اقتصاد دانش بنیان

هدف از انجام پایش و ارزیابی علم و فناوری در کشور ارائه تصویری روشن از وضعیت این حوزه است تا با استفاده از نتایج آن با برنامه‌ریزی درست و دقیق برای گسترش زیست بوم فناوری و نوآوری گام برداریم.

منابع مالی علم، فناوری و نوآوری، دستاورد اقتصادی شرکت‌های خلاق و دانش‌بنیان، دستاوردهای اقتصادی بخش علم، فناوری و نوآوری و  محیط و چارچوب نهادی محورهای کلیدی این گزارش هستند که هر یک بخش هایی را دارند.

 محور منابع مالی شامل شاخص‌های هزینه‌کرد در تحقیق و توسعه و آموزش، محور دستاوردهای اقتصادی شامل میزان درآمد شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق و مستقر در پارک‌ها و مراکز رشد، میزان اشتغال‌زایی این بنگاه‌ها و صادرات آن‌ها و محور محیط و چارچوب نهادی شامل شاخص‌های حوزه مالکیت فکری است.

در زیر با برخی شاخص های کلیدی این گزارش آشنا می‌شویم.

توجه به خلق ثروت و توسعه اقتصادی

شاخص «سهم هزینه‌کرد تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی» به عنوان مهمترین شاخص حوزه تحقیق و توسعه روند افزایشی داشته است و از 0.25درصد در سال 1392 به 0.83 در سال 1396 و 0.88درصد در سال 1398 رسید که بهبود مستمر و قابل ملاحظه‌ای است. آمار این شاخص توسط مرکز آمار ایران و برگرفته از نتایج پیمایش تحقیق و توسعه منتشر می‌شود.
از آنجا که هدف محوری سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه خلق ثروت و توسعه اقتصادی است، سهم بخش کسب وکار از هزینه‌کرد تحقیق و توسعه به عنوان معیار مهمی در کشورهای توسعه یافته مورد توجه است که از 25درصد در سال 1396 به 33 درصد در سال 1398 رسیده است. مرجع داده این شاخص پیمایش مرکز آمار ایران است که هر دو سال یکبار توسط این مرکز انجام می‌شود.

130 درصد رشد درآمدی شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق

همچنین شاخص کلیدی دیگر در این گزارش، حجم درآمد شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق است که در محور دستاوردهای اقتصادی قرار دارد. درآمد این شرکت‌ها از 366 هزار میلیارد ریال در سال 1396 به 857 هزار میلیارد ریال در سال 1398 افزایش پیدا کرده که 130درصد رشد را نشان می‌دهد. مرجع داده این شاخص ستاد فناوری های نرم و هویت ساز و مرکز شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است.

تعداد اشتغال‌ ایجاد شده توسط شرکت‌های دانش بنیان و خلاق نیز به عنوان یکی از شاخص‌های کلیدی حوزه اقتصاد دانش‌بنیان است که روند آن در قالب شاخص «تعداد شاغلان بنگاه‌های دانش‌بنیان» در گزارش مورد اشاره قرار می‌گیرد. اشتغال ایجاد شده توسط شرکت‌های دانش بنیان و خلاق از 127هزار نفر در در سال 1396 با افزایش تقریبی سالانه بیش از 20 هزارنفری، به بیش از 191 هزار نفر در سال 1399 رسیده است.

تعداد درخواست‌های ثبت شده برای ثبت اختراع (پتنت)، علامت تجاری و طرح‌های صنعتی و همچنین تعداد اختراعات ثبت شده (پتنت)، علامت‌های تجاری و طرح‌های صنعتی ثبت شده توسط سازمان ثبت اسناد و املاک کشور از دیگر شاخص‌های کلیدی در گزارش معاونت علمی و فناوری است. در این شاخص‌ها به طور کلی، ایران روندی صعودی را در سال‌های اخیر تجربه کرده است و از حیث تعداد در اکثر این شاخص‌ها در رتبه‌های بالایی (زیر 20) در دنیا قرار دارد.

واقعی‌سازی، به روزرسانی و ساماندهی نظام آمار و اطلاعات علم، فناوری و نوآوری نیازمند تداوم و گسترش همکاری و تعامل همه نهادهای ذیربط حوزه علم، فناوری و نوآوری با دستگاه‌های متولی تولید و منتشرکننده آمار و اطلاعات است. مرکز آمار ایران، وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان توسعه تجارت، گمرک جمهوری اسلامی و سازمان برنامه و بودجه از جمله سازمان‌های کلیدی در زمینه هستند.