اقتصاد دانش بنیان

با حضور سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رییس جمهوری و رییس بنیاد ملی نخبگان، از 10 پایگاه میزبان برتر در برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور مرکز تعاملات بین المللی علم و فناوری معاونت علمی طی سال 1400 تقدیر شد.

ستاری در این نشست با اشاره به اینکه در حال حاضر 60 هزار دانشجوی ایرانی یعنی حدود 5/1 درصد جمعیت دانشجویان کشورمان در دیگر کشورها تحصیل می کنند، گفت: این عدد در مقابل خیل عظیم دانشجویان کشور محدود و بسیار ناچیز است و برخلاف آمارهای غیرواقعی، درصد خروج نخبگان و دانشجویان ایرانی از کشور رقم بالایی نیست.

معاون علمی و فناوری رییس جمهوری افزود: این در حالی است که 30 درصد از دانشجویان برخی کشورهای همسایه ایران در کشورهای دیگر ادامه تحصیل می دهند. با این عددها می توان اثبات کرد تعداد دانشجویان ایرانی خارج از کشور رقم کم و قابل دفاعی است. البته که ما اعتقاد داریم باید ارتباطات بین المللی خود را حفظ کنیم و دانشجویان ما با علم روز و اساتید جهانی در ارتباط باشند.

رییس بنیاد ملی نخبگان ادامه داد: این رفت و آمدهای بین المللی برای دانشجویان ایرانی یک تجربه خوب محسوب می شود فقط ما باید زیرساختی فراهم کنیم و با تدوین سیاست های خوب و تشویقی، به دنبال بازگرداندن این توانمندی ها به کشور یا استفاده بهینه از تجربیات و دانش فنی و تخصصی آنها باشیم. کاری که با ایجاد برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور در معاونت علمی و فناوری و بنیاد ملی نخبگان محقق شده است.

ستاری با اشاره به اینکه برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور برنامه‌ای موفق برای ترغیب بازگشت جامعه هدف است، گفت: طی سال 1400 با کمک این برنامه 560 نفر از متخصصان، دانشجویان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور به ایران بازگشتند، این آمار سال گذشته 480 نفر بود. در واقع مخاطبان اصلی این برنامه، نخبگان ایرانی مشغول به تحصیل در 100 دانشگاه برتر جهان هستند.

به گفته معاون علمی و فناوری رییس جمهوری، در حال حاضر بیشترین تعداد با 11 هزار دانشجو در آمریکا مشغول به تحصیل هستند در حالیکه ابتدای انقلاب این آمار 52 هزار نفر بود یعنی بزرگترین کلونی ایرانی در آمریکا. اما در حال حاضر بر اساس تعداد دانشجویان ایرانی در آمریکا رتبه سیزدهم جهان را داریم. چون آن زمان نمی گفتند فرار مغزها اما حالا می گویند.

وی افزود: یکی از مهم ترین وظایف ما تدوین سیاست های ترغیبی برای بازگشت دانشجویان و نخبگان ایرانی به عنوان بزرگ ترین سرمایه های انسانی به کشور است. کاری که امروز در همه کشورها با برنامه‌ای ملی و مدون در حال اجرا است.

ستاری ادامه داد: در حال حاضر تعداد دانشجویان ایرانی در 20 دانشگاه برتر آمریکا بین 200 تا 220 دانشجو است. یعنی سالی حدود 40 دانشجوی ایرانی برای این دانشگاه ها پذیرش می گیرند. برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور نیز همین جامعه را هدف قرار داده است تا بتواند از تخصص و توان دانشی دانشجویان ایرانی دانشگاه های برتر استفاده و آنها را به همکاری با مراکز علمی و زیست بوم فناوری و نوآوری کشورمان ترغیب کند.

معاون علمی و فناوری رییس جمهوری با بیان اینکه استفاده از توانمندی دانشجویان شاغل به تحصیل در داخل را نیز باید اولویت قرار دهیم، گفت: باید یک تعادل درست میان حمایت از دانشجویان ایرانی خارج از کشور و داخل برقرار کنیم چون همه آنها سرمایه های انسانی ارزشمند کشورمان هستند. تقویت برنامه های ملی برای حمایت از آنها اولویت ما است.

رییس بنیاد ملی نخبگان با انتقاد از عدم وجود آمار درست و قابل استناد از میزان مهاجرت در کشور، ابراز امیدواری کرد که با همکاری نهادهای مرتبط هر چه زودتر جامعه آماری مهاجرت در کشور، بیان کرد: متاسفانه به دلیل عدم جود آمار درست مهاجرت، برخی رنکینگ های بین المللی را از دست داده‌ایم و اجازه می دهیم که آمارهای ضد و نقیض و بی پایه افکار عمومی را دچار تشویش کند و در عرصه بین المللی، وجهه نادرستی از ایران تصویر شود.

رییس ستاد فناوری های نرم و توسعه صنایع خلاق با بیان این نکته که توسعه یک مفهوم فرهنگی است، گفت: عنصر اصلی این توسعه یافتگی هم نیروی انسانی است. اگر بتوانیم برنامه درستی برای ارتقای نیروی انسانی کارآمد و با کیفیت در کشور داشته باشیم قطعا توسعه یافتگی در یک قدمی ما خواهد بود. تامین و نگهداشت نیروی انسانی ارزشمند به یکی از اولویت‌های ملی در هر کشوری بدل شده است و ایران نیز باید با اهتمام بیشتری به این موضوع نگاه کند.

وی، برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور را یکی از تلاش های موثر برای حفظ و نگهداشت نیروی انسانی ارزشمند در کشور دانست و افزود: باید بتوانیم با کمک این برنامه و هم افزایی با دیگر نهادهای مرتبط، برای بازگرداندن این نیروی انسانی تلاش کنیم.

ستاری افزود: در حال حاضر 25 درصد نخبگان ایرانی بازگشته به کشور به عنوان عضو هیات علمی مشغول به فعالیت هستند. یعنی عددی حدود 400 نفر از آنها که در بهترین دانشگاه های ایران به تربیت نیروی انسانی اشتغال دارند. بقیه هم به شکل های دیگری جذب زیست بوم فناوری نوآوری شدند. به طور مثال امروز 300 استارتاپ خوب ما توسط این افراد در کشور ایجاد شده است.

وی ادامه داد: در این میان نباید از نخبگان غیر ایرانی به عنوان سرمایه های تزریق شده به زیست بوم فناوری و نوآوری هم غافل شویم. این کار را نیز در قالب برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور در اولویت قرار داده ایم و در تلاشیم تا با ارائه خدمات مختلف و اقامت بین 3 تا 5 سال به آنها، از توانمندی و تخصص این افراد در کشور استفاده کنیم. با تجه به اینکه ایران کشور مهاجر پذیری نیست، تاکنون ضرورتی برای تدوین سیاست های حمایتی از این افراد در کشور نداشتیم.

معاون علمی و فناوری رییس جمهوری همچنین بیان کرد: در این برنامه حمایت از آنها را نیز در اولویت قرار دادیم و حدود 200 نفر از این نخبگان غیر ایرانی اقامت در ایران را دریافت کرده اند. برخی از آنها استارتاپ هایی دارند که تعداد زیادی از ایرانیان را در دل خود جای داده اند.

 تزریق توان دانشی و تخصصی ایرانیان خارج از کشور به زیست بوم فناوری

در ادامه این نشست، مهدی قلعه نوی با اشاره به 5 سال از اجرای برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور، گفت: این برنامه توانسته تعداد زیادی از نخبگان ایرانی را به ایران بازگرداند یا از همکاری و تخصص آنها برای توسعه کشور بهره بگیرد.

وی افزود: مرکز تعاملات بین المللی علم و فناوری معاونت علمی و فناوری در قالب 4 برنامه تبادل فناوری، توسعه صادرات، برنامه همکاری با متخصصان  کارآفرینان ایرانی خارج از کشور و سند جامع همکاری های بین المللی ایران در تلاش برای تزریق توانمندی های دانشی و تخصصی زیست بوم فناوری و نوآوری به دنیا است.

به گفته قلعه نوی، ایجاد خانه های نوآوری و صادرات ایران ساخت در کشورهای چین، کنیا، روسیه، سوریه و ترکیه از جمله این اقدامات است و به زودی کشورهای عراق و ارمنستان نیز میزبان این خانه های نوآوری خواهد بود.

معرفی پایگاه های برتر سال 1400

بر اساس داوری ها و بررسی های نهایی 10 پایگاه برتر سال 1400 که نقشی موثر در جذب نخبگان و متخصصان ایرانی خارج از کشور داشتند معرفی شدند. ستاد توسعه فناوری های نانو رتبه نخست را دریافت کرد و دانشگاه های الزهرا، اراک، تبریز، علم و صنعت ایران، صنعتی شریف، تهران، اراک، بهشتی، تربیت مدرس و صنعتی امیرکبیر نیز در رتبه های بعدی قرار دارند.