اقتصاد دانش بنیان

مشارکت فعال در سیاستگذاری توسعه اقتصاد دانش بنیان و همچنین اصلاح فرهنگ اقتصادی و علمی جامعه از زیرساخت‌‌های اساسی و الزامات پایه برای موفقیت کشور در عرصه اقتصاد دانش‌بنیان و دست‌یابی به اهداف دولت در حوزه گذار از اقتصاد نفتی به اقتصاد دانش‌بنیان و تحقق اقتصاد مقاومتی محسوب می شوند که معاونت علمی در این مسیر اهتمام ویژه داشته است.

به گزارش مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، فرهنگ؛ پایه پیشبرد اهداف و تغییرات اجتماعی است. اکنون که ایران اسلامی در آستانه تحولی شگرف در حوزه علم و فناوری؛ یعنی عملیاتی کردن قانون اقتصاد دانش بنیان است، لازمه و اولویت نخست اش، فرهنگسازی و ترویج تفکر اقتصاد دانش بنیان است و خوشبختانه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، به اهمیت این مقوله کاملا آگاه است و فعالیت هایی جدی و برنامه ریزی مدونی را طی سال گذشته و سال جاری (1394) صورت داده است.

از سوی دیگر، از آنجا که معاونت علی و فناوری ریاست جمهوری به عنوان نهادی فراسازمانی نقش کلیدی در تدوین سیاست‌های کلی علم و فناوری کشور ایفا می‌کند، با توجه به سیاست‌‌ها‌ي کلان نظام، توسعه شبکه سیاستگذاري و ارزیابی علم و فناوري از جمله اقداماتی است که منجر به تکمیل حلقه‌‌ها‌ي نظام ملی نوآوري خواهد شد.

سه رویداد کلیدی در سیاست‎گذاری نوآوری فناورانه با رویکرد کالیبراسیون سیاست‌ها و اقدامات در راستای اقتصاد مقاومتی و دانش‎بنیان شامل تنظیم و به ‎تصویب رسانیدن برنامه توسعه تولید محصولات دانش‎بنیان (ماده 43 قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور) و تدوین احکام برنامه ششم توسعه در حوزه علم ‎و فناوری، ایجاد زیرساخت‎های اطلاعاتی و هوشمندی سیاستی و تشکیل دبیرخانه آینده‎نگاری علم و فناوری می شود.

تدوین محور علم و فناوری برنامه ششم توسعه

در سال جاری تدوین بخش علم و فناوری برنامه ششم توسعه از اولویت‌های اصلی این معاونت بوده است. به منظور تدیون احکام برنامه کارگروه تخصصی متشکل از نهادهای ذینفع، تشکیل شد. فرآیند تدوین محور علم و فناوری برنامه ششم، از تدوین شاخص‌ها و ارزیابی وضع موجود و مطلوب، تا چالش‌های توسعه علم و فناوری و سرانجام، مفاد قانونی مورد نیاز برای غلبه بر چالش‌ها و دستیابی به وضع مطلوب را در بر می‌گرفت. این نظرات همچون تجربیات سال‎های گذشته، به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور که متولییکپارچه‌سازی آن بود، ارسال شد.

تدوین برنامه توسعه تولید محصولات دانش‌بنیان

تصویب قانون رفع موانع تولید رقابت‎پذیر و ارتقاء نظام مالی کشور و به‎ویژه ماده 43 آن، معاونت علمی‌ و ‌فناوری رییس جمهور را بر آن داشت تا با تدوین برنامه مناسب بتواند چرخه اقتصاد شرکت‌های تولیدکننده محصولات دانش‎بنیان را تکمیل کند. تا قبل از تصویب این قانون، تمرکز حمایت‌های معاونت بیشتر بر تحریک عرضه محصولات دانش‌بنیان قرار داشت. بنابراین فرآیند تدوین برنامه با طراحی مدل مفهومی آغاز شد؛ به این معنا که الزامات تولید محصولات و خدمات کیفی دانش‌بنیان(حمایت از طرف عرضه، تحریک تقاضا و بازارسازی، تسهیل تبادل عرضه و تقاضا، نظام تأمین مالی پژوهش و فناوری، و شفافیت اطلاعات و هوشمندی سیاستی) توسط بنگاه‌های نوآور شناسایی شد و برنامه با در نظر گرفتن این محورهای پنجگانه تدوین شدند.

در این برنامه کارگروهی متشکل از دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های تأثیرگذار پیش‌بینی شده است که به تکمیل عرضه و تقاضای محصولات دانش‌بنیان کمک خواهند کرد. در حال حاضر شش جلسه در کارگروه تخصصی متشکل از نمایندگان عضو کارگروه، در خصوص تدوین برنامه‌های عملیاتی مرتبط تشکیل شده است و کارگروه اصلی تولید، تقاضا و صادرات محصولات دانش‎بنیان نیز سه جلسه برگزار نموده و برنامه‌های اولویت‌دار را نیز تصویب کرده است.

ایجاد زیرساخت‎های اطلاعاتی و خلق هوشمندی سیاستی

معاونت علمی برای ایجاد این زیرساخت ها به روش های مختلف برگزاری دومین دوره طرح ملی پیمایش نوآوری ایران، طراحی نظام جامع پایش و ارزیابی علم، فناوری و نوآوری، انجام پروژه STIP Review Iran 2016 با همکاری سازمان کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل و طراحی داشبوردهای سیاستی به منظور رصد وضعیت ستادهای توسعه فناوری با استفاده از شاخص¬های علم، فناوری و نوآوری اقدام کرده است.

آینده‌نگاری ملی

با هدف ارتقا هوشمندی فناورانه کشور با تلاش‎های صورت گرفته در دولت یازدهم سکانداری برنامه‎های آینده‌نگاری ملی کشور بر عهده معاونت علمی ‌و ‌فناوری قرارداده شد که با فعال‌سازی دبیرخانه برنامه درسال 94 تشکیل ضمن طرح‌ریزی مدل بومی و ملی، در حال حاضر 4 طرح ملی و اولویت‎دار توسط این دبیرخانه در حال بررسی و اجرایی شدن است.

مالکيت صنعتي

با توجه به مشخص نبودن مرجع پیگیری و ساماندهی مالکیت صنعتی و درجه اهمیت آن در سرنوشت شرکت‌ها و اقتصاد دانش‌بنیان، در راستای رفع نارسایی‌های موجود در نظام ملی مالکیت صنعتی ایران، درسال 93 طرحی با هدف کمک به تصمیم‌سازی بهتر در این حوزه به قوه مجریه ارائه شد.

همچنین با توجه به اهمیت ویژه تبادلات داراییهای نامشهود طی سالهای 93 و 94 مشارکت در تدوین پیش‌نویس آیین‌نامه ارزشگذاری دارایی‌های نامشهود در طرح‌های سرمایه‌گذاری با هدف تسهیل و ضابطه‌مند کردن آن صورت گرفت.

تشکیل ستاد توسعه فرهنگ علم، فناوری و اقتصاد دانش بنیان‎

اصلاح فرهنگ اقتصادی و علمی جامعه یکی از زیرساخت‌‌های اساسی و الزامات پایه برای موفقیت کشور در عرصه اقتصاد دانش‌بنیان و دست‌یابی به اهداف کشور در حوزه گذار از اقتصاد نفتی به اقتصاد دانش‌بنیان و تحقق اقتصاد مقاومتی است. بر همین اساس معاونت علمی ‌و ‌فناوری ریاست جمهوری با اهدافی چون تبیین مفاهیم اقتصاد دانش‌بنیان و گفتمان علم و فناوری، درک و آشنا سازی فرصت‎های ناشی از کسب‌ و‌ کارهای نوین و فرهنگ کارآفرینی و اقتصاد دانش بنیان برای کشور و خانواده‌ها، «ستاد توسعه فرهنگ علم، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان» در نیمه نخست سال جاری تشکیل شد.

مهم ترین اقدامات این ستاد شامل تاسیس دفتر مشترک فرهنگ سازی اقتصاد دانش بنیان میان معاونت علمی و دانشگاه ها، کمک به  ایجاد بخش فرهنگ سازی و ترویج در کلیه ستادهای توسعه فناوری با هماهنگی ستاد توسعه فرهنگ علم، فناوری و اقتصاد دانش بنیان، انتشار مجله سرآمد، ماهنامه دانش بنیان و فصلنامه های تخصصی موضوعی، تولید برنامه های مشترک رسانه ای با سازمان صدا و سیما، از جمله نسیم دانش، فناوری، مستندهای علم و فناوری، آشنایی با استارتاپ ها، انیمیشن های دیرین دیرین و... و تولید برنامه ها و نشست های مشترک با فعالان اقتصاد دانش بنیان و جشنواره های موضوعی ترویجی و فرهنگساز و گفت و گو محور می شود.

همچنین برگزاری جشنواره فیلم، عکس و رسانه، انتشار کتب تخصصی در حوزه اقتصاد دانش بنیان، راه اندازی سایت های ویژه ستادهای فناوری و مراکز وابسته، استفاده از ظرفیت فرهنگ سازی و ترویجی صدا و سیما، رسانه ها و مطبوعات کشور، برگزاری تورهای علمی ویژه مسوولین، نمایندگان مجلس، اصحاب رسانه و خبرنگاران، کمک به برگزاری رویدادهای کارآفرینی، برگزاری نشست های هم اندیشی و معرفی فعالیت ها و کارگاه ها و توانمدسازی از طریق ارائه آموزش های حضوری و الکترونیکی برای نخبگان، اصحاب رسانه و مسوولین از دیگر اقدامات این ستاد است.

طرح پیشنهادی استفاده از ظرفيت متخصصان و دانشمندان برجسته ايراني غير مقيم

به ‎منظور استفاده از ظرفيت متخصصان و دانشمندان برجسته ايراني غير مقيم، در دانشگاه‌های معتبر کشور و همچنین شناسایی و معرفی ظرفیت‎های موجود در حوزه‎های مختلف علمی ‌و ‌فناوری موسسات و مراکز علمی داخل به نخبگان غیر مقیم و ایجاد ارتباط میان آنها، طرح پیشنهادی به هیات دولت تقدیم شد..

دستورالعمل‎های پیوست فناوری

در  فضای پسا تحریم لزوم اتخاذ تدابیری به منظور استفاده بهینه از تقاضای پروژه‌های ملی و بین‌ا‌لمللی در راستای توسعه فناوری‌های مورد نیاز داخلی و نیز الزام و تشویق طرف‌های خارجی به انتقال دانش و فناوری بسیار ضروری است. در نتیجه با مطالعات صورت گرفته در حوزه علم و فناوری کشور و با توجه به برهه حساس شرایط پسا برجام، دستورالعمل‎های پیوست فناوری به‎ویژه در پروژه‌های ملی و بین‎المللی و همکاری‌های فناورانه در شورای امنیت ملی، شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارتخانه‌های بخشی تدوین شد. در این راستا تدوین طرح جامع انتقال فناوری به کشور از برنامه‌های کلیدی معاونت خواهد بود.

نخستین جشنوارۀ دانش‌آموزي دريا

جشنوارۀ دانش‌آموزي دريا براي اولين‌باردرمهرماه1394 به كوشش ستاد توسعه فناوری و صنایع دانش‌بنیان دریایی و دریانوردی و با همكاري بنيادنخبگاناستان‌هايساحليهفت‌گانه،با هدف فرهنگ‌سازي، ترويج و جلب توجه دانش‌آموزان مستعد به حوزۀ دريا و صنايع دريايي در سطح دانش‌آموزان برگزار شد. در اين جشنواره، حدود 5 هزار دانش‌آموز با مسئلۀ دريا و اهميت و ضرورت توجه به آن آشنا شدند.

 نخستين رويداد بومي كارآفريني با محوريت صنايع دستي و گردشگري

اين رويداد در آبان‌ماه 94 با حمايت ستاد توسعۀ فناوري‌هاي نرم و هويت‌ساز و حضور بیش از 50 نفر و در قالب 7 تیم برگزار شد. هدف اين رويداد، ايجاد، تثبيت و توسعه كسب‌وكارهاي نوپا در حوزۀ صنايع دستي و گردشگري بود. با توجه به رویدادهای مشابه در حوزه کارآفرینی، این رویداد به لحاظ محتوایی تفاوت‎های چشمگیری داشت و از نوآوری ویژه‎ای برخوردار بود که عبارتند از؛ محتوای آموزش و شیوه‌های تیم سازی و ارزیابی کمیته محصولات قابل پذیرش.

نخستین جشنواره و نمایشگاه ملی فناوری‌های آب، خاک و محیط زیست

این جشنواره و نمایشگاه ملی در خردادماه 94 از سوی ستاد توسعه علوم و فناوری آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست و با همکاری وزارت علوم تحقیقات و فناوری، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نیرو، وزارت راه و شهرسازی، سازمان حفاظت محیط زیست، شهرداری تهران و انجمن‎های علمی مرتبط برگزار شد.

هدف از برگزاری این نمایشگاه، ارائه دستاوردهای حاصل از فرآیند تجاری‎سازی فناوری و نوآوری، فراهم کردن محیط مناسب جهت آشنایی و تفاهم میان عرضه‎کنندگان فناوری، نهادهای استفاده‎کننده از فناوری، سرمایه‎گذاران و سایر ذی‎نفعان عرصه تجاری‎سازی، تسهیل و بسترسازی فرآیند تجاری‎سازی دستاوردهای علمی‌ و ‌فناوری و محصولات دانش‎بنیان کشور، بسترسازی عرضه ایده‎های جدید ارتقای سطح آگاهی‎های عمومی با موضوع جشنواره بود.

جشنواره و نمایشگاه ملی گیاهان دارویی، فرآورده‌های طبیعی و طب سنتی ایران

با وجود ظرفیت بالای گیاهان دارویی در تقویت اقتصاد دانش‌بنیان و جلوگیری از خام‌فروشی و همچنین مزیت نسبی بالای کشور، همچنان این حوزه مغفول و ناشناخته مانده است. برگزاری این جشنواره و نمایشگاه را می‎توان ابتکاری ارزشمند برای زمینه‎سازی بهره برداری از ظرفیت بالای گیاهان دارویی کشور توسط ستاد توسعة علم و فناوری گیاهان دارویی برشمرد. دومین جشنواره و نمایشگاه گیاهان دارویی، فرآورده‌های طبیعی و طب سنتی مهرماه 93 برگزار شد.

جشنواره زیست فناوري ایران

سومین دوره این جشنواره در اردیبهشت‌ماه امسال باحضور بیش از 160 شرکت فعال زیست ‌فناور، مراکزعلمی و دانشگاهی، مراکز سیاست‌گذاري و انجمن‎هاي علمی این حوزه و سایر مراکز مرتبط با زیست‎فناوري با هدف شناخت پتانسیل‏هاي تحقیقاتی و صنعتی کشور در ابعاد مختلف دارویی، پزشکی، کشاورزي، صنعتی، محیط زیست، تقویت همکاري بین اجرا و پژوهش، زمینه‏سازي براي حضور شرکت‌هاي زیست‎فناور در بازارهاي بین‌المللی، ارتقاي دانش عمومی در حوزه زیست‌فناوري برگزارشد.

 جشنواره دانش‌آموزی زیست‌فناوری

دومین دوره این جشنواره دوسالانه در فروردین 93 با هدف ايجاد فضاي رقابتي سالم به‌منظور ترويج زيست‌فناوري و هدايت فعاليت‌هاي نوآورانه و فناورانه زيست‌فناوري در بين دانش‌آموزان، افزایش انگيزش دانش‌آموزان به مطالعه و پژوهش در زيست‌فناوري و نهادينه كردن كاربردهاي زيست‌فناوري در زندگي روزمره ميان دانش‌آموزان توسط ستاد توسعه زيست‌فناوري با حضور حدود 830 دانش‎آموز برگزار شد.