اقتصاد دانش بنیان

سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رییس جمهوری شب گذشته با حضور در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری، بر روند شکل‌گیری زیست‌بوم فناوری و نوآوری در کشور گریزی زد و گسترش این زیست‌بوم را تلاشی برای رفع نیازهای کشور دانست.

ستاری با اشاره به اینکه اتفاق بزرگی در چند سال گذشته در حوزه فرهنگسازی اقتصاد دانش‌بنیان روی داده است، گفت: تغییر جهت‌گیری دانشگاه‌ها در حوزه علم و فناوری، موجب بروز تغییرات خوب و مطلوب در اقتصاد کشور شده است.

وی ادامه داد: سال گذشته ۱۲۰ هزار میلیار تومان فروش شرکت‌های دانش بنیان بود و بیش از 40 شرکت نیز در بورس فعال شده‌اند. در حال حاضر 247 مرکز نوآوری، یک هزار و 400 شرکت خلاق، 144 شتاب‌دهنده، بیش از 50 پارک، 6 هزار استارتاپ و 5 هزار و 700 شرکت دانش‌بنیان در کشور ایجاد شده است.

ستاری همچنین بیان کرد: در طی این 7 سال لغات و اصطلاحاتی به ادبیات جامعه افزوده شده است که پیش از این مرسوم نبود. مثلا مفهوم استارتاپ‌ها، صندوق‌های خطرپذیر، مراکز نوآوری، شهرهای هوشمند و غیره که همه اینها نشانه تغییر فرهنگ کشور در حوزه توسعه اقتصادی است.

 اضافه شدن یک میلیون متر مربع به فضای نوآوری

معاون علمی و فناوری رییس جمهوری با اشاره به اینکه یک میلیون متر مربع به فضای نوآوری در کشور افزوده شده است، گفت: این فضاها برای توسعه زیست‌بوم فناوری و نوآوری در کشور ایجاد شده‌اند و تمرکز آنها بر استفاده بهینه از نیروی انسانی متخصص و دانشی در کشور است.

ستاری ادامه داد: 9 کارخانه نوآوری در کشور ایجاد شده یا در حال راه‌اندازی است. صفر تا صد همه این کارخانجات با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی شکل گرفته است. این به معنای تمایل بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری بر روی زیست‌بوم فناوری و نوآوری در کشور است. این کارخانجات در اماکن قدیمی و متروکه شهری ایجاد شده‌اند.

معاون علمی و فناوری رییس جمهوری معتقد است که کارخانجات نوآوری در کنار خانه های خلاق زایشگاه شرکت‌های دانش‌بنیان هستند و به نوعی نظام تامین مالی کشور به سمت سرمایه‌گذاری روی مفاهیم فناورانه خطرپذیر سوق یافته است.

رشد قابل توجه ایران در حوزه زیست‌فناوری

رییس ستاد توسعه زیست‌فناوری افزود: کسب‌وکار‌های نوپا در حوزه زیست فناوری رشد بسیار خوبی داشته‌اند و نمونه آن را در ماه‌های گذشته دیدیم. شکل‌گیری و ایجاد روزانه آپ‌های جدید بیانگر رشد چشمگیر استارت آپ‌های کشور است؛ این رشد در حوزه زیست فناوری بیشتر از سایر بخش‌ها خودنمایی می‌کند.

ستاری همچنین بیان کرد: زیست‌بوم فناوری و نوآوری کارکرد خود را در روزهای شیوع کرونا به جامعه اثبات کرد. روزهایی که در مدت کوتاهی همه نیازهای کشور تامین شد و هیچ نیازی به واردات تجهیزات و داروهای مورد نیاز از دیگر کشورها نداشتیم.

پذیرش زیست‌بوم فناوری نوآوری توسط بانک‌ها

معاون علمی و فناوری رییس جمهوری با اشاره به پرداخت مبلغ قابل توجه وام بانکی به شرکت‌های دانش‌بنیان کشور، تاکید کرد: این موضوع نشان می‌دهد که سیستم سنتی بانکی کشور به ظرفیت ارزشی و اقتصادی شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق اعتماد کرده است. همچنین نتیجه این اعتمادها به حضور بیش از 40 شرکت در تابلوی بورس با 240 هزار میلیارد توامن ارزش مالی منجر شده است.

ستاری افزود: امروز شرکت‌های دانش‌بنیانی در کشور داریم که در یک فضای 20 متری چند ده هزار میلیارد تومان درآمد دارند. مجموعه‌های فناوری که با کمترین دارایی فیزیکی بیشترین درآمدها را برای خود ایجاد کرده‌اند. در این زیست‌بوم حدود 300 هزار اشتغال مستقیم ایجاد شده است.

بازگشت بیش از 2 هزار نخبه از 100 دانشگاه برتر جهان

رییس بنیاد ملی نخبگان در ادامه با بیان اینکه ایران نیروی انسانی فوق‌العاده‌ای دارد، بیان کرد: کمتر کشوری را در جهان سراغ داریم که 4 میلیون دانشجو و حدود 13 میلیون تحصیل‌کرده داشته باشد. ایران از نظر نیروی انسانی تحصیل‌کرده شرایط فوق‌العاده خوبی دارد.

ستاری ادامه داد: برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان بین‌المللی که از 4 سال پیش در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری آغاز شده منجر به بازگشت بیش از 2 هزار نفر به کشور شده است یعنی سالی حدود 650 نفر. کسانی‌که اثرگذاری در جامعه را هدف قرار داده‌اند و در ایران با فعالیت در شرکت‌های دانش‌بنیان، خلاق و فناور، به این هدف خود رسیده‌اند.

معاون علمی و فناوری رییس جمهوری با اشاره به ایجاد 285 استارتاپ توسط نخبگان بازگشته به کشور، گفت: این افراد یا استارتاپ خود را ایجاد کرده‌اند یا در شرکت‌های دانش‌بنیان مشغول به فعالیت هستند. همه این فعالیت‌ها به شکل‌گیری بزرگ‌ترین استارتاپ‌های منطقه منجر شده است.

گسترش قدرت نرم‌افزاری زبان فارسی

رییس ستاد فرهنگ‎سازی اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه صنایع نرم و خلاق، زبان فارسی را یکی از 10 زبان برتر اینترنتی عنوان کرد و گفت: قدرت نرم‌افزاری ایران در دنیا توسعه یافته است. تولید محتوای فارسی در دنیا روند رو به رشدی دارد. باید از این فضا به خوبی استفاده کنیم.

وی با اشاره به انجام روزانه میلیون‌ها تراکنش بانکی بدون بروز خطا، تاکید کرد: همه این تراکنش‌ها با نرم‌افزارهای داخلی انجام می‌شود. کاری که شاید سال‌ها پیش تصور اجرایی شدن آن را هم نداشتیم.

ستاری افزود: در اقتصاد دانش‌بنیان به دنبال ایجاد فرهنگی عمومی هستیم. یعنی تلاش می‌کنیم برخی دیدگاه‌ها نسبت به کسب‌وکارهای نوآورانه را تغییر دهیم. مثلا در این فرهنگ نیاز به دانشگاه‌های نسل 3 و 4 داریم که در جامعه اثرگذار باشند و بخشی از درآمد آنها از محل فروش محصول و قرارداد با صنعت کسب شود.

معاون علمی و فناوری رییس جمهوری ادامه داد: دانشگاهی که با جامعه ارتباط نداشته باشد و با نیازهای جامعه آشنا نباشد نمی‌تواند نیروی انسانی اثرگذار به جامعه تحویل دهد. باید اثر آموزش بین 5 تا 10 سال در جامعه نمایان شود. در غیر این صورت این آموزش کارآمد نیست.

 تفاوت صنعت با کارخانه‌داری

وی بر تفاوت صنعت و کارخانه‌داری تاکید کرد و گفت: نباید کارخانه‌داری و مونتاژکاری را به غلط صنعت بنامیم. صنعت زاینده است و با دانش بومی خودمان تولید کننده و طراح دستگاه‌ها و تجهیزات هستیم. نه واردکننده صرف ماشین‌آلات و خطوط تولید.

ستاری افزود: کارخانه به نیروی دانشگاهی نیاز ندارد. اما صنعت تنها بر مدار توان تخصصی و دانشی نیروی انسانی تحصیل‌کرده می‌چرخد و کشور را از واردات به سمت صادرات سوق می‌دهد.

معاون علمی و فناوری رییس جمهوری ادامه داد: این صنعت است که به ایران کمک کرد تا در شرایط بروز کرونا در فاصله 25 روز خط تولید ماسک راه‌اندازی کند. چیزی که پیش از آن اصلا در کشور نداشتیم.

 ضرورت پذیرش اقتصاد نوآور توسط سیستم سنتی

ستاری معتقد است که صنعت رقیب کارخانجات است و تا زمانی‌که این فشار بر روی کارخانه‌ها نباشد، آنها تلاشی برای تغییر نمی‌کنند. باید نظام اقتصادی سنتی ما بپذیرد که اساس توسعه، خلاقیت و نوآوری است. یعنی نوآوری محصول را ارزشمند می‌کند.

وی در ادامه بیان کرد: اگر اقتصاد سنتی، اقتصاد نوآور را نپذیرد محتوم به شکست است. این تغییر نگاه در سیستم سنتی ضروری است و باید این دو بخش کنار یکدیگر بایستند.

معاون علمی و فناوری رییس جمهوری با اشاره به اینکه در کشور چالش‌های فناورانه زیادی وجود دارد، گفت: هر جایی که تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق بیشتر است، مشکلات سریع‌تر و مطمئن‌تر رفع می‌شود و هر بخشی که در مقابل ورود این تفکر نوآورانه مقاومت کرده، اشتباهات و چالش‌ها بیشتر است.

وی واردات در حوزه امنیت غذایی را مطلوب ندانست و افزود: چندان معنادار نیست که ما سالانه عدد قابل توجهی واردات در حوزه امنیت غذایی داشته باشیم؛ این واردات شامل کنجاله و گندم و واکسن و غیره می‌شود. البته معاونت علمی سرمایه‌گذاری خوبی در حوزه تامین امنیت غذایی و تولید محصولات مرتبط با این حوزه کرده است.

ستاری پژوهش معنادار را محصول و نتیجه سرمایه‌گذاری بخش خصوصی دانست و بر حضور این بخش برای سرمایه‌گذاری روی تحقیقات تاکید کرد.

ارائه 130 خدمت به شرکت های دانش بنیان

معاون علمی و فناوری رییس جمهوری با اشاره به ارائه 130 خدمت به شرکت‌های دانش‌بنیان، گفت: این خدمات در حوزه‌های مختلف معافیت مالیاتی، سربازی، صادرات، دسترسی به منابع مالی، معافیت بیمه‌ای و غیره می‌شود. همه این خدمات به نوعی ریل‌گذاری برای تسهیل فعالیت این شرکت‌ها در کشور است.

ستاری با اشاره به سفر اخیر خود به کنیا، بیان کرد: توسعه بازارهای صادراتی شرکت‌های دانش‌بنیان را دنبال می‌کنیم. نمونه موفق آن در کنیا بود. ساختمان قبلی وزارت امور خارجه که در معرض تخریب بود را به مرکزی برای نمایش دائمی محصولات دانش بنیان تبدیل کردیم و خانه نوآوری ایران در کنیا راه‌اندازی شد.

رییس بنیاد ملی نخبگان ادامه داد: این مرکز فضایی است برای ارائه خدمات صادراتی به دانش‌بنیان‌ها برای توسعه بازار خود در این کشور در  مقابل رقبای اقتصادی و توسعه تعاملان فناورانه بین دو کشور.

ضرورت توسعه علوم انسانی

رییس ستاد فرهنگ‎سازی اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه صنایع نرم و خلاق با اشاره به اینکه علوم انسانی در کشور هنوز جایگاه اصلی خود را نیافته است، بیان کرد: در تلاشیم تا این علوم کاربردی و مهم را در کشور توسعه دهیم. مثلا در سفر خود به قم بر توسعه این بخش مهم با همکاری حوزه علمیه و دفتر تبلیغات اسلامی تاکید داشتیم.

ستاری همچنین گفت: نوشتن کتاب خوب است؛ اما باید تلاش کنیم علوم انسانی را به زندگی مردم بیاوریم. بر همین اساس نیز از فعالیت شرکت‌های خلاق حمایت می‌کنیم و خانه‌های خلاق را در سراسر کشور نیز راه‌اندازی کرده و می‌کنیم. این کار به توسعه فرهنگ ایرانی اسلامی منجر می شود و از این طریق صنایع فرهنگی و فناوری های نرم می توانند تجاری سازی شده و به زندگی مردم جامعه راه پیدا کنند.