اقتصاد دانش بنیان

با حضور سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رییس جمهوری، سید جواد ساداتی‌نژاد رییس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی، نادرقلی ابراهیمی دبیر کارگروه آب و خشکسالی و پرویز کرمی دبیر ستاد فرهنگ سازی اقتصاد دانش بنیان و توسعه صنایع نرم و خلاق  از 4 طرح «تدوین دانش فنی و بومی‌سازی غشای سرامیکی سیلیکون کارباید»، «بومی‌سازی دوربین با طیف‌های مشخص تفکیک دمایی در محدوده‌های 8 هزار تا 14 هزار و 200 »، «تدوین دانش فنی و بومی‌سازی براکت و قفس پرورش ماهی در دریا» و «تأمین آب شرب مناطق روستایی علی‌آباد، عربی و حاج نوشاد استان بوشهر با استفاده از دستگاه نمک‌زدایی الکترودیالیز معکوس (EDR)» که با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری رقم خورده است، رونمایی شد.

کشف منابع آبی جدید یک ضرورت است

معاون علمی و فناوری رییس جمهوری در این مراسم، با اشاره به اینکه فناوری به حوزه آب نفوذ کرده است، گفت: ظرفیت‌های موجود کشور در حوزه آب زیاد است که با استفاده درست از این فناوری‌ها می‌توان مصرف آن در کشور را کاهش داد و منابع جدید آبی نیز شناسایی کرد.

ستاری افزود: در حوزه به کارگیری فناوری‌های نوین این حوزه یک عقب ماندگی تاریخی داریم که باید این خلا را جبران کنیم. چون ایران در یک شرایط خاص جغرافیایی و زیست‌بوم آب و هوایی قرار دارد. باید به دنبال استفاده از فناوری‌های نوین توسعه حوزه آب در کشور باشیم.

رییس کارگروه تخصصی آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست با بیان اینکه ایران دسترسی خوبی به آب‌های آزاد و دریای خزر دارد، گفت: متاسفانه از این ظرفیت خدادادی درست استفاده نمی کنیم. باید تلاش کنیم فناوری‌های شیرین‌سازی آب دریا را جدی بگیریم و از آن برای توسعه آب در کشور استفاده کنیم.

معاون علمی و فناوری رییس جمهوری معتقد است که باید برای حل معضل کم آبی در کشور و استفاده از آب دریا برای تامین آب شرب، راه‌های بومی و فناوری‌های داخلی را به کار بگیریم. مثلا استفاده از دستگاه نمک‌زدایی الکترودیالیز معکوس (EDR) یکی از روش‌های بومی است که برای تامین آب شیرین در منطقه بوشهر استفاده می شود و در دنیا بی نظیر است.

ستاری ادامه داد: استفاده از فناوری‌های بومی مزایا و محدودیت هایی که دارد که باید تلاش کنیم از مزایای آن به خوبی و به نفع کشور و مناطق خشک بهره بگیریم. این روش ها هزینه کمتری را به کشور تحمیل می کنند و امکان به نتیجه رسیدن آنها هم بیشتر است.

رییس بنیاد ملی نخبگان با اشاره به تغییر روش سرریز فناوری‌های بومی به سمت بخش نظامی کشور، گفت: در گذشته سرریز فناوری های کاربردی در حوزه نظامی به دیگر بخش ها می رسید؛ اما امروز فناوری‌های دیگر قسمت‌ها و صنایع به بخش نظامی تزریق می شود. فناوری هایی چون هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و غیره.

ستاری همچنین اظهار کرد: ایران ظرفیت بالایی در حوزه شیلات دارد اما از این توان و نعمت هم به خوبی استفاده نمی کنیم. البته بومی سازی براکت و قفس پرورش ماهی در دریا گام مثبتی بود که دراین حوزه برداشته شد و این اتفاق حاصل اعتماد به توان جوانان و دانش آنها است. در این حوزه با کمک سازمان شیلات و وزارت جهاد کشاورزی طرح‌های خوبی در دست اجرا داریم.

معاون علمی و فناوری رییس جمهوری با اشاره به حمایت معاونت علمی از شرکت های فعال حوزه پرورش ماهی در قفس، گفت: هر شرکتی که بتواند به حوزه تکمیل زنجیره فناوری سامانه های ماهی در قفس از ابتدا تا انتهای این زنجیره ورود کند مورد حمایت کامل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری قرار خواهد گرفت.

وی همچنین گفت: طرح ها و پروژه های زیادی در این زمینه در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری وجود دارد که امروز شاهد رونمایی از 4 مورد آنها بودیم و به زودی طرح های دیگری نیز به نتیجه خواهد رسید.

در دوره جدید معاونت علمی فناوری رشد قابل قبولی تجربه کرد

سید جواد ساداتی‌نژاد رییس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی نیز در این مراسم، گفت: دکتر ستاری به صورت جدی به حوزه علم و فناوری ورود کرده و جایگاه این حوزه را اتقا داده است. تلاش ایشان کاری کرد که مردم نتایج تلاش دانشگاه ها و دانشجویان را در زندگی روزمره خود احساس و تجربه کردند.

وی افزود: شرکت های دانش بنیان در دوره تصدی ایشان رشد قابل قبولی را تجربه کرد و همه حوزه‌های علمی و حتی مناطق محروم کشور هم این تلاش ها را دیدند و رفاه اجتماعی را تجربه کردند. دکتر ستاری در مقابل همه هجمه هایی که برای توسعه فناوری های حوزه آب وجود داشت ایستادگی کرد تا این کار را به نتیجه برساند.

ساداتی‌نژاد ادامه داد: ایران حدود 6 هزار و 400 کیلومتر ساحل دارد؛ اما از این ظرفیت به خوبی برای توسعه بخش شیلات استفاده نمی کند. در حال حاضر 48 درصد شیلات در استان های داخلی به تولید می رسد نه سواحل. این یعنی هدر رفت منابع، دارایی های موجود در کشور و عدم استفاده از توان ساحل نشینان.

رییس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی همچنین بیان کرد: آب حیات ما ایرانیان است و باید به این ماده گرانبها توجه ویژه ای داشته باشیم و فناوری‌های کاربردی این حوزه را توسعه دهیم.

 221 شرکت دانش‌بنیان در حوزه آب فعالیت می‌کنند                          

نادرقلی ابراهیمی دبیرکارگروه تخصصی آب، خشکسالی، فرسایش و محیط‌زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز در این مراسم  با اشاره به فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان، گفت: در حال حاضر 221 شرکت دانش بنیان به حوزه آب، خشکسالی، فرسایش و محیط‌زیست ورود کرده‌اند و تاکنون 324 محصول به تولید رسیده است.

وی افزود: از سال 97 تا 99 بیش از 80 طرح فناورانه در این زمینه اجرایی شده که بیش از یک هزار و 140 میلیارد ریال برای این پروژه‌ها اعتبار اختصاص یافته که این عدد برای حمایت از تولیدات دانش بنیان، توسعه اشتغال گسترش فناوری به کار رفته است. در سال جاری نیز 40 پروژه با اعتبار 900 میلیارد ریال تعریف و در دست اجرا است.

دبیرکارگروه تخصصی آب، خشکسالی، فرسایش و محیط‌زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در ادامه بیان کرد: یکی از طرح‌های کارگروه، اجرای برنامه‌هایی برای دست یابی به روش های نوین شناسایی و استحصال آب است. برای این کار هم اقداماتی چون «انجام مطالعات اکتشافی آب های ژرف در مناطق اولویت دار کشور»، «شناسایی چشمه های آب شیرین در مناطق ساحلی» و «روش های نوین استحصال و شناسایی و تعیین تراز آبخوان های معلق» اجرایی شده است.

مشاور معاون علمی و فناوری رییس جمهوری در حوزه آب ادامه داد: از دیگر اقدامات این حوزه می توان به «توسعه فناوری کاربرد محصولات کامپوزیتی در صنعت حفاری، ایجاد فناوری تولید پمپ درون‌چاهی (ESP)» و بومی‌سازی آن، ایجاد فناوری تولید دکل حفاری عمیق متناسب با منابع آب»، «ایجاد ناحیه نوآوری در زمینه شناسایی منابع آب های ژرفی» و «اجرای طرح های پایلوت در زمینه نمک زدایی، انرژی زمین گرمایی، پرورش انواع گونه های گیاهی و جانوری در ناحیه نوآوری» اشاره کرد.

توسعه فناوری نمک زدایی و تصفیه آب

ابراهیمی، توسعه فناوری نمک زدایی و تصفیه آب را از دیگر برنامه‌های اولویت دار کارگروه عنوان کرد و گفت: در این حوزه نیز برنامه‌هایی چون «توسعه فناوری نمک زدایی آب بدون پساب (ZLD)»، «تجاری سازی فناوری الکترودیالیز برای نمک‌زدایی آب

تجاری سازی فناوری غشای سرامیکی سیلیکون کارباید»، «توسعه فناوری تولید غشای میکروفیلتر و الترا فیلتر»، «تجاری سازی پمپ های فشار قوی برای اّب شیرین کن ها»، «توسعه فناوری غشای اسمز معکوس و مخازن تحت فشار» و «توسعه فناوری CDI برای تصفیه آب» عملیاتی شده است.

دبیرکارگروه تخصصی آب، خشکسالی، فرسایش و محیط‌زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری افزود: توسعه بازار زنجیره ارزش پرورش آبزیان در قفس های دریایی و محیط های مداربسته در اولویت قرار گرفته است. برای پیشبرد آن نیز اقدامات مختلفی، از جمله «تجاری سازی و توسعه بازار براکت های قفس»، «توسعه فناوری تجاری سازی تورهای قفس»، «توسعه فناوری تجهیزات لازم برای مدیریت و پایش مزارع پرورش ماهی در قفس» و «توسعه فناوری روش های نوین مولدسازی، تکثیر و پرورش آبزیان دریایی» پیگیری و اجرا شده است.

توسعه فناوری مهار کانون‌های گرد و غبار و تپه‌های شنی

ابراهیمی همچنین گفت: دیگر اولویت کارگروه در این چند سال توسعه فناوری مهار کانون های گرد و غبار و تپه های شنی بوده است. این کار را نیز با حمایت از «تولید انواع مالچ های غیر نفتی و سازگار با محیط زیست»، «توسعه فناوری تولید بتن های سبک ساختمانی با استفاده از ماسه بادی»، «توسعه شورورزی با هدف تثبیت کانون های گرد و غبار در استان خوزستان- جفیر»، «توسعه انواع روش های فناورانه در تثبیت کانون های گرد و غبار در منطقه هندیجان استان خوزستان» و غیره اجرایی شده.

وی با اشاره به اولویت بعدی کارگروه یعنی توسعه فناوری های حوزه گلخانه با هدف افزایش بهره وری آب و ارتقا کیفیت محصولات، بیان کرد: این هدف را هم با حمایت از برنامه «طراحی و ساخت گلخانه های دریایی، طراحی و ساخت گلخانه های آب و انرژی (واترژی)»، «احداث گلخانه با سیستم تهویه، سرمایش و گرمایش زیرزمینی»، «توسعه فناوری سامانه های فرآوری و بازچرخانی زه‌آب گلخانه های هیدروپونیک» و «تولید دستگاه های مانیتورینگ آنلاین و سیستم های مانیتورینگ هوشمند» به نتیجه رسیده است.

حمایت از طراحی سامانه های هوشمند و روش‌های فناورانه مدیریت مصرف آب

دبیرکارگروه تخصصی آب، خشکسالی، فرسایش و محیط‌زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری حمایت از طراحی و تولید سامانه های هوشمند و روش های فناورانه مدیریت مصرف آب در مزراع کشاورزی را ماموریت دیگر این کارگروه دانست و گفت: از جمله اقدامات این حوزه نیز می توان به «توسعه فناوری مرتبط با ابزارهای اندازه گیری رطوبت و مولفه های آب و خاک»، «توسعه سیستم های مدیریت هوشمند کاربرد آب در مزرعه» و «ارزیابی خودکار کنترل جریان آب برای مدیریت هوشمندانه آبیاری موجی» اشاره کرد.

ابراهیمی افزود: توسعه فناوری فرآوری و ایجاد ارزش افزوده انواع پسماندها را نیز طی این چند سال مدنظر داشتیم. کاری که با اقداماتی چون «راه اندازی خط بازیافت پسماندهای الکترونیک و استحصال فلزات گرانبها»، «توسعه کارخانه تولید غذای دام از سرشاخه های نیشکر با ظرفیت 50 هزار تن در سال»، «تولید بستر کشت هیدروپونیک از ضایعات درختان خرما» و «تولید انواع اوراق فشرده چوبی از ضایعات کشاورزی» به نتیجه رسیده است.

توسعه روش های نوین کشاورزی حفاظتی

وی ادامه داد: توسعه روش های نوین کشاورزی حفاظتی به منظور مدیریت پایدار خاک و آب از دیگر تلاش های کارگروه است. هدفی که با «توسعه فناوری طراحی و ساخت ماشین آلات کشت مستقیم»، «انجام مطالعات و تدوین انواع الگوهای کشت متناوب» و «اجرای کشاورزی حفاظتی در مزارع کشاورزی با اولویت مزارع دیم در حداقل 200 هکتار» منتج به نتیجه شده است.

مشاور معاون علمی و فناوری رییس جمهوری در حوزه آب در ادامه بیان کرد: اجرای پروژه های کوچک مقیاس با هدف افزایش بهره وری آب در اراضی بیابانی و ایجاد اشتغال در مناطق کم‌برخوردار را نیز در اولویت اجرا قرار گرفته است.

وی همچنین گفت: حمایت از «تولید ارقام مقاوم به خشکی و کم آب بر و انواع لاین های گیاهی و جانوری، نهاده ها و بذور»، «توسعه محصولات زراعی و باغی پر بازده»، «توسعه فناوری استخرهای پرورش ماهی کوچک مقیاس»، «توسعه فناوری طراحی و ساخت گلخانه‌های کوچک مقیاس و ارتقای بهره‌وری اّب و افزایش تولید انگور یاقوتی» از جمله اقداماتی است که برای تحقق آن اجرایی شده است.

طرح‌های فناورانه را بشناسیم

زیست بوم فناوری و نوآوری که طی چند سال اخیر رونق گرفته به دنبال این است که به دست اندرکاران حوزه های اقتصادی، مدیران و مسولان کشور یادآوری کند تا به توان و دانش تخصصی جوانان و سرآمدان علمی کشور اعتماد و اتکا کنند. دانشی که راه‌گشای کشور در  سال‌های تحریم و تهدید بوده و پاسخی درست و اصولی به نیازهای اقتصادی و فناورانه بود.

معاونت علمی و فناوری هم که پیشتاز این حرکت اثرگذار است تلاش می کند تا با نمایش توانمندی‌های شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق به مردم و مسوولان تاکید کند که این اعتمادها به ثمر نشسته و اتفاقات خوبی برای کشور رقم خورده است.

تدوین دانش فنی و بومی‌سازی غشای سرامیکی

تدوین دانش فنی و بومی‌سازی غشای سرامیکی سیلیکون کارباید موفقیتی است که نتیجه اعتماد به شرکت  گسترش کاربرد باریکه الکترون است. طرحی که با حضور معاون علمی و فناوری رییس جمهوری رونمایی شد. در این طرح، از غشاهای سرامیکی بر پایه کاربید سیلیسیوم برای به‌روزرسانی تصفیه‌خانه شهرک معلم کلایه قزوین با دبی 20 لیتر در ثانیه استفاده ‌شده است.

غشاها درواقع، لایه‌های نازک از جنس نیمه‌تراوا هستند که قادرند تا ذرات معلق را از مایع، زمانی که با فشار از آن عبور می‌کند، جدا کنند. برای مناطقی که آب آشامیدنی طبیعی مطلوبی ندارند، آب‌شیرین‌کن‌ها از دستگاه‌های پرمصرف محسوب می‌شوند.

هدف از ساخت غشاهای سرامیکی، کاهش و یا حذف برخی محدودیت‌های انواع پلیمری نظیر مقاومت کم در دماهای بالا، استحکام مکانیکی کم، تجزیه زیستی و طول عمر کم است.

نصب و اجرای آسان، انعطاف‌پذیر بودن نسبت به میزان دبی و اندازه‌های مختلف جای تعبیه‌شده برای فیلتراسیون، قابل‌ارائه بودن به‌صورت ماژول و پکیج، مصرف انرژی پایین، کار با فشارهای بسیار پایین، طول عمر بالا، نگهداری آسان (هزینه نگهداری پایین)، مقاومت در برابر دما، فشار و مواد شیمیایی متنوع و شستشوی آسان و بهره‌برداری ساده از مزایای فناوری غشاهای سرامیکی است.

بومی‌سازی دوربین‌های مشخص تفکیک دمایی

بومی‌سازی دوربین با طیف‌های مشخص تفکیک دمایی در محدوده‌های 8000 تا 14200 نیز دستاوردی فناورانه است که با تلاش شرکت دانش بنیان رایان فن کاو اندیش به دست آمده است.

در این طرح، فناوری ساخت دوربین‌های دوربین با طیف‌های مشخص تفکیک دمایی در محدوده‌های 8000 تا 14200 برای کاربری‌های اکتشاف و پایش منابع آب بومی‌سازی شد.

سنجش‌های گرمایی بر مبنای دوربین‌های تصویربرداری حرارتی از دور هم برای تصاویر فضایی و هم در تصاویر هوایی اهمیت بسیار دارد. با روش‌ها و تکنیک‌های این نوع تصویربرداری می‌توان اطلاعات زمین‌شناختی و تغییرات اراضی کشاورزی، اطلاعات در مورد میزان محصول، رشد و آماده درو شدن یا سموم به دست آورد. در روی سطح آب نیز با همین روش می‌توان اطلاعات زیادی را در مورد بافت گیاهی و جانوری آب و یا منابع آب شیرین و جریان‌های طبیعی سطحی به دست آورد.

بومی‌سازی براکت و قفس پرورش ماهی در دریا

از دیگر برگ های زرین زیست بوم فناوری و نوآوری که به ثمر نشسته است و رونمایی شد، تدوین دانش فنی و بومی‌سازی براکت و قفس پرورش ماهی در دریا است.

این طرح حاصل تلاش و مشارکت کنسرسیومی از شرکت‌های داخلی به محوریت شرکت گسترش فناوری دریایی شریف، ابتدا دانش فنی طراحی و ساخت قالب براکت بومی شد و پس از ساخت قالب، تزریق یکپارچه پلاستیک و تولید براکت انجام و در نهایت به همراه سایر قطعات بومی‌شده قفس و تور در مزرعه پرورش ماهی در دریا واقع در جزیره قشم به آب انداخته شد.

مهم‌ترین قطعه مورد استفاده در قفس‌های پرورش ماهی، قطعه‌ای است که لوله‌های سازنده قفس را به یکدیگر نگاه داشته و نیروی وارد به تور را به خطوط مهار منتقل می‌کند. این قطعه براکت نامیده می‌شود. تزریق پلاستیک برای ساخت چنین قطعه‌ای بهترین روش است؛ چراکه قطعه‌ای یکپارچه را نتیجه می‌دهد که در برابر رشد ترک، بسیار مقاوم است. چالش اصلی تولید براکت‌های تزریقی علاوه بر مواد، قالب قطعه است.

تامین آب شرب مناطق روستایی

تأمین آب شرب مناطق روستایی علی‌آباد، عربی و حاج نوشاد استان بوشهر با استفاده از دستگاه نمک‌زدایی الکترودیالیز معکوس (EDR) که به شکلی مستقیم به زندگی مردم روستایی رونق داده است نیز امروز با حضور معاون علمی و فناوری رییس جمهوری افتتاح شد.

این طرح که ماحصل یکی از سفرهای استانی معاون علمی و فناوری رییس جمهوری به استان بوشهر است توسط شرکت پیام‌آوران نانو فناوری فردا نگر به مرحله اجرا رسیده است. در این سفر مقرر شد که آب شرب مناطق روستایی استان با استفاده از فناوری‌های نو، تامین شود. بر همین اساس یک دستگاه EDR به ظرفیت 250 مترمکعب در شبانه‌روز در روستای عربی و دو دستگاه هرکدام به ظرفیت 50 مترمکعب در شبانه‌روز در روستاهای علی‌آباد و حاج نوشاد نصب‌شده و مورد بهره‌برداری قرارگرفت.

سامانه‌های شیرین سازی آب به روش الکترودیالیز معکوس امروزه از مهم‌ترین، سامانه‌های مورداستفاده در دنیا برای تولید آب شرب استاندارد از آب‌های لب‌شور (سطحی و زیرزمینی) به‌حساب می‌آید.

در این روش از جریان الکتریسیته به‌منظور جهت دادن به یون‌های موجود در آب و درنتیجه حذف آن‌ها از جریان آب اصلی استفاده می‌کند. میزان ریکاوری حداقل 90 الی 95 درصدی، عدم استفاده از مواد شیمیایی مکمل در طی فرآیند شیرین سازی و همچنین مصرف انرژی بسیار پایین در مقایسه با سایر روش‌های شیرین سازی عامل برتری سامانه‌های الکترودیالیز معکوس در دنیا است.

همه این طرح‌ها با راهبری، حمایت و مشارکت کارگروه تخصصی آب، خشکسالی، فرسایش و محیط‌زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و توسط شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق به نتیجه رسیده است.