطات ثابت مخابراتی، راه‌اندازی نخستین تلویزیون اینترنتی کشور، طراحی و پیاده‌سازی راهکار جامع سازمانی و صنعتی در قالب بزرگ‌ترین پروژه نرم‌افزاری کشور و راه‌اندازی مرکز نوآوری و شتابدهی کسب‌وکارهای نوپا، بخش دیگری از فعالیت‌های هلدینگ فناپ تا به امروز بوده است. وکیلی از تاثیر تحریم‌ها بر اکوسیستم استارت‌آپی و دانش‌بنیانی کشور سخن می‌گوید و در ادامه به راهکارهای مقابله با این تحریم‌ها می‌پردازد. گفت‌و‌گوی دانش‌بنیان را با معاون فنی «فناپ پرداخت» در ادامه می‌خوانید.

این روزها برخی استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی برای دسترسی به برخی سرویس‌های جهانی، دچار مشکل شده‌اند. می‌توانید به چند نمونه از سرویس‌های خارجی که استارت‌آپ‌های ایرانی را تحریم کرده‌اند اشاره کنید؟
ما در حوزه زیرساخت ابری در ایران به‌شدت دچار مشکل هستیم. سرویس‌هایی که در این زمینه در ایران فعال هستند، فاصله زیادی با فعالان این حوزه در دنیا دارند. یکی از علل اصلی مشکلاتی که استارت‌آپ‌ها با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، عدم دسترسی آسان به سرویس‌های ابری آمازون است. البته اخیرا استارت‌آپ‌های ایرانی مثل «ابر آرمان» به این حوزه ورود پیدا کرده‌اند. به هر حال سرویس نوپایی که در ایران در حال ارائه خدمت است، با سرویسی که در دنیا و در سطح بسیار وسیع فعالیت می‌کند، قابل مقایسه نیست.
در حوزه مارکتینگ هم از سرویس‌هایی تحریم شده‌ایم که یا مشابه داخلی‌اش نیست یا بسیار کم‌کیفیت‌تر از نمونه‌های خارجی است. مثلا سرویس Intercom امریکایی که برای چت با مشتری استفاده می‌شود ما را تحریم کرده است. هر چند نمونه‌های داخلی مثل رایچت هم وجود دارند، اما به کاملی سرویس intercom نیستند. سرویس‌های ترکینگ مثل adjust آلمانی که برای پرفورمنس مارکتینگ استفاده می‌شود، سرویسش را روی استارت‌آپ‌های ایرانی بسته است و متاسفانه اصلا نمونه داخلی ندارد. با کمک این سرویس شما می‌توانید بگردید و ببینید که یوزرها و مشتری‌هایتان از کجا می‌آیند و مثلا به خاطر کدام تبلیغاتتان وارد شده‌اند. به طور کلی، هرچقدر تعداد مشتریان و یوزرهای شما بالاتر باشد، به ابزارهایی بیشتری نیاز دارید تا به حجم بالای یوزرهایتان سرویس دهید و در نتیجه، نیاز به ابزارهای پیشرفته‌تری دارید.
 این تحریم‌ها چه تاثیراتی بر عملکرد استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران گذاشته است؟
فرهنگ استارت‌آپی، فرهنگ رشد سریع است. یعنی کسی که در یک استارت‌آپ کار می‌کند، باید دنبال این باشد که هر چیزی را که نیاز دارد بتواند با پول بخرد تا به این واسطه برای خود زمان و رشد بخرد. اگر تیم فنی یک استارت‌آپ هر روز دنبال فیلترشکن و روش دور زدن جدید باشد، مسلما انرژی زیادی برای پیشرفت و ارتقا نخواهد داشت، در حالی که با دسترسی به نمونه مشابه خارجی سرویس‌ها می‌تواند سریع‌تر و باکیفیت‌تر به ادامه مسیر پیشرفت خود بپردازد. ما زمان و انرژی‌مان را تلف می‌کنیم؛ چون سرویس خارجی که امتحانش را پس داده و می‌تواند طی یک ماه، مشکل ما را حل کند، کنار می‌گذاریم و مجبوریم با سرویس‌های داخلی کار کنیم که همان کار را شاید طی شش ماه انجام دهد، آن هم نه با کیفیت نمونه خارجی‌اش. در نتیجه حرکت استارت‌آپ‌ها خیلی کند پیش می‌رود و از طرف دیگر کیفیت مطلوب را هم ندارد. البته من هم مثل هر ایرانی دیگری از پیشرفت کشور و خودکفایی استارت‌آپ‌های ایرانی لذت می‌برم اما باید بپذیریم که راه پیشرفت و خودکفا شدن از مسیر تحریم و فیلتر نمی‌گذرد.

 آیا استفاده از سرویس‌های داخلی و تقویت آن‌ها می‌تواند راه حل مطمئنی برای دور زدن تحریم‌ها در این حوزه باشد؟
بسیاری از سرویس‌های داخلی به اندازه سرویس‌های خارجی بالغ نیستند. البته اگر فضای عادلانه و بدون تحریمی وجود داشت، همین سرویس‌هایی که داخل کشور وجود دارند خیلی سریع‌تر می‌توانستند پیشرفت کنند و استارت‌آپ‌های دیگر را به سمت خود بکشانند. مثلا مجموعه ابر آرمان برای این‌که رشد کند، نیاز دارد که سرور تهیه کند که همین مسئله هم تحت تاثیر قیمت ارز و تحریم‌ها قرار می‌گیرد. تاثیر دیگری که تحریم‌ها بر وضعیت کسب‌وکار استارت‌آپ‌ها می‌گذارد، این است که در شرایط موجود استارت‌آپ‌ها نمی‌توانند به مشتریان خارجی و جهانی شدن فکر کنند. من شاید محصول یا خدمتی داشته باشم که بتوانم به خارج از ایران هم صادر کنم، اما به خاطر مشکلات پرداختی و ارتباطی که با دنیا داریم، این کار عملا غیرممکن است. بنابراین بحث تحریم سیستم بانکی ایران و نقل و انتقال پول به‌شدت در بازار استارت‌آپ‌ها تاثیر گذاشته است. راستش من معتقد نیستم که تحریم، یک فرصت است. این مدل خودکفایی برای بیزینسی که امروز در حال فعالیت است، شاید چندان راهگشا نباشد. متاسفانه امروزه شاهدیم که استارت‌آپ‌های ایرانی تلاش‌های فراوانی را برای دستیابی به نتایج نه‌چندان بزرگ انجام می‌دهند که همین مسئله به مرور زمان انگیزه فعالان این حوزه را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
 از نگاه شما راه مقابله با این تحریم‌ها چیست؟ از چه طریقی می‌توانیم تاثیر تحریم‌ها بر اکوسیستم استارت‌آپی و دانش‌بنیانی کشور را کاهش دهیم؟
به نظر من با شرایط موجود، تحریم‌ها فعلا حذف نخواهد شد. در چنین شرایطی من از هر ایرانی که سرویس مورد نیاز من را ارائه کند، استقبال می‌کنم، چون گزینه دیگری روی میز ندارم. همین مسئله می‌تواند برای دوستانی که در این زمینه‌ها در حال فعالیت هستند، فرصت تلقی شود. همچنین در چنین شرایطی تقاضا داریم که دولت و مسئولان، دخالتی در امور استارت‌آپ‌ها نداشته باشند و در مسیر توسعه آن‌ها سنگ‌اندازی نکنند.
مسئولان و نهادهای مرتبط می‌توانند در ارائه مجوزها بیشتر همکاری کنند تا ایده‌های بیشتری در حوزه استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان به سرانجام برسد. نکته دیگر، مسائل مالیاتی و بیمه‌ای است که اغلب استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان با چالش‌های زیادی در این زمینه روبرو هستند که امیدواریم رفع این مسائل در اولویت قرار بگیرد.

منبع: مجله دانش بنیان