اقتصاد دانش بنیان

حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی عصر دوشنبه در جلسه هم‌اندیشی با روسای پارک‌های علم و فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان کشور که به صورت ویدئو کنفرانس و با حضور محمود واعظی رییس دفتر رییس جمهوری، سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رییس جمهوری و منصور غلامی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری برگزار شد، گفت:تقویت بیش از پیش زنجیره روابط و همکاری دانشگاه، تولید کننده و پارک های علم و فناوری ضروری است و بی تردید این روند به نفع هر سه بخش خواهد بود.

دکتر روحانی همچنین رفع عمده نیازهای کشور در بخش های درمانی و حفاظتی در موضوع بیماری کرونا را بیانگر قدرت علمی و توان کشور در رسیدن به خودکفایی و اقتصاد دانش بنیان کشور دانست و گفت که تامین این نیازها و همزمان فراهم کردن زمینه صادرات بسیاری از محصولات از جمله ماسک و ضدعفونی کننده ها و دستگاه های ونتیلاتور ، نمایش غیرت مومنانه ملی یک کشور بود.

رئیس جمهور در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه همه دنیا وارد یک رقابت برای کشف واکسن کرونا شده اند ، گفت : ما نیز در داخل این رقابت هستیم و اگر بتوانیم زودتر از دیگران به نتیجه برسیم حرکتی مهم از لحاظ سلامت، نجات بشر و اقتصاد کشور خواهد بود.

دکتر روحانی همچنین پیشنهاد داد که در شرایط کنونی 43 پارک علم و فناوری کشور با یک تقسیم کار ، روی بخش های تخصصی تر در حوزه های تشخیص و تولید تجهیزات و مراقبت فعال شوند.

در این جلسه که از ساعت 16 روز دوشنبه آغاز شد، روسای پارک علم و فناوری تهران و تعدادی از استان‌های کشور به همراه شماری از مدیران عامل شرکت‌های دانش‌بنیان، گزارشی از محصولات و خدمات شرکت‌های خود در حوزه مقابله با کرونا ارایه دادند.

متن سخنان رئیس جمهور به این شرح است:

بسم الله الرحمن الرحیم

بسیار خوشحالم که در این جلسه توانستم با تعدادی از مسئولین علم و فناوری کشور از نزدیک صحبت کنم؛ گرچه فرصت کافی نبود تا از نظرات همه عزیزان و محققین بتوانیم به خوبی استفاده کنیم.

پارک‌های علم و فناوری سرمایه بسیار عظیم برای کشور هستند. شاید یک سرمایه بزرگ پنهان که به تدریج برای مردم آشکار می‌شود که فعالیت‌ این پارک‌ها چقدر می‌تواند در اقتصاد دانش‌بنیان، در اشتغال دانشجویان و افراد تحصیلکرده و فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های تأثیرگذار باشد. باید کم کم ارزشمندی دانشگاه‌هایمان بر این مبنا باشد که این دانشگاه چند پارک علم و فناوری دارد و چگونه می‌تواند علم را از طریق این پارک‌ها به بازار برساند. یعنی باید علم و دانش و فناوری‌مان را به دست مصرف کننده نهایی برسانیم.

معمولاً دانشگاه‌های ما در علم، دانش و تحقیقات کارهای بزرگی انجام داده و افراد زیادی را پرورش می‌دادند. گاهی می‌شد ارتباط فرد تحصیلکرده و یا محقق با مصرف‌کننده نهایی مشخص نبود و بنابراین دانشگاه به بخش تولید، اتصال نداشت و تولید هم به مصرف نهایی، اتصال نداشت و امروز الحمدلله شاهد یک حرکت بسیار خوب در این زمینه هستیم.

در این جلسه، پارک‌ علم و فناوری استان مرکزی گزارش داد که یک هزار و 80 نفر تحصیلکرده در این پارک شاغل هستند و این تنها یکی از پارک‌های علم و فناوری کشورمان بود و البته پارک‌های بزرگتری هستند که فعال هستند و اشتغال زیادی هم دارند.

گزارش‌ پارک اصفهان هم برای من بسیار جالب بود که بخشی که محصولی را تولید می‌کند، محصول خود را تا مصرف‌کننده نهایی دنبال می‌کند. این خیلی مهم است که تولید خودمان را چگونه پایش و نظارت کنیم که آیا جایی انبار می‌شود، سوء استفاده می‌شود، فروشگاهی این را به قیمت نامناسب عرضه می‌کند و اینکه واقعاً به مصرف‌کننده نهایی یا دلال عرضه می‌شود. این کار بسیار ارزشمندی است که یک پارک علم و فناوری، تحقیقات خود را انجام داده و با شرکت‌هایی که در اختیار دارد به محصول نهایی رسیده و با سامانه‌ای که توانسته فعال کند، می‌داند آنچه امروز تولید کرده به کدام فروشگاه رسیده و این فروشگاه به چه مشتری‌هایی تحویل داده و با چه قیمتی تحویل داده است.

بسیار ارزشمند است که زنجیره را از آن ابتدا که کلاس درس است تا پایان که مصرف‌کننده است با دقت تحت نظر داشته باشیم. چون علم و دانش را علاوه بر شرف و عظمت‌ کشور، که البته علم خودش شرف و عظمت است، می خواهیم مشکلات و نیازمندی‌های جامعه را حل کند. بنابراین باید ببینیم آنچه تولید می‌کنیم چگونه دست مصرف‌کننده می‌رسد.

پارک‌های علم و فناوری در مجموع هم از لحاظ درآمد و هم از لحاظ اشتغال، شتاب بسیار خوبی داشته اند، یعنی اگر از سال 92 تا امروز محاسبه کنیم خواهیم دید که تعداد پارک‌های علم و فناوری چند درصد اضافه شده است و فکر می‌کنم در طول این 7، 8 سال اخیر،  پارک‌های علم و فناوری 19 درصد اضافه شده است و به 43 پارک رسیده است. بنابراین خود این، پیشرفت بسیار خوبی است.

از لحاظ درآمدزایی هم حرکت بسیار خوبی داشته است که دکتر غلامی در آغاز جلسه اعلام کردند 13 هزار میلیارد تومان در سال قبل درآمد و فروش شرکت‌های دانش‌بنیانی بوده که در این پارک‌ها فعال هستند.

البته از لحاظ ارزی، یک مقدار کاهش داشت. از سال 96 یک مقدار کاهش نسبت به سال 98 داشت و دلیلش هم قاعدتاً تحریم و ارتباطات و مشکلاتی است که برای کشور درست شده که باید به صورتی حل و فصل کنیم که محصولات صادر شود البته در برخی از محصولات مثل نانو و بیو بازار خوبی برای صادرات داریم.

 امروز کرونا معضل و مشکل بزرگی برای همه جوامع انسانی و از جمله ایران، در ارتباطات و زندگی مردم درست کرده است.

وقتی از کرونا سخن گفته می شود همه به فکر سلامت جسم‌ و به فکر اقتصاد و بازار می‌افتیم. البته این دو خیلی مهم است ولی خیلی مسایل مهم دیگری است که کرونا آنها را تحت تأثیر قرار داده است به هر حال ارتباطات اجتماعی، ارتباطات خانواده‌ها، اقوام و دوستان و ماه رمضان و عید نوروز، کاملاً تحت تأثیر قرار گرفته است.

امروز شب‌های ماه رمضان، ‌جلسات انس و معنویت و افطار، که برای مردم از لحاظ معنوی و سلوک زندگی بسیار مهم بود، همه اینها امسال با مشکلاتی مواجه است. بنابراین این ویروس توانسته زندگی بشر را تحت تأثیر قرار دهد و این هم واقعاً عظمت و قدرت طبیعت و قدرت خداوند است که یک موجود ریز و پنهان و نادیدنی از یک نقطه‌ای می‌تواند فعالیت خودش را شروع کند و در یک ماه همه کره زمین و سراسر جهان را تحت تأثیر خودش قرار دهد.

امروز کشوری نیست که تحت تأثیر این مشکل نباشد و همه کشورها با مشکلاتی مواجه شدند و یک مقداری باعث تنبه و بیداری انسان شده و به تعبیر قرآن، هر چه هم شما به دانش و علم نزدیک شوید دانش و علم بشر کلاً اندک است.

چه موقع فکر می‌شد، 10 سال پیش، یک سال پیش و یا چند ماه پیش که یک ویروس می‌تواند سلامت و زندگی جامعه، ارتباطات، اقتصاد و سیاست جامعه را اینچنین تحت تأثیر قرار دهد.

ضمن اینکه این ویروس مشکلات فراوانی را بوجود آورده، در عین حال فضا و فرصت خاصی هم برای فعالیت مان ایجاد شده است.

فعالیت شرکت‌های دانش بنیان و پارک‌های علم و فناوری که امروز موفق شدیم توضیحات چند تا از پارک‌ها را بشنویم، می‌بینیم چگونه با همه قدرت از روز اولی که با این ویروس مواجه شدیم، به میدان آمدند و در مسیر تامین نیازمندی‌هایی که در بخش ضدعفونی، تشخیص، پیشگیری، مراقبت و درمان داریم ، وارد شدند.

حالا در بعضی از زمینه‌ها مثل درمان اساسا خود دنیا هم هنوز در مراحل اولیه است و ما هم در مراحل اولیه هستیم. خوشحال شدم که برخی از پارک‌های علم و فناوری تلاش می‌کنند که چگونه می‌توانند حتی از داروهای گیاهی در مهار این ویروس استفاده کنند. خیلی مهم است که با دلاوری و شجاعت این کار شروع شده است. معمولاً درمان تا وقتی که به یک نتیجه واقعی و نهایی برسیم، زمان‌بر است؛ مخصوصاً نسبت به ویروس ناشناخته‌ای که شناخت ما نسبت به این ویروس در کل جهان چند ماه بیشتر نیست. از وقتی که اسم این ویروس از پایان سال 2019 آشکار شد تا امروز زمان زیادی نمی گذرد. بنابراین برای درمان یا برای واکسن، شاید زمان بیشتری نیاز باشد ولی کار در همه زمینه‌ها آغاز شده است.

امروز در شرکت‌های دانش‌بنیانی که در تماس بودیم درباره واکسن نبود البته مراکزی هستند که ویژه واکسن کار می‌کنند. اگر در این زمینه به محصول برسیم کار بزرگی است. همه دنیا هم این کار را می‌کنند.

مسأله درمان ویروس کرونا یا تهیه واکسن آن یک رقابت جهانی است؛ یعنی وارد یک رقابت جهانی شده ایم. تمام کشورهای دنیا مخصوصاً کشورهای پیشرفته، کار و تلاش می‌کنند که به نتیجه برسند، ما هم داخل این رقابت هستیم و اگر بتوانیم یک قدم پیشتر بگذاریم و زودتر از دیگران به نتیجه برسیم، از لحاظ افتخار، سلامت، نجات بشر و اقتصاد می تواند مهم باشد.

باید بتوانیم در داستان ویروس کرونا که الان نیازمندی‌های زیادی داریم یک نوع تقسیم کاری انجام دهیم. یعنی آن شرکت‌های دانش‌بنیانی که در زمینه ماسک بیشتر کار کردند، آنها را بیشتر تقویت کنیم، آنهایی که در زمینه کیت کار کردند، کیت تشخیصی آنها را بیشتر تقویت کنیم و آنهایی که در زمینه دستگاه تنفسی و ونتیلاتور فعال هستند را بیشتر تقویت کنیم.

بهتر است از 43 پارکی که همه در بخش‌های مختلف فعال هستند، تقسیم کاری کنیم که آنهایی که بیشتر کار کردند تقویت شوند تا هر کدام در یک بخش بیشتر فعال باشند. در بعضی استان‌ها در بخش تولید ماسک و ماسک N95 کار می‌کنند و تولید خوبی هم دارند در یکی از استان‌ها دیدیم که در تولید ونتیلاتور بیشتر کار کرده بود و تولیدات خوبی داشت و با این تولیدی که دارد حتی می‌تواند در آینده صادرکننده باشد علاوه بر اینکه نیاز داخل را تأمین می‌کند.

همین شرکت هم در تولید دستگاه‌های سی تی اسکن‌ کار می‌کرد و می‌توانیم به جایی برسیم که حتی صادر کننده باشیم. چند تا از شرکت‌های دانش‌بنیان و پارک‌ها هم بودند که اعلام کردند روی کیت تشخیص کار می‌کنند لذا اگر بتوانیم تقسیم کاری کنیم، آنهایی که بیشتر در یک زمینه‌ای کار کردند، آنها را تقویت کنیم و کاری که در آن عقب‌تر هستیم را به پارک های دیگری بدهیم که آنها این کار را انجام دهند.

اینکه دکتر ستاری اعلام کردند که در کیت سرولوژی، از هفته‌های آینده توان صادرات داریم و گفتند بحث شده که نیازهای داخلی را تأمین کند و بتوانیم در همین کیت‌های آنتی‌بادی صادر کننده باشیم یا در کیت‌های تشخیصی بتوانیم در آینده هم نیازهایمان را برطرف کنیم و حتی صادرکننده باشیم.

در زمینه مواد ضدعفونی هم در دولت مطرح شد که به جایی رسیدیم که کلاً نیازمندی‌های کشور را به خوبی رفع کنیم و می‌توانیم صادرکننده باشیم .

اینکه با یک ویروس خطرناک مواجه شدیم و امروز اکثر نیازهایمان در داخل تولید می‌شود، خیلی مسأله مهمی است و نشان دهنده قدرت علمی، خودکفایی و اقتصاد دانش‌بنیان کشور است که توانسته این حرکت خوب را انجام دهد و این غیرت مؤمنانه ملی یک کشور است که از آن روزی که متوجه شدند، مردم گرفتار شدند در برابر این ویروس، همه توان خودشان را به کار گرفتند.

باید یکسری از شرکت‌های دانش‌بنیان و پارک‌ها تعیین شوند که در بخش تشخیص کار کنند. بخشی را هم باید بگذاریم در زمینه تولید تجهیزات مورد نیاز از جمله  ونتیلاتور و سی تی اسکن که در بخش مراقبت و تشخیص نیاز است، کار کنند و بعضی‌ شرکت ها هم در  بحث درمان فعال هستند که آنها به نظرم هنوز در قدم‌های اولیه است و باید تلاش کنیم به نتیجه برسیم.

کار شرکت‌های دانش‌بنیان تنها مسایل بهداشتی و تشخیصی نسبت به ویروس کرونا نیست، کارهای بسیار عظیم و بزرگی دارند که با بسیاری از کارهایشان آشنا هستم و می‌دانم کار بسیار عظیم و بزرگی انجام می‌دهند و باید کاری کنیم که بخش خصوصی و تولیدکننده ها به گونه‌ای تشویق شوند و بدانند که برای آینده صنعت، خدمات و تولید خود باید به شرکت‌های دانش بنیان و پارک‌های علمی و فناوری متصل شوند.

آنها باید بیایند و متقاضی شوند، باید درخواست کننده باشند و شرکت‌ها نیز بایستی طراح باشند و طرح‌های جدید را به آنها ارایه کنند و لذا خود شرکت‌ها باید در این زمینه سرمایه‌گذار اصلی باشند. اگر این اتصال بین دانشگاه، پارک، کارخانه و تولیدکننده کاملاً برقرار شود، آن وقت هم تولیدکننده نفع می‌برد و هم دانشگاه تشویق می‌شود و می‌داند چه علم و دانشی مهم‌تر است و بیشتر باید روی آنها سرمایه‌گذاری کند و هم شرکت‌های دانش‌‌بنیان تقویت می شوند.

کار بعدی که باید با آن مواجه شویم مسأله تبعات اقتصادی است. در تبعات اجتماعی و اقتصادی شرکت‌های دانش‌بنیان باید به صحنه بیایند. اینکه به مردم می‌گوییم بیشتر در خانه بمانید و از خانه کمتر خارج شوید. اگر بتوانیم نیازمندی‌های مردم را که در خانه هستند، تأمین کنیم و آنها بتوانند نیازمندی‌شان را در فضای مجازی منتقل کنند و بتوانیم از طریق فضای مجازی به آنها اطلاع دهیم و نیازمندی‌های آنها را تأمین کنیم کار بسیار بزرگی در صحنه تبعات اقتصادی کرونا انجام دادیم.

کرونا یک مشکلاتی را ایجاد کرده و ممکن است چند ماه دیگر با این مشکلات مواجه باشیم. نمی‌دانیم پایان کرونا چه ماهی و چه روزی است. زود است از الان در مورد این مسایل صحبت کنیم و حتی در سطح دنیا هم طرح این مساله زود است.

باید به تبعات کرونا توجه کنیم، باید به اقتصاد پساکرونا توجه کنیم و پارک‌های علمی و فناوری در این زمینه‌ ،فعالیت ها، طراحی و اقداماتی را انجام می‌دهند. البته در خود بحث روابط اجتماعی با وجود کرونا، خیلی کارها می‌شود انجام داد.

الان برخی از دانشگاه‌ها و برخی شرکت‌های دانش بنیان شروع به این کار کردند که سامانه‌هایی تولید کنند که  با این سامانه‌ها بتوان روابط اجتماعی را تنظیم کرد و بتوان تشخیص از راه دور انجام داد.

در این ایام واحدهای تولیدی غالباً بسیار خوب عمل کردند و پارک‌های علم و فناوری هم به همین صورت بودند یعنی به پروتکل‌های بهداشتی توجه کردند و بحمدالله در بسیاری از مراکز تولیدی افراد مبتلا خیلی کم بود و افرادی که گرفتار شدند و به بیمارستان رفتند، تعدادشان پایین است. بعضی از شرکت‌های بزرگ اعلام کردند که حتی یک نفر از کارکنان، کارگران، مهندسین و مدیرانشان در این مدت دچار مشکل نشدند و به بیمارستانی مراجعه نکردند. این خیلی مهم است یعنی خیلی مراقبت دقیقی انجام گرفته است.

همین بحثی که امروز در تولیدات شما بود، برای تب‌سنج‌های از راه دور، اینها همه وسایل و ابزاری است که می‌تواند در تشخیص بیماری کمک کند تا آلودگی توسعه پیدا نکند یا وسایلی که برای ضدعفونی محیط‌های عمومی بود اینها می‌تواند کمک کند برای اینکه جلوی ابتلا را بگیریم.

خوشبختانه در 2 هفته اخیر، تقریباً تعداد افراد فوتی کرونا دو رقمی شد و از سه رقمی به دو رقمی آمدیم، و امیدواریم روز به روز پایین‌تر بیاید . همچنین افرادی که بستری هستند تعدادشان کاهش پیدا کرده که خیلی جای افتخار است. روزانه همه آمار مبتلایان و بستری‌ها را می‌بینم و از دستگاه‌های مختلف، به غیر از بهداشت و درمان ، هم به من گزارش می‌دهند. در کل روند، روند نزولی خوبی است.

  وقتی می‌گوییم روند نزولی است یعنی همه تلاش کردند، یعنی شما در تولید کیت تشخیص، ونتیلاتور، ضدعفونی و ماسک کار کردید و دستگاه‌های دیگر به فکر واکسن هستند و اینها معنایش این است که همه دست به دست هم دادند و این کار عظیم و بزرگ در کشور پیگیری می‌شود.

امیدوارم این روند با کمک مردم ادامه پیدا کند. البته در همه این کارهایی که انجام می‌شود، باید کل ملت در صحنه کمک باشند یعنی همه مردم باید به دستورالعمل‌هایی که وزارت بهداشت و درمان می‌دهد، توجه کنند و با توجه آنهاست که این کارها مفید واقع می‌شود والا در شیوع این بیماری هنوز در مرحله‌ای هستیم که هر آن هر کجا ممکن است شعله‌ور شود و باید حواس‌مان جمع شود.

تصمیم اخیری که اتخاذ کردیم، به نظر من تشویق‌کننده استان‌ها و شهرستان‌ها و تشویق‌کننده همه محققین و شرکت‌های دانش‌بنیان است و آن تقسیم شهرستان‌ها به سفید، زرد و قرمز که آنجاهایی که شرایط سفید دارند بتوانند فعالیت اجتماعی‌شان را راحت‌تر انجام دهند.

البته پروتکل‌ها باید همچنان مورد مراعات قرار بگیرد. اما این تصمیمی که اتخاذ شد که مثلاً مساجد، محافل دینی و مذهبی در جاهای سفید با توجه به پروتکل بتواند فعالیت خود را آغاز کند، از حالا تا نیمه اردیبهشت یا نیمه ماه رمضان، معنایش این است که امروز می‌توانیم رقابتی بین دانشگاه‌های علوم پزشکی، بین بیمارستان‌ها و بین پارک‌های علم و فناوری در استان‌های مختلف آغاز کنیم. یعنی همه به سمت سفید شدن تلاش کنیم به تعبیر قرآن که تعبیر می‌کند از آدم‌های بسیار خوب به عنوان آنهایی که چهره‌شان نورانی و سفید است و می‌گوید آنهایی که چهره‌شان سفید است، عاقبت خیر و بهشت برین بر آنهاست. باید تلاش کنیم این بخش سفید را در کشور توسعه دهیم. کاری کنیم زرد به سمت سفید و قرمز به سمت زرد برود و بتوانیم از این ویروس و این بیماری فاصله بگیریم.

نکته آخر، کارخانه‌های نوآوری است. خیلی مهم است که در کنار پارک‌های علم و فناوری که داریم به کارخانه‌ها هم برسیم. کارخانه‌ها در واقع مراکز عظیم و بزرگی هستند که تعداد زیادی از شرکت‌های دانش‌بنیان را در خودشان جای می‌دهند، شتاب‌دهنده‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان در آنجا فعال می‌شوند. شتاب‌دهنده‌ها می‌توانند این کار و فعالیت را تسهیل کنند. این کارخانه در چند استان شروع به فعالیت کرده است و امیدواریم به زودی شاهد فعالیت کارخانه‌های نوآوری باشیم. خیلی دلم می‌خواهد که همه استان‌ها بتوانند در این زمینه قدم مهمی را بردارند و در کنار پردیس‌ها، کارخانه‌های نوآوری می‌تواند بسیار مؤثر باشند و بتوانند حرکت بسیار خوبی را در جامعه بوجود بیاورند.

باید بدانیم که اقتصاد سنتی، دانشگاه سنتی، فعالیت و خدمات سنتی، کم کم باید جای خود را به فعالیت‌های نوین و علمی بدهد یعنی باید خدمات به این سمت برود. کما اینکه کم کم خدمات به سمت دانش‌بنیان شدن یا حتی دیجیتالی شدن حرکت می‌کند. دانشگاه‌ها هم باید به این سمت حرکت کنند. دانشگاه‌های سنتی باید به دانشگاه‌های فناورانه تبدیل شود ، به دانشگاهی که کاملاً به تولید متصل است. دانشگاهی که خودش روی پای خودش می‌ایستد. دانشگاهی می‌تواند افتخار آفرین باشد که علاوه بر اینکه عالم و فناور تربیت می‌کند، بتواند در کشور خلاقیت بوجود بیاورد بتواند در علم و دانش و پیشرفت‌های علمی پیشتازی کند.

خداوند این قدرت و استعداد را به ما داده و این تحول را باید شاهد باشیم و امروز این مسولیت تحول جدید به دوش پارک‌های علمی و فناوری است. به دوش شرکت‌های دانش‌بنیان است. امروز باید تحولات جهان را مد نظر قرار بدهیم. یک مقدار به 10، 20 سال آینده نگاه کنیم و بر آن مبنا بتوانیم تحولات لازم را بوجود بیاوریم.

ان‌شاء الله امیدوارم در این ماه پربرکت رمضان که ماه خیر، غفران و ماه قدرت معنوی است. همه ما در این ماه رمضان آن قدرتی که باید در روح و روان مان ایجاد شود، توانمندی که از ماه رمضان برگیریم. توانمندی روحی و سلامت جسمی‌مان که ماه رمضان هم برای توان روحی و هم برای سلامت جسمی ما است . ان‌شاء الله از این ماه رمضان بتوانیم بهره‌های لازم را برگیریم و ماه رمضان خوبی داشته باشیم علیرغم اینکه شرایط امسال ما شرایط سختی است.

دل‌های ما بیشتر متوجه خدا باشد و دل‌های ما پاک‌تر از همیشه در این ماه رمضان از همه زنگارها زوده شود و ان‌شاء الله بتوانیم، خیر و برکت را برای خودمان و برای مردم‌مان و کشورمان به ارمغان بیاوریم.

ان‌شاء الله

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته