اقتصاد دانش بنیان

نوآوری همواره برای بشر خوشایند بوده است. از همان زمان غار نشینی تا اکنون. نوآوری و خلاقیت افراد هدیه‌های تازه‌ای برای بشر داشته است. رهایی از تاریکی با اختراع لامپ یا درمان بیماری‌هایی نفس گیر و بسیاری موارد دیگر. در حال حاضر هم با شیوع کرونا چشم همه جهانیان به دانشمندان است تا راه حلی برای رهایی از این ویروس ارائه دهند.

با توجه به اهمیت این موضوع سازمان جهانی مالکیت فکری هر سال اقدام به تدوین گزارشی در خصوص وضعیت نوآوری در سطح جهان می‌کند. عنوان آن «شاخص جهانی نوآوری» است. در این گزارش، سطح نوآوری در مناطق و کشورهای گوناگون اندازه‌گیری و مقایسه می‌شود. برای این اندازه گیری مواردی مانند پیچیدگی کسب‌وکار، سطح هزینه‌های آموزش و خروجی‌های خلاقانه در اقتصاد در نظر گرفته می‌شود.

اما گزارش شاخص جهانی نوآوری از سال 2017 به بعد، در بخشی با عنوان «رتبه‌بندی خوشه‌‌های برتر علم و فناوری» به معرفی 100 خوشه برتر علم و فناوری در سطح کشورها پرداخت.

این رتبه‌بندی با اندازه‌گیری عملکرد نوآوری در سطح منطقه‌ای (فراتر از چارچوب اقتصاد ملی کشورها) و مبتنی بر توزیع مکانی فعالیت‌های نوآورانه صورت می‌گیرد. به این ترتیب که 100 منطقه نوآوری با بیشترین پویایی در فعالیت‌های علمی و فناورانه معرفی شده‌اند. منطق گزارش شاخص جهانی نوآوری برای ارائه این فهرست، شناسایی و تمرکز بر مناطقی است که تراکم بالاتری در تعداد مخترعان و نویسندگان منتشرات علمی دارند.

حرف‌های تازه ایران در حوزه علم و فناوری

گزارش 2020 شاخص جهانی نوآوری حرف‌های خوبی برای کشورمان دارد. تهران رتبه 9 مناطق (خوشه‌های) برتر علم و فناوری در کشورهای با درآمد متوسط(در حال توسعه نوظهور) را دریافت کرد و بالاتر از شهر‌هایی مانند برلین (رتبه 44)، زوریخ (49)، بنگلور (60)، دهلی (67)، لوزان (89)، وین (70)، استانبول (51)، سائوپولو (61)، آنکارا (88) و بمبئی (98) قرار گرفت. در رتبه‌بندی سال 2020، منطقه توکیو-یوکوهاما ژاپن مانند سال گذشته رتبه نخست را به خود اختصاص داد که ناشی از عملکرد بسیار خوب این منطقه در ثبت پتنت است. در مجموع فهرست مناطق برتر سال 2020 نسبت به سال‌های قبل تغییر زیادی نداشته که به دلیل محاسبه مناطق بر اساس عملکرد تجمعی آن‌ها در بازه زمانی 5 ساله است. این امر دلالت بر این واقعیت دارد که مناطق نوآور پس از شکل‌گیری در بازه‌های زمانی نسبتاً بلند مدت، ثبات زیادی در حفظ وضعیت نوآورانه خود دارند.

همچنین دریافت رتبه 43 از 100 خوشه برتر علم و فناوری در سطح جهان (برای سومین بار مستمر) و 3 رتبه بهبود در مقایسه با سال 2019 از موارد دیگری است که در این گزارش به آن اشاره شده است.

برزیل، چین، هند، ایران، روسیه و ترکیه تنها کشورهای در حال توسعه‌ و نوظهوری هستند که در بین 100 خوشه برتر علم و فناوری جهان قرار گرفته‌اند.