اقتصاد دانش بنیان

روایت‌گری فتوحات جهاد علم و فناوری - پرویز کرمی *

 روزی که انتشار ماهنامه «سرآمد» را آغاز کردیم، در عهد نانوشته‌ای، چشم‌اندازی را پیش رویمان ترسیم کرده بودیم که روشن و مشخص بود. قرار بود که نسیم فرهنگ زیست‌بوم فناوری و جامعه نخبگانی را در جامعه، پرطراوت و شوق‌انگیز به جریان اندازیم. کار ساده‌ای نبود. همه می‌دانند که در جمهوری اسلامی ایران، فرهنگ به اقتصاد ارجح است. و البته جا انداختن یک فرهنگ درست و درمان، زمان می‌خواهد و فرصت به‌جا و استمرار. اصلا این موضوع، دغدغه بزرگان نظام و انقلاب است. بر همین مبنا بود که ستاد فرهنگ‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تشکیل شد، جان گرفت و رفته‌رفته شاخ و برگ‌هایی از آن سر بر آورد و گاه هم ثمره‌ای داد. تا جایی فعالیت‌های همکاران ما در حوزه گفتمان‌سازی این ستاد پیش رفت که رهبر فرزانه انقلاب فرمودند: «خوش‌بختانه یک معاونت فرهنگی درست کردند در همین معاونت علمی که کار خوبی است. منتها سعی کنند این فعالیت فرهنگی سطح راقی‌ای داشته باشد.» (28 مهرماه 1395) با علم به این ماجرا، دغدغه شبانه‌روز ما، مصروف این شده است که هوای تازه‌ای برای تنفس اهل دانش و بینش فراهم آوریم و نشاط و سرزندگی و دستاوردهای ارزشمند را از آنان مطالبه کنیم و به تعبیر زیبای رهبری باید به سمت روایت‌گری فتوحات جهاد علم و فناوری برویم.

آن موقعی که ما کار دوره جدید «سرآمد» را آغاز کردیم، هنوز حوزه علم و فناوری و زیست‌بوم کارآفرینی در عرصه رسانه و ترویج، نحیف بود. رسانه‌های کمی در این اتمسفر نفس می‌کشیدند و خیلی از مردم از فعالیت‌ها و دستاوردهای اقتصاد دانش‌بنیان، دانشمندان و فناوران و کارآفرینان ما بی‌اطلاع بودند. «سرآمد» در کنار «دانش‌بنیان» و سایر مکتوبات و برنامه‌های رادیو - تلویزیون به یک‌باره و با تاکید بر معرفی دقیق و درست جامعه نخبگانی، دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها همه اهالی و جماعت این عرصه را سر حال آورد و نفسشان را چاق‌تر کرد.

ما در همان عهد نانوشته‌مان، قرار را بر آن گذاشته بودیم که تا تحقق اهداف، ماموریت این ماهنامه محدود است و زمانش را هم گذاشته بودیم به عهده همت اهالی زیست‌بوم و فعالان رسانه‌ای‌اش. خوش‌بختانه حالا که نگاه می‌کنیم، می‌بینیم از نشریه‌های کاغذی تا خبرگزاری‌ها و پایگاه‌های خبری و فضای مجازی، اخبار و گزارش‌ها و تحلیل‌های فراوانی زیر اسامی و لوگوهای متعدد همکاران رسانه‌ای منتشر می‌شوند و بسیاری از آن‌ها هم در حد و اندازه قابل و استاندارد حوزه ارتباطات و ترویج هستند. در شبکه‌های اجتماعی که حوزه خطیر، موثر و تازه به میدان آمده‌ای هم هست، اوضاع امیدوارکننده‌تر و غرورآمیزتر است. کانال‌ها و گروه‌های بسیاری به راه افتاده‌اند و مسیرهای تازه حوزه زیست‌بوم کارآفرینی فناورانه را در حال نوردیدن هستند.

از طرف دیگر، ما ماهنامه «دانش‌بنیان» را به راه انداختیم که هدفش معرفی شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌های فناور و استارت‌آپ‌های فعال کشور بود. ظهور شکوفنده و رو به رشد این شرکت‌ها که حاصلش به بار نشستن هزاران نهال دانش‌بنیان و استارت‌آپی بود، ضرورت رخ‌نمایی ماهنامه «دانش‌بنیان» را در کنار «سرآمد» بیش از گذشته، برای ما مسجل کرده بود. این دو نشریه، مسئولان و دلسوزان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و بنیاد ملی نخبگان را در تحقق اهداف و پیش‌برد ماموریت‌هایشان دستیاری کردند. همین جا از همه عزیزانی که در این مسیر یاریگر ما بودند تشکر می‌کنم. توانایی‌ها، ظرفیت‌ها و داشته‌هایمان آن‌قدر زیاد و وسیع بوده‌اند و هستند که ما را خستگی‌ناپذیر و پرشورتر کرد برای کار کردن و جلو رفتن.

اما فعالیت ستاد در کنار دو نشریه «سرآمد» و «دانش‌بنیان» در فضای مجازی و نیز صدا و سیما هم قابل ذکر است؛ همان‌طور که در نامه تشکر معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری به رئیس سازمان صدا و سیما آمده است، از زمان امضای تفاهم‌نامه مشترک بین این دو سازمان، اقدامات ارزنده‌ای در حوزه رسانه ملی و در زمینه تولیدات مشترک برنامه‌های مختلف صورت گرفت. از جمله این برنامه‌ها که با نوآوری در بیان و ترویج علم و فناوری در جامعه همراه بود، می‌توانیم از برنامه‌های مستمر و موفق «نسیم دانش» از شبکه نسیم، «بر بنیان دانش» از شبکه خبر، «دات آی آر» از شبکه دو، «صفر تا صد» از شبکه چهار، مشاعره در شبکه آموزش، «علم تا ثروت» در شبکه یک و دیگر برنامه‌ها در شبکه افق و دیگر شبکه‌ها و نیز برنامه‌های موفق رادیویی یاد کنیم. این برنامه‌ها با ارائه و حمایت مستقیم ستاد فرهنگ‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان معاونت علمی تهیه و تولید می‌شوند که هم‌اکنون در آستانه سال سوم تولید و پخش آن‌ها هستیم. در این مدت بیش از 600 برنامه با گستره جغرافیایی 31 استان و 170 شهر و معرفی بیش از 2500 شرکت فناور و دانش‌بنیان و بسیاری از استارت‌آپ‌ها تولید و پخش شده است. در کنار این موضوع، رشد چشمگیر مراکز نوآوری، مراکز رشد، مراکز بنیاد نخبگان و فعالتر شدن و سیستماتیک شدن پارک‌های علم و فناوری، شتاب‌دهنده‌ها و صندوقهای خطرپذیر، حال و هوای زیست‌بوم کارآفرینی را بانشاط‌تر کرد و بر سرعت کار در آن افزود.

حالا از سویی ماموریت «سرآمد» با توجه به شرایط موجود، «انجام‌شده» تلقی می‌شود و از سویی با توجه به ضرورت رعایت صرفه و صلاح سازمان و مواردی از این دست، ضمن آن‌که در اوضاعی قرار داریم که هزینه‌های کاغذ و چاپ، چوب لای چرخ فعالان رسانه‌ای گذاشته، تردیدها برای پایان انتشار «سرآمد» از بین رفته است. اینک قرار است که «دانش‌بنیان» و «سرآمد» دو روحی باشند در یک تن و حاصل تجربه‌های گرانمایه روزگار سپری‌شده را در زیست‌بوم کارآفرینی، به اهلش ارائه کنند. آن تن از روزهای آینده، «دانش‌بنیان» خواهد بود. پس در «دانش‌بنیان» جدید، ما دغدغه‌های جامعه نخبگانی را نیز اضافه خواهیم کرد و به موازاتش، معرفی دانش‌بنیانی‌ها و فناورها و استارت‌آپی‌ها را نیز خواهیم داشت در شکل جدید و روزآمد. رویکرد تازه «دانش‌بنیان» باشد برای شماره جدیدش، اما اینک در آستانه بدرود با «سرآمد» هستیم پس از 47 ماه انتشار. واقعیتش این است که «سرآمد» برای ما به پایان نرسیده است و به تعبیر دوستی که گفت «سرآمد» سر آمد، ما می‌خواهیم بگویم که نه! سر نیامد، بلکه کارش را در لباس و کسوتی تازه‌تر و پرطمطراق‌تر و در راستای روایت‌گری فتوحات جهاد علم و فناوری انجام خواهد داد. در حقیقت «سرآمد» یک نشریه یا ماهنامه معمول نبود، بلکه یک فرهنگ بود. فرهنگی که از این به بعد قرار است فارغ از نام‌ها و موضع‌ها و نگاه‌ها، در همه ارکان زیست‌بوم کارآفرینی و البته در جای‌جای جامعه رسوخ کند و همچون هوای تازه، تنفس مردم عزیزمان را روان‌تر و شاداب‌تر کنند. ماجرای «سرآمد» همیشه جاری و باقی است.

* مشاور معاون علمی وفناوری رئیس جمهوری

و دبیر ستاد فرهنگسازی اقتصاد دانش بنیان