اقتصاد دانش بنیان

پای درد دل مدیران شرکت های دانش بنیان که بنشینید، به خصوص آن ها که از مرحله نوپایی عبور کرده اند و خود را به صنعتی شدن نزدیک، یکی از مشکلاتشان مسئله صادرات است. مسئله ای که اگر حل شود، نه تنها به پیشرفت آن شرکت کمک می کند، بلکه با ارزآوری که دارد، می تواند گرهی از مشکلات کشور نیز بگشاید.
بر همین اساس و نظر به مشکلاتی که این جامعه دارد، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری که برای خود ماموریت ایجاد زیرساخت ها را تعریف کرده است، اقدام به راه اندازی کریدور صادرات ذیل این مجموعه کرد. در این مجموعه سعی بر آن است تا با شناسایی و ارزیابی شرکت های خدماتی فعال در این حوزه، خدماتی باکیفیت و اثربخش در جهت توسعه توان صادراتی شرکت ها ارائه شود. در همین راستا، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به منظور ایجاد و خلق ثروت برای جامعه از طریق صادرات محصولات با فناوری بالا، اقدام به حمایت از خدمات این کریدور کرده و این امکان را فراهم کرده است تا صادرات شرکت ها از طریق این گونه خدمات تسریع یابد.
خدمات حمایتی کریدور توسعه صادرات و تبادل فناوری به شرکت های دانش بنیان، خلاق و واسطه های صادراتی (شرکت های مدیریت صادرات، پایگاه های صادراتی، کارگزاران تجاری برون مرزی) ارائه می شود. اما چگونه می توان از این خدمات استفاده کرد؟

ارزیابی آمادگی صادرات
تمام شرکت ها موظفند برای دریافت این بخش از خدمات معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در آزمون ارزیابی آمادگی صادرات شرکت کنند. پس از آن بسته به نتیجه آزمون، شرکت ها می توانند از خدمات این کریدور استفاده کنند. در صورتی که «عدم احراز شرایط صادراتی» شامل حالشان شود، می توانند از مشاوره های کریدور استفاده کنند. اما اگر کارشناسان تشخیص دهند که شرکت پتانسیل صادراتی دارد، این خدمات وسعت می گیرد و شامل مشاوره، ابزارهای تبلیغاتی، گواهینامه ها و مجوزهای بین المللی، تحقیقات بازار و ثبت علامت تجاری می شود. چنانچه توانمندی صادراتی نیز در شرکتی تشخیص داده شود، علاوه بر موارد پیشین امکاناتی چون اعزام و پذیرش هیئت تجاری، نمایشگاه های بین المللی و حضور در پاویون های ملی به شرکت تعلق می گیرد. دسته چهارم، شرکت هایی هستند که در آزمون «برتر صادراتی» لقب می گیرند. این شرکت ها نیز خدماتی دریافت می کنند که عبارتند از: مشاوره، گواهینامه ها و مجوزهای بین المللی، تحقیقات بازار، ثبت علامت تجاری، اعزام و پذیرش هیئت تجاری، نمایشگاه های بین المللی و حضور در پاویون های ملی.

درباره خدمات کریدور
اما تمام خدماتی که از آن ها نام برده شد، به چه معناست؟ آیا کریدور صادرات وظیفه صادر کردن محصول را بر عهده می گیرد و شرکت به طور کامل این حوزه را دست دولت می سپارد؟ به هیچ عنوان این طور نیست. از آن جا که عزم دولت بر دخالت حداقلی در کار شرکت های نوآور و دانش بنیان است و اعتقاد بر این است که دخالت دولتی در نهایت به اضمحلال و نابودی شرکت ها می انجامد، تمام خدماتی که از سوی این مجموعه انجام می شود، در حد تسهیلگری است و نه چیزی بالاتر از آن. بر این اساس این کریدور در انجام فعالیت های خود از واسطه های صادراتی استفاده می کند و معتقد است که چون صادرات دانش بنیان نیازمند یک استراتژی و برنامه ریزی حساب شده  است که شرکت های دانش بنیان به دلیل محدودیت های موجود نمی توانند تمامی منابع مورد نیاز برای اداره فعالیت های صادراتی خود را تامین کنند و با توجه به نقش  تاثیرگذاری که در رشد و توسعه تکنولوژیک کشورها دارند باید متمرکز بر توسعه کسب وکار داخلی شان باشند، حضور واسطه های صادراتی و شرکت های مدیریت صادرات بهترین راه ورود و تثبیت حضور در بازارهای بین المللی است. از آن جا که تمامی منابع این شرکت های تخصصی به امر صادرات تخصیص می یابد، کاهش هزینه ها و صرفه جویی در زمان به نحو چشمگیری قابل توجه است.
استراتژی واسطه های صادراتی و شرکت های مدیریت صادرات به صورت عمده در راستای شناسایی بازار، ایجاد تقاضا و پاسخ به آن تدوین می شود که با انتخاب بازار مناسب صادراتی، قیمت گذاری رقابتی، تعریف شرایط مناسب پرداخت، بسته بندی مناسب و نیز توسعه محصول متناسب با نیاز و تقاضای بازار و... اجرایی می شود. نقش واسطه های صادراتی و شرکت های مدیریت صادرات با توجه به رقابت روزافزون سیاسی و اقتصادی کشورها، غیر قابل انکار و کاملا تاثیرگذار است که در کشورهای توسعه یافته به عنوان بازیگران اصلی صادراتی مورد استقبال دولت ها و نیز شرکت های تولیدکننده قرار گرفته است.

توضیح خدمات
در سایت کریدور صادرات به آدرس http://tesc.ir/ درباره تمامی بخش هایی که به عنوان خدمت در نظر گرفته شده اند، توضیحات کاملی ارائه شده است.
به عنوان مثال درباره تحقیقات بازار بین المللی چنین توضیح داده شده است: «ورود به هریک از بازارهاي صادراتی و بین المللی نیازمند دسترسی و تحلیل اطلاعات بروز و مدون از بازارهاي هدف است. تدوین استراتژي ورود به بازار، قیمت گذاري محصول، تحلیل رقبا، بخش بندي رقبا، ارزیابی الگوي مصرف کنندگان و همچنین سیستم هاي فروش در بازار هدف براي هریک از محصولات دانش بنیان جهت صادرات موفق است. تهیه گزارش های تحقیقات بازار بین المللی یکی از بهترین ابزارهاي دستیابی به این اطلاعات و همچنین تدوین برنامه صادراتی کاراست. به همین منظور و با هدف ورود محصولات شرکت هاي دانش بنیان به بازارهاي صادراتی جدید، بخشی از هزینه هاي تهیه این گزارش ها از طریق کارگزاران خبره این حوزه به شرکت هاي دانش بنیان پرداخت می شود.» لازم به ذکر است که حمایت کریدور از هزینه هاي اخذ این خدمت پرداخت 70 درصد هزینه هاي تهیه گزارش تحقیقات بازار بین المللی تا سقف 300 میلیون ریال به صورت بلاعوض است. البته این حمایت شامل تبصره هایی نیز می شود که لازم است متقاضیان به دقت تمام آن ها را مطالعه کنند.
یکی دیگر از مسائلی که شرکت های دانش بنیان برای صادرات با آن مواجهند، مسئله گواهینامه ها و استانداردهای جهانی است. استانداردهایی که تا زمانی که نداشته باشند، به هیچ عنوان نمی توانند برای صادرات اقدام کنند و محصول خود را در جهان به نمایش بگذارند. با وجود این که بسیاری از محصولات باکیفیت و دانش بنیان ایرانی، شرایط اخذ این گواهینامه ها را دارند، به دلیل بالا بودن هزینه های دریافت، از رسیدن به این هدف بازمی مانند. کریدور صادرات، خود درباره اهمیت این موضوع می گوید: «گواهینامه ها و تاییدیه هاي بین المللی از مهم ترین پیش نیازهاي ورود به بازارهاي جهانی و همچنین یکی از ابزارهاي مهم در ترغیب مشتریان به افزایش کارایی، ایمنی و کیفیت محصولات است. در همین راستا و با هدف توانمندسازي شرکت ها و ورود محصولات شرکت هاي دانش بنیان به بازارهاي صادراتی جدید، بخشی از هزینه هاي دریافت تاییدیه ها و مجوزهاي بین المللی براي تسهیل فرایند صادرات توسط مرکز پرداخت می شود. مرکز در قالب حمایت از شرکت هاي دانش بنیان، بخشی از هزینه هاي اخذ مجوزها و گواهینامه ها شامل هزینه خدمات مشاوره، پیاده سازي، انجام آزمون هاي خارج از شرکت و همچنین صدور گواهینامه از مراجع ذیصلاح را مورد حمایت قرار می دهد.»
طبق دستورالعملی که در سامانه این کریدور قرار گرفته است، اخذ انواع گواهینامه های انطباق محصول (Certificate of Compliance) یا گواهی محصول اروپا (CE Mark)، استاندارد محصول روسیه (GOST) یا سایر گواهینامه ها و نشان های محصول بنا بر نیاز بازارهای صادراتی هدف و تایید کریدور مورد حمایت قرار می گیرد. که این حمایت شامل 50 درصد کل هزینه ها تا سقف 800 میلیون ریال می شود. لازم به ذکر است که حمایت از تجدید گواهینامه در صورتی که قبلا براي آن گواهینامه حمایت دریافت نشده باشد، مورد تایید است. همچنین میزان حمایت از هزینه هاي تمدید گواهینامه هاي انطباق محصول، گواهی محصول اروپا، استاندارد محصول روسیه یا سایر گواهینامه ها و نشان هاي محصول در صورت داشتن سابقه صادراتی 50 درصد کل هزینه ها تا سقف 100 میلیون ریال است.
از دیگر موارد مبتلابه شرکت های دانش بنیان می توان به نداشتن فعالیت در نمایشگاه های بین المللی اشاره کرد. نمایشگاه های معتبری که شرکت ها در آن بتوانند با نمایش محصولشان و کیفیت بالای آن و رایزنی با گروه های تجاری مختلف، بازاری بین المللی پیدا کنند. بخشی از فعالیت کریدور در جهت رفع این مشکل به برپایی پاویون های ملی در نمایشگاه های مهم بین المللی اختصاص دارد و بخشی از هزینه هاي حضور این شرکت ها در نمایشگاه هاي خارج از کشور توسط صندوق نوآوري و شکوفایی پرداخت می شود. اهداف این کار عبارتند از: تقویت و توانمندي برند ملی در حوزه تولید محصولات با فناوري بالا، رصد فناوري هاي مشابه و مهندسی معکوس توسط شرکت هاي دانش بنیان، بهبود کیفیت محصولات تولیدي با فناوري بالا، گسترش سهم بازار کالاها و خدمات صادراتی کشور در حوزه هاي با فناوري بالا و زمینه سازي براي ورود مناسب شرکت هاي دانش بنیان در بازارهاي بین المللی و صادرات.
میزان حمایت مرکز از برگزاري پاویون هاي اعلام شده شامل 70 درصد از هزینه هاي ساخت غرفه و هزینه فضاي نمایشگاهی (شامل هزینه هاي زمین نمایشگاه، برق، تبلیغات اجباري، مالیات و سایر هزینه هاي الزامی ثبت نام پاویون) و همچنین حمل ونقل براي هر پاویون تا سقف 2000 میلیون ریال در صورت عدم تامین سقف 70 درصد از سمت صندوق نوآوري و شکوفایی است و شرکت هاي منتخب موظف به تامین مابقی هزینه هاي مرتبط هستند.
این ها تنها بخشی از فعالیت هایی است که کریدور توسعه صادرات و تبادل فناوری در راستای رفع مشکل شرکت های دانش بنیان در زمینه صادرات انجام می دهد تا زمینه ساز رونق این شرکت ها و ارزآوری برای کشور باشد. فعالیت هایی که تلاش شده است با کمترین دخالت دولتی و با بالاترین کیفیت ممکن انجام شود و تمام جوانب یک فعالیت صادراتی استاندارد را پوشش دهد.

منبع: مجله دانش بنیان