اقتصاد دانش بنیان

در این نشست ماهانه که با حضور اعضای جامعه اسلامی مهندسین برگزار شد، ستاری ضمن بیان توضیحاتی راجع به فعالیت‌های معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، به سوالات حاضران در مراسم نیز پاسخ داد.

توسعه به مثابه ضرورتی فرهنگی

وی با بیان اینکه من زمانی فکر می‌کردم توسعه، مفهومی سخت‌افزاری است، گفت: توسعه، بیش از هر چیز دیگری، مقوله‌ای نرم‌افزاری است که تصمیم‌گیری‌ها در آن مهم است اما اکنون مدتی است که متوجه شده‌ام، توسعه، بیش از هر چیز، ضرورتی فرهنگی است.

معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور در تشریح فرهنگی بودن مقوله توسعه، به موردی از دوران دفاع مقدس اشاره کرد و گفت: نیروی هوایی ما در دوران انقلاب، چیزی نداشت. در دهه ۵۰، ما یکی از تنها دارندگان اف ۱۴ در دنیا بودیم. حتی هواپیمای شناسایی ما، دومین اسکادران شناسایی دنیا بود. اما وقتی جنگ آغاز شد، دیدیم چیزی نداریم و حتی نمی‌توانیم به آنها دست بزنیم چون آن را نمی‌فهمیدیم و با سیستم آنها آشنا نبودیم. این همان فرهنگ است. کشورهای منطقه فکر‌می‌کنند چیزهای دارند اما درواقع هیچ‌ چیزی ندارند.

ستاری با اعلام اینکه، این همان فرهنگ است که باید بر صنعت غالب شود، ادامه داد: ما و خیلی کشورها، صنعت نداریم بلکه تنها کارخانه داریم. ما باید خودمان بسازیم و این سازندگی باید از داخل بجوشد.

سرآمد علمی منطقه هستیم

رئیس بنیاد ملی نخبگان با بیان اینکه ما در حوزه‌های علمی، سرآمد کشورهای منطقه هستیم، گفت: مثلا در تعداد مقالات حوزه نانو، چهارم دنیا هستیم یا ‌در اکثر رشته‌های مهندسی، جزو 10 قدرت اول به شمار می‌رویم. بچه‌های ما در دنیا به مهندسی معروف هستند.

ستاری با اعلام اینکه طی ۱۰ سال اخیر توسعه اقتصاد دانش‌بنیان حرکت رو به رشدی را تجربه کرده است که می‌تواند مصداق همان مقوله فرهنگ باشد، گفت: روز اول، چنین قابلیتی وجود نداشت و اصلا بینشی نبود. تصور ما از صنعت این بود که کسی که پول داشته باشد، می‌تواند برود و خط تولید را از خارج وارد کرده و تولید را به جریان بیاندازد. با همین روش، بعد از یک‌مدت دیدیم که کیفیت، توسعه پیدا نمی‌کند چون صاحب دانش نیست‌. اما ‌موج جدید دانش‌بنیان‌ها، این‌گونه نیستند چرا که ما خودمان طراحی ماشین‌سازی می‌کنیم.

400 هزار تحصیل‌کرده در شرکت‌های دانش‌بنیان مشغول هستند

‌معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری با ارائه این آمار که ما در حال حاضر، ۶۵۰۰ شرکت دانش‌بنیان داریم که حدود ۴۰۰ هزار نفر انسان تحصیل‌کرده در آنها اشتغال مستقیم دارند، گفت: ما اکنون بیش از ۱۰ هزار شرکت خلاق داریم. در یک دوره‌ای، جایگاه جهانی ما ۱۲۳ بود اما الان در خیلی از شاخص‌های نوآوری در رده‌های زیر ۲۰ بوده و با توجه به جمیع اتفاق‌های اقتصادی، جزو کشورهای پیشرو در منطقه غرب آسیا به شمار می‌رویم.

ستاری با اعلام اینکه در برخی رشته‌ها، عملکرد درخشان‌تری داشته‌ایم، گفت:  ما در بیوتکنولوژی بی‌نظیر هستیم و یک نمونه‌اش را در ماجرای کرونا دیده‌ایم. کرونا برای ما، آزمون خیلی سختی بود به‌طوری‌که حتی اگر تحریم هم ‌نبودیم، باز هم‌ نمی‌توانستیم ماسک بخریم اما ظرف یک ماه از شروع کرونا، یعنی از سوم فروردین ۹۹، ما اولین دستگاه ساخت ماسک را راه‌اندازی کردیم.

راه‌اندازی 12 خانه فناوری و نوآوری در خارج از کشور

معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری با بیان اینکه هنر ما در توسعه شرکت‌ها بود، ادامه داد: خانه فناوری و نوآوری ایران را در ۱۲ کشور به راه انداختیم که اولین مورد آن در کنیا بود. در بیوتک، خط آن را هم خودمان ‌می‌سازیم. یکی از اتفاق‌های بزرگ شرکت‌های بیوتک ما این است که آنها به‌قدری توسعه یافته‌اند که واکسن‌های انسانی می‌سازند. ما اکنون شرکت‌های خصوصی داریم که در تحقیقات سرمایه‌گذاری می‌کنند. صنعت یعنی چنین جایی و تفاوتش با کارخانه، در همین است.

نقش زیست بوم نوآوری در توسعه

ستاری با اشاره به حجم وسیعی از جوان‌هایی که در شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق، مشغول به فعالیت هستند، گفت: شما ببینید در ۸ سال اخیر، چه اصطلاحات و نوآوری‌هایی وارد چرخه زیست‌بوم فناوری کشور شد. این‌ شرکت‌ها الان بزرگ شده‌اند. ما ۴۳ شرکت در بورس داریم یا از ۴۲ شرکتی که در اتاق بازرگانی هستند، ۱۷مورد آنها، دانش‌بنیان هستند. اینها تمام آن فرهنگ زیست‌بوم است. چیزی که سبب می‌شود اقتصاد دانش‌بنیان شکل بگیرد، همین زیست‌بوم است چرا که اگر قرار بود فناوری با پول حاصل شود، الان کشورهای منطقه، مهره‌های کلیدی جهان بودند.

فناوری، خریدنی نیست

مهمان ویژه نشست بهمن‌ماه جامعه اسلامی مهندسین با بیان اینکه فناوری، خریدنی ‌نیست، ادامه داد: فناوری‌ها را شرکت‌های خصوصی توسعه می‌دهند و نه دولت‌ها. ما نباید انتظار داشته باشیم که استاد دانشگاه، واکسن یا خودرو تولید کند. اینها کار شرکت‌های خصوصی است. وظیفه دولت‌ها این نیست که هواپیما بسازند.

ستاری با اعلام اینکه در دوره تصدی او، پژوهش‌گاه‌های بزرگی در حوزه‌های مختلف تاسیس شده است، گفت: باید کاری کنیم که شرکت‌های خصوصی در پژوهش سرمایه‌گذاری کنند تا فناوری توسعه پیدا کند. فروش این شرکت‌ها به ۴۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده و این نشان می‌دهد که آنها دارند بزرگ ‌می‌شوند. تاثیر این اتفاق در زندگی ‌روزمره مردم مشخص است؛ مثلا وقتی در طول شبانه‌روز، تراکنش مالی انجام می‌دهیم یا تاکسی اینترنتی می‌گیریم، غذای آنلاین سفارش می‌دهیم و . . . نفوذ فناوری دارد اتفاق می‌افتد.

آینده خوبی خواهیم داشت

استاد دانشگاه صنعتی شریف با اعلام این ضرورت که باید فرهنگ ‌جدید را به جامعه منتقل کرده تا جایگزین سیستم ‌قبلی شود، گفت: اتفاق‌های خوبی در حال رخ دادن است و روند، رضایت‌بخش نشان می‌دهد. هرچند موانع، شدید است اما دولت و وزرا، جوان و قابل انعطاف هستند و کارها با سادگی بیشتری نسبت به گذشته در حال انجام است. در دنیا، نوآوری با قانون متناقض است. ما ابتدا باید نوآوری را پیاده کنیم و بعد، قانون نوشته شود. این یک ‌بحث جدی است و باید به‌خاطر آن، هزینه دهیم. وضعیت آینده خوبی خواهیم داشت و اتفاق‌های خوبی در جریان است.

ستاری در ادامه، نقبی هم به مهاجرت و مقولات مربوط به آن زد و گفت: مهمترین نکته مهاجرت این است که آمارهایمان را درست ارائه دهیم چون بسیاری از گزارش‌ها، دروغ است. انگار یک‌ کمپینی ‌سوار می‌شوند و آمار اشتباه می‌دهند. اما ما بر اساس آمارهای درست جهانی، به اعلام آمار می‌پردازیم و بر همین مبنا،‌ سالنامه ‌مهاجرتی ایرانیان را هر ساله منتشر می‌کنیم. مهاجرت، یک‌ پدیده بین‌المللی است و تعداد دانشجویان خارجی کشور ما، خیلی کم است و باید برای رشته‌های خاص مدنظر، مشوق‌هایی در نظر بگیریم که این تعداد، بیشتر شود.

فروش 500 هزار میلیاردی شرکت‌ها در پارک پردیس

رئیس بنیاد ملی نخبگان با بیان اینکه سال گذشته، در پارک فناوری پردیس، ۵۰۰ هزار میلیارد فروش شرکت‌ها بوده، افزود: در همین مجموعه، می‌بینید که یک‌ جوان، در یک اتاق کوچک‌، سالانه، چند میلیارد تومان در می‌آورد. این یعنی ‌فناوری. این همان ‌زیست‌بوم صحیح است. بچه‌ها به‌واسطه پول پدرشان و سابقه خانوادگی، به جایی نمی‌رسند بلکه به‌واسطه دانش خود، در جامعه پیشرفت می‌کنند و این همان چیزی است که به دنبالش هستیم. 

ستاری با اعلام اینکه این اقدامات به‌واسطه سرمایه‌گذاری‌هایی که بعد از انقلاب در حوزه های مختلف شده، به دست آمده، گفت: این جوانان از سیستم آموزشی کشور بیرون آمده‌اند. شما هیچ کجای دنیا، این تعداد خانم را در حوزه مهندسی نمی‌بینید و این رویکرد، باعث تعجب جامعه جهانی شده است. حرکتی که از ۸ سال گذشته آغاز شده و تقویت اقتصاد دانش‌بنیان در کلیت اقتصاد کشور است، اتفاق‌های خوبی را برای آینده این مملکت رقم ‌می‌زند.

در صنعت خودرو، پیشرفت‌هایی داشته‌ایم

ستاری در پاسخ به سوال یکی از حضار در ارتباط با وضعیت ناگوار صنعت خودروسازی کشور با اشاره به اینکه نطفه بسیاری از صنایع، در ابتدا ‌صنعت نبوده و کارخانه بوده، گفت: صنعت خودروسازی ما، از روز اول با مونتاژ شروع کرده و سیستم این‌گونه طراحی شده که هر موقع تحریم هستیم، قطعات را از چین ‌می‌آوریم و اگر هم تحریم نباشیم، آنها را از فرانسه تهیه می‌کنیم. ما در این سال‌ها، در صنعت خودرو، پیشرفت‌هایی داشته‌ایم. ما باید آینده این ‌صنعت را در بازیگران جدید آن که در بخش خصوصی فعالیت می‌کنند، ببینیم. ما خودروهای برقی و هوشمند می‌خواهیم چرا که در زمینه خودروهای قدیمی، بازنده هستیم و نمی‌توانیم رقابت کنیم.

ستاری در این ارتباط به مثالی اشاره کرد و گفت: در میان رقابت بنز و بی‌ام‌دبلیو، برندی آمد به نام ‌تسلا. تسلا اصلا خودروساز نبود و ظرف چندسال، همه اینها را پشت سر گذاشت. این، همان اتفاقی است که در خودروسازی ما رخ نداد. کارخانه‌جات، هیکل‌های بزرگی دارند اما از ‌مغزهای کوچکی برخوردارهستند. ما داریم درباره فناوری صحبت‌ می‌کنیم. وقتی برای بازدید از یک برند بزرگ به خارج از کشور می‌رفتیم، می‌گفتیم که حتما با یک شهر طرف هستیم اما ‌می‌دیدیم یک ‌سوله هزارمتری است با چند نفر که دارند خلق ثروت می‌کنند؛ همان کاری که ما الان در پارک فناوری پردیس مشغول ‌انجا‌م آن هستیم. اگر‌ می‌خواهیم خودروساز شویم، باید بتوانیم طراحی کنیم و خودمان، خط تولید بزنیم و اگر هم بخواهیم تعویض کنیم، ‌خودمان این کار را انجام دهیم نه‌اینکه خط تولید را وارد کنیم. برقی‌سازی، یکی‌ از ‌کارهایی است که داریم در حمل‌ونقل هوشمند، روی آن کار می‌کنیم. بنابراین، اصلاح سیستم خودرو زمانی اتفاق می‌افتد که خودروسازی، خودش خودرو را طراحی کند.

فعالیت بیش از 300 ایرانی در شرکت‌های خلاقی که مدیرانش، افغانستانی هستند

ستاری در پاسخ به سوال دیگری از حضار درباره روند بازگشت نخبگان به کشور، به یک برنامه مفصل اشاره کرد و گفت: ما سال گذشته، ۱۰۰ نفر اول کنکور افغانستان را بورس کردیم. از این ‌تعداد، حدود ۷۸ نفر آمدند که ما باید اقامت و کار آنها را تسهیل کنیم. همین بچه‌های افغانستانی، بیش از ۳۰۰ شرکت خلاق به راه انداخته و ایرانی‌ها را سرکار برده‌اند یعنی ایجاد اشتغال می‌کنند. یادمان نرود که بهترین شرکت‌های خلاق عرب‌زبان، یا سوری‌ها هستند و یا مصری‌ها. کارآفرینی از فرهنگ‌ بچه پولدار در‌نمی‌آید.

رتبه کشور در ابتدای انقلاب با امروز را مقایسه کنیم

محمدرضا باهنر دبیرکل جامعه اسلامی مهندسین با بیان اینکه ما امروز، چندین دولت را در جمهوری اسلامی، پشت سر گذاشتیم و یک مجموعه‌ای از اتفاقات در کشور ما انجام شد، گفت: سوال نسل‌های بعد انقلاب این است که شما چه کار کردید که اگر دیگران‌ بودند، نمی‌توانستند انجام دهند؟ یا جلوی چه کارهایی را گرفتید که اگر دیگران ‌بودند، جلوی آن کارها را نمی‌گرفتند و وضعیت چگونه بود؟

نماینده سابق مجلس با اعلام اینکه بالای ۸۰ درصد جمعیت کشور ما، انقلاب و جنگ را درک نکرده‌اند و سوال می‌کنند که اگر بودند، چه می‌کردند، گفت: اگر در جواب بگوئیم این‌اندازه سد و نیروگاه و مدرسه و . . . ساختیم، می‌گویند همه کشورها ساخته‌اند و فقط ایران نبوده. اما ما در سال ۵۷، در بین کشورهای دنیا، یک رتبه‌ای داشتیم و امروز هم یک‌ رتبه‌ای داریم. باید ببینیم در توسعه انسانی چه وضعیتی داشتیم و این وضعیت الان چگونه است. وضعیت آموزشی و بهداشت چگونه بوده و اکنون چگونه شده.

ظرفیت امروز دانشگاه‌ها، 120 درصد دیپلمه‌ها است

باهنر با اعلام اینکه ما پزشکان، دانشمندان هسته‌ای و آدم‌هایی داریم که در جهان سرآمد هستند، افزود: ظرفیت دانشگاه‌های امروز ما، ۱۲۰ درصد دیپلمه‌ها است. ما امروز کشور مستقلی داریم که هیچ دشمن قسم‌خورده‌ای در دنیا نیست که ما را به وابستگی متهم کند. پیشرفت‌های علمی ما در فناوری‌های نو، بسیار بالا و ‌افتخارآمیز است.

دبیرکل جامعه اسلامی مهندسین با اشاره به اینکه نسل امروز باید بداند که ظرف ۲۰۰ سال گذشته، نبردی نبوده که با کشورهای منطقه درگیر شویم و پس از پایان جنگ، تکه مفصلی از خاک کشورمان نرفته باشد. تنها جنگی که پس از ۲۰۰ سال، با دست خالی انجام دادیم و پس از آن، حتی یک وجب از خاک ما جدا نشد، جنگ ‌تحمیلی بود. به‌گفته سازمان ملل، در ۸ سال جنگ، ۱۰۰ میلیارد دلار به ایران ضربه خورد که البته در دوران سازندگی‌، همه ‌اینها بازسازی شد.

نیاز به جمهوری دوم داریم

باهنر با اعلام اینکه در تهران پزشک هندی و بنگلادشی پر بود و می‌گفتیم می‌شود روزی برسد که نیازی به پزشک خارجی نداشته باشیم، گفت: اما ‌امروز وضع فرق کرده. گرفتاری‌های زیادی در ساختارها داریم. دولت امروز، هم وارث همه‌ کارهای پرخیر و برکت ‌گذشته است و هم وارث انبوه مشکلات است. در جاهایی نیاز به اصلاح ساختاری داریم. مملکت را با یک مجلس نمی‌توان اداره کرد. مجلس ما، مجلس منطقه‌ای است ولی مجلسی که دنبال اهداف ملی باشد را ما نداریم. کسی که قیام‌ کند برای منافع ملی، برای اقتصاد مقاومتی، برای اجرای درست اصل ۴۴ و . . . را نداریم.

باهنر با اشاره به ضرورت‌های تشکیل جمهوری دوم گفت: ما امروز ناچاریم ‌به جمهوری دوم وارد شده و برخی ساختارها را اصلاح کنیم. رئیس‌جمهور قدم‌های خوبی برداشته است. در جریان کرونا، آمارهای ایران در بین بسیاری از کشورهای دنیا، قابل افتخار است. رابطه‌ای که دارد شکل می‌گیرد و این قراردادهای استراتژیک، ‌خوب است و باید به نسل امروز، امید تزریق شود.