اقتصاد دانش بنیان

گزارش سال 2020 شاخص جهانی نوآوری توسط سازمان بین‌المللی مالکیت فکری که 12 شهریورماه سال‌جاری منتشر شد آمارهای تازه‌ای از جایگاه ایران در میان تولیدکنندگان علم جهان به نمایش گذاشت. گزارش یاد شده با چارچوبی متوازن به ارزیابی 131 کشور می‌پردازد. ایران در بین 10 کشور منطقه آسیای میانه و جنوبی رتبه دوم را کسب کرده است.

در این منطقه، هند (رتبه 48)، ایران (رتبه 67) و قزاقستان (رتبه 77) به ترتیب رتبه‌های اول تا سوم را کسب کرده‌اند. ایران هم‌چنین در میان 37 کشور با درآمد متوسط به بالا در رده 19 قرار دارد. نکته قابل توجه در این گزارش در خصوص ایران، استمرار ایران در مسیر تولید علم است. واقعیتی که نشان می‌دهد وضعیت کشور در شاخص‌های مرتبط با منتشرات علمی، آموزش عالی، ثبت مالکیت فکری و تولید صنعتی در سطح بین‌المللی بهبود یافته است.

فهرست این شاخص‌ها و رتبه ایران در آن‌ها در جدول زیر ارائه شده است:

عملکرد قابل توجه ثبت مالکیت فکری ایران در جهان

شاخص‌های مالکیت فکری از مهم‌ترین نقاط قوت ایران محسوب شده و کشور از این لحاظ در ترازی جهانی قرار دارد. ایران در تمام شاخص‌های مالکیت فکری گزارش شاخص‌ جهانی نوآوری فاصله معناداری با کشورهای منطقه دارد. برای نمونه در شاخص «تعداد درخواست‌های ثبت علائم تجاری» ایران رتبه 1 جهان و کشورهای ترکیه، رژیم صهیونیستی، عربستان و قطر به ترتیب رتبه 17، 105، 111 و 125 را کسب کرده‌اند.

جایگاه عالی ایران در تولید علم

برخورداری ایران از جمعیت جوان، دارای انگیزه و تحصیلکرده در سطح آموزش عالی، موجب خلق وضعیت بسیار مناسبی برای کشور در شاخص‌های سرمایه انسانی از جمله «سهم فارغ التحصیلان علوم پایه و مهندسی از کل فارغ التحصیلان آموزش عالی» با رتبه 3 و «نرخ ثبت نام آموزش عالی» با رتبه 31 شده است. این شاخص‌ها آمادگی کشور برای توسعه فناوری و نوآوری و در یک کلام جهش تولید را بدون هیچ‌گونه محدودیتی منعکس می‌کند.

برای نمونه در شاخص ثبت نام در آموزش عالی کشورهای منطقه نظیر عربستان، رژیم صهیونیستی و کویت به ترتیب رتبه‌های 32، 42 و 54 را کسب نموده‌اند که فاصله زیادی از ایران ندارند.

تولید با فناوری پیشرفته

جنبه دیگری که عملکرد مناسب ایران در سطح بین‌المللی شاخص است، «سهم تولیدات با فناوری متوسط و پیشرفته از کل تولید ملی» با رتبه  26 می‌باشد که وضعیت بهتری در مقایسه با اکثر کشورهای منطقه مانند عربستان (رتبه 33)، قطر (رتبه 36) و ترکیه (رتبه 42) دارد.

در دسترس بودن سرمایه و به صورت دقیق‌تر سرمایه‌گذاری صورت گرفته در کشور در بخش‌های مولد اقتصادی یک ضرورت برای تولید و جهش آن است. در شاخص «نرخ تشکیل سرمایه» که سهم سرمایه‌گذاری جدید در کشور از تولید ناخالص داخلی را نشان می‌دهد، ایران در جایگاه 10 جهان قرار دارد که در مقایسه با کشورهای منطقه نیز وضعیت مطلوبی دارد.

بازار مناسب داخلی برای فناوری و نوآوری

در پایان به شاخص "اندازه بازار داخلی" که همان سرانه تولید ناخالص داخلی است و رتبه مناسب ایران در آن اشاره می‌شود که ایران با رتبه 18  و قرار گرفتن در بین اقتصادهای با درآمد متوسط به بالا، مزیت بازار بزرگ داخلی برای فناوری و نوآوری را نشان‌ می‌دهد. این واقعیت نشان دهنده ظرفیت بالقوه بسیار بالای تقاضای داخلی کشور برای تولید صنعتی و نوآورانه است. ظرفیتی که زمینه را برای جهش تولید و تحقق اقتصاد مقاومتی مهیا می‌کند.

مقایسه رتبه ایران در منتشرات علمی، آموزش عالی ثبت مالکیت فکری و تولید صنعتی با کشورهای منطقه و اقتصادهای منتخب نوظهور