اقتصاد دانش بنیان

یکی از بزرگ ترین مسائلی که استارت آپ ها با آن ها دست و پنجه نرم می کنند، شیوه های تامین سرمایه است. جذب منابع برای کسب و کار که ریسک در آن ها بالاست، کار را سخت تر می کند. اما در سال های اخیر سازوکار های مناسبی برای تامین سرمایه این کسب و کار های نوپا ایجاد شده است. صندوق های سرمایه گذاری و سرمایه گذاری های جسورانه بخشی از این سازوکار است. با این وجود به دلیل پیچیدگی های نظام بانکی در ایران، این ساختار ها نمی توانند منابع لازم این کسب و کار ها را تامین کنند. بخشی از این پیچیدگی به دلیل مشکلاتی است که بانک ها دارند مانند میزان بالای بدهی های آن ها. بخش دیگر به دلیل عدم اقبال از صاحبان کسب و کار های نوپاست. کسب و کار هایی که به دلیل ماهیت آن ها و بوروکراسی بانکی نمی تواند خلأ منابع را در آن ها پر کند. با این وجود نحوه سرمایه گذاری در کسب و کار های نوپا به شدت وابسته به وضعیت و موقعیت این کسب و کار است. در واقع می توان بر این موضوع تاکید کرد که تغییر در الگو های تامین سرمایه گذاری شاهدی بر تغییر ماهیت کسب و کار است.

مراحل سرمایه گذاری در استارت آپ
استارت آپ ها در فاز نخست به خودگردانی متکی هستند. کارآفرینان در این مرحله با استفاده از اندوخته های خود، یاری گرفتن از خانواده، قرض و خرده درآمدها ایده خود را جلو می برند. خود کارآفرین نیز می تواند از سرمایه گذاران اولیه باشد یا این که با یک جست و جوی محلی یا اینترنتی افراد مختلفی برای سرمایه گذاری پیدا کند. سرمایه گذاران اولیه عموما در قالب شبکه ای غیررسمی و مردمی فعالیت می کنند. سرمایه گذار اولیه در این مرحله به مالک ایده کمک می کند تا به درآمد اولیه برسد یا این که برای سرمایه گذاری های بعدی آماده شود. استارت آپ این پول را برای پوشش هزینه ها و حقوق به مدت سه تا شش ماه نیاز دارد. سرمایه جذب شده در این مرحله برای آن است که استارت آپ شش ماه دوام بیاورد تا بتواند فرضیات ایده خود را اعتبارسنجی کند و با چرخش ایده اولیه و تغییر آن به ایده اصلی، به مدل نهایی کسب وکار نزدیک شود.
عبور از مرحله ابتدایی
پس از آن که صاحب ایده از سرمایه گذاری در مراحل ابتدایی نتیجه گرفت، وارد مرحله بعدی می شود که تحت حمایت مالی سرمایه گذار فرشته قرار بگیرد. سرمایه گذاران فرشته افراد ثروتمند و در اغلب موارد کارآفرینانی هستند که به جای منفعت جویی از بازار سرمایه ای مانند سهام، ترجیح می دهند روی استارت آپ ها سرمایه گذاری کنند؛ چرا که ممکن است این سرمایه گذاران فرشته را قادر سازد تا منافع سرشاری از محل سرمایه گذاری انجام شده به دست آورند و به همین دلیل هم دست به یک سرمایه گذاری مخاطره آمیز بزنند. احتمال موفقیت و زنده ماندن شرکت هایی که توسط سرمایه گذار فرشته به فعالیت می رسند در بازار بیشتر از شرکت های مستقل است. به این دلیل به  خاطر ریسک بالای سرمایه گذاری، کمتر از ۱۰درصد ایده ها در این مدل از سرمایه گذاری مشمول دریافت حمایت می شوند. افرادی که تصمیم به مشارکت مالی در این گونه طرح ها را دارند، در صورتی این مشارکت را می پذیرند که پول و سرمایه ای که آن ها در این کار گذاشتند در کمتر از پنج سال تبدیل به چند برابر شود. فرشتگان سرمایه گذار اغلب از استارت آپ هایی در حوزه اینترنت (4/37درصد)، سلامت و بهداشت (5/23درصد)، موبایل و تلفن (4/10درصد)، انرژی و برق (3/4درصد)، الکترونیک (3/4درصد)، محصولات مصرفی (5/3درصد) و بقیه صنایع (5/16درصد) حمایت می کنند.
 
سرمایه گذاران ریسک پذیر
زمانی که سرمایه گذاری فرشته ها روی  ستارت آپ ها به ثمر رسید، نوبت به سرمایه گذاران ریسک پذیر می رسد که مسیر را برای ورود کسب وکارهای نوپا به بازار هموار کنند. فرشته ها حلقه میانی سرمایه گذاری در مرحله آغازین و سرمایه گذاری ریسک پذیر در مراحل بعد هستند. تفاوت سرمایه گذار ریسک پذیر با سرمایه گذار فرشته این است که سرمایه گذاران فرشته، به طور معمول دارای شبکه غیررسمی از سهامداران حقیقی هستند که به صورت شخصی و تنها با رویکرد حمایتی از استارت آپ ها وارد عمل می شوند و از آنان حمایت می کنند. سرمایه جسورانه یا مخاطره پذیر، منبع سرمایه برای کسب وکارهای نوپا مانند استارت آپ هاست. این نوع سرمایه از آن جهت که به تجاری سازی طرح ها، ایده ها و برنامه های کسب و کار کمک می کند و در خدمت طرح ها و ایده هایی قرار می گیرد که تاکنون در بازار مورد آزمون مشتری قرار نگرفته اند، مخاطره پذیر یا جسورانه نامیده می شود. شرکت های سرمایه گذاری ریسک پذیر دارای مدیران حرفه ای هستند که به نمایندگی از افراد بازنشسته، بانک ها و شرکت های بیمه (در جایگاه های سرمایه  گذاران صندوق سرمایه گذاری ریسک پذیر) در طرح های جسورانه کارآفرینانه سرمایه گذاری می کنند. نقش تئوریک شرکت های سرمایه گذاری ریسک پذیر به منزله واسطه مالی فراهم آوردن منابع، ارزیابی و سرمایه گذاری در طرح های سرمایه گذاری کارآفرینانه پرمخاطره است. تجربه خاص این شرکت ها در ارزیابی طرح های جدید پرمخاطره به آن ها اجازه می دهد در طرح هایی که سرمایه گذاران دیگر از آن باز می مانند، سرمایه گذاری کنند.

سرمایه گذاری متناسب
سرمایه  گذاری های جسورانه بهترین روش تامین مالی استارت آپ ها به شمار می روند چرا که روش های دیگر تامین مالی عمدتا در قالب فعالیت های دولتی صورت می گیرد که بنا به ماهیت خود نمی توانند خلأ موجود در تامین مالی استارت آپ ها را پوشش دهند. با توجه به این که نتیجه فعالیت های مبتکرانه و نوآورانه تا حدی نامطمئن است بانک ها و وجوه دولتی رغبت کمتری برای سرمایه گذاری در آن ها از خود نشان می دهند. به همین دلیل معمولا کارآفرینان در کشورهای پیشرفته صنعتی جهت جذب سرمایه مورد نیاز خود به سراغ سرمایه های جسورانه می روند. شرکت های سرمایه گذار جسورانه حدود هفت تا ۱۰ سال روی شرکت های نوپا سرمایه گذاری می کنند. این نشان از نوع نگرش بلندمدت به سرمایه گذاری های نوپا دارد. سود را زمانی به دست می آورند که شرکت به مرحله عرضه عمومی برسد.

بازدهی در سرمایه گذاری جسورانه
به طور متوسط از هر ۱۰ شرکت نوپای سرمایه پذیر موجود در سبد سرمایه گذاری ریسک پذیر، با گذشت کمتر از دو سال، شش شرکت در فضای رقابتی کسب و کار شکست می خورند. از چهار شرکت باقیمانده فقط دو شرکت به حیات خود با حاشیه سود پایین ادامه می دهند. یکی از دو شرکت سودآور بین سه تا پنج برابر و دیگری بیش از ده برابر سرمایه گذاری اولیه بازدهی خواهد داشت. بدین ترتیب در مجموع از سبد سرمایه گذاری ریسک پذیران، سود بالاتری نسبت به سرمایه گذاری متعارف انتظار می رود. به صورت میانگین ۲۰ درصد شرکت های جسورانه سودهای هنگفتی نصیب صاحبان سرمایه می کنند. سود حاصل از خارج شدن یک شرکت موفق از سبد سرمایه گذاری، صرف سرمایه گذاری مجدد روی سایر استارت آپ ها می شود. ریسک پذیران در تمام دوره های چرخه سرمایه گذاری وارد صنایع نمی شوند و با توجه به ویژگی های این نوع سرمایه گذاری که لازم است ارزش شرکت ها در یک بازه سه تا هفت ساله چند برابر شود، تنها به صنایعی توجه دارند که دوران رشد یا پیدایش سریعی داشته باشند؛ صنایعی مانند فناوری اطلاعات یا مرتبط با فناوری .

ورود به بازار سرمایه
در نهایت استارت آپ وارد مرحله عرضه به بورس، ادغام با شرکت های بزرگ یا فروش تجاری می شود. در واقع در این مرحله استارت آپ به مرحله نهایی رشد خود رسیده و به قله قیمتی خود دست یافته است و با گزینه های جذابی چون عرضه به بورس یا فروش به کمپانی های بزرگ روبه رو می شود. بیشتر موفقیت ها و معروفیت استارت آپ در این مرحله محقق می شود.