اقتصاد دانش بنیان

معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری گفت: برخی از رسانه‌ها و افراد سیاسی آمارها و ادعاهای نادرستی از وضعیت مهاجرت دانشجویان و نخبگان ایرانی مطرح می‌شود که ضمن نادرست بودن، به فرآیند جذب و بازگشت نخبگان لطمه وارد می‌کند.

به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری در «سومین نشست رؤسای دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های متولی کارگروه ملی هماهنگی و پیگیری همکاری‌های بین‌المللی» که با حضور منصور غلامی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، جمعی از رؤسای دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها و مراکز علمی کشور برگزار شد گفت: تنها راه‌کار بازگشت نخبگان و دانشجویان ایرانی و غیر ایرانی غیرمقیم، ایجاد زیست بوم مساعد فعالیت و همکاری آنان است و این زیست‌بوم با عزم جدی تمامی دستگاه‌ها برای ایجاد یک مدل کارآمد جذب و ماندگاری آنان ممکن می‌شود.  

 رئیس بنیاد ملی نخبگان، با بیان این‌که با ایجاد زیست‌بوم جذب و بازگشت نخبگان، زمینه‌ بورسیه دانشجویان ایرانی در رشته‌های مهم برای دانشگاه‌های مطرح دنیا فراهم باشد، اظهار کرد: باید زیست‌بوم شفافی شکل بگیرد که دانشجو مسیری روشن و هموار برای بازگشت و شکوفایی توانمندی‌های خود ببیند.

وی افزود: در بستر سیاست‌ها و مدل‌های اجرایی بهره‌مندی از همکاری نخبگان و جذب، می‌توان بستری ایجاد کرد تا راه برای استفاده از توانمندی این افراد در زمینه‌های چون ارائه کنفرانس، برگزاری همایش، ایجاد کسب و کارهای استارتاپی و دانش‌بنیان هموار شود.

ضرورت تمرکز بر سیاست‌های جذب و ماندگاری 

ستاری، با بیان این که عمده تمرکز بخش‌های دست‌اندرکار و دانشگاه‌ها بر مبنای فرآیند خروج پایه‌ریزی و صرفاً بر این موضوع شده است، تأکید کرد: باید با ایجاد یک مدل یکپارچه و ایجاد زیست‌بوم مساعد مبتنی بر اصلاح فرهنگی، برنامه‌های جامع در مسیر جذب و بازگشت نخبگان و دانشجویان فارغ‌التحصیل متمرکز شوند.

وی ادامه داد: سیاست‌ها در حوزه مهاجرت دانشجویان و نخبگان صرفاً بر موضوع خروج تمرکز دارد، در حالی‌که باید تمامی بخش‌های از دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها تا دستگاه‌های اجرایی کشور، زمینه‌ساز ایجاد زیست‌بومی برای جذب و ماندگاری نخبگان باشند.

آمارهای سیاسی و اغراق‌شده از خروج نخبگان

معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری با تأکید بر ضرورت شناخت جایگاه واقعی ایران در موضوع مهاجرت دانشجویان و نخبگان، به دور از سیاسی‌کاری و آمارهای نادرست برای شکل‌دادن مدل جذب و ماندگاری آنان اظهار کرد: متأسفانه آمارهای غیرواقعی و اغراق‌شده درباره خروج نخبگان از کشور توسط برخی از مسئولین یا اصحاب رسانه‌ها ارائه می‌شود که این آمارهای نادرست، پیامدهای نامطلوبی را به دنبال دارد.

ستاری، عزم جدی معاونت علمی و فناوری و بنیاد ملی نخبگان برای ارائه تصویری شفاف و واقعی از روند مهاجرت نخبگان ایرانی را یادآور شد و افزود: یکی از مهم‌ترین نقاط ضعف در حوزه جذب و بازگشت نخبگان، نبود آماری دقیق و مبتنی بر مستندات درباره روند خروج از کشور بود که معاونت علمی و فناوری و بنیاد ملی نخبگان در چند سال اخیر عزم خود را برای ارائه تصویری شفاف و مبتنی بر واقعیت جزم کردند.

وی ادامه داد: همان‌طور که در همین راستا سال گذشته کتابی با همین محوریت منتشر شد، به زودی کتاب دیگری که توسط پژوهشکده مطالعات سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف تدوین شده است رونمایی خواهد شد که حاوی آمارهای دقیق از وضعیت مهاجرت  دانشجویان و مقایسه وضعیت ایران در این حوزه نسبت به دیگر کشورها است.

حمایت معاونت علمی و فناوری از نخبگان بر بستر صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران

ستاری، به حمایت از پژوهشگران توسط صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور به عنوان زیر مجموعه معاونت علمی و فناوری اشاره کرد و گفت: حمایت از طرح های پژوهشی نوآورانه نخبگان دانشگاهی یکی از رسالت های این صندوق زیرمجموعه معاونت علمی و فناوری است.

وی افزود: صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور به عنوان زیر مجموعه معاونت علمی ریاست جمهوری، بیشترین همکاری را با وزارت علوم دارد و آمادگی کامل دارد در قراردادهای پژوهش و فناوری مهم بین المللی به دانشگاهها و مراکز آموزش عالی کمک کند.

  بهبود روند ماندگاری نخبگان ودانشجویان علیرغم آمارهای نادرست

رئیس بنیاد ملی نخبگان، با بیان این که نرخ واقعی مهاجرت دانشجویان ایرانی نه تنها در وضعیت نامطلوب نیست بلکه از نرخ میانگین جهانی نیز پایین‌تر است افزود: برخی از رسانه‌ها و سیاسیون بی محابا و بعضاً با غرض‌ورز0 در حالی آمارهای اغراق شده و نادرستی را از وضعیت ایران در موضوع مهاجرت نخبگان ارائه می‌دهند که نرخ میانگین یک ونیم درصدی مهاجرت سالیانه دانشجویان ایرانی، نسبت به میانگین 3 تا 4 درصدی جهانی کم‌تر است.

ستاری، به آمارهای ارائه شده توسط سازمان ملل در این حوزه اشاره کرد و گفت: آمارهای دقیق وضعیت مهاجرت و بازگشت نخبگان با جزییات و به تفکیک مؤلفه‌های گوناگون همه ساله توسط سازمان ملل متحد ارائه می‌شود و ادعاهایی مبنی بر خروج سالانه 150هزار تا 180 هزار نخبه از ایران به استناد گزارشی منتسب به صندوق بین‌المللی پول صحیح نیست، چراکه از اساس چنین گزارشی با این موضوع وجود خارجی ندارد. 

رئیس بنیاد ملی نخبگان با اشاره به روند بهبودیافته مهاجرت دانشجویان و نخبگان ایرانی نسبت به سال‌های نخستین انقلاب اسلامی افزود: در مورد مهاجرت دانشجویان تصورات و آمارهای نادرستی وجود دارد. در اوایل انقلاب 170 هزار دانشجو در کشور و 100 هزار دانشجوی ایرانی در خارج از کشور وجود داشت که از این تعداد، حدود 57 هزار نفر فقط در آمریکا تحصیل می کردند. در آن روزها ایران رتبه نخست تعداد دانشجو در آمریکا را به نام خود ثبت کرده بود.

رییس بنیاد ملی نخبگان در ادامه بیان کرد: امروز 4 میلیون دانشجو در کشور و 800 هزار دانشجو در خارج از کشور داریم و صرفا 12 هزار دانشجوی ایرانی در آمریکا تحصیل می کنند؛ این در حالی است که چین 320 هزار دانشجو در آمریکا دارد و ایران با رشد بیش از 26 برابری دانشجو، فارغ‌التحصیلان علمی و مهندسی تقریباً معادل تعداد مهندسین کشور آمریکا داراست.

برنامه‌های جدی برای جذب و ماندگاری نخبگان

ستاری، به برنامه‌های بنیاد ملی نخبگان برای ایجاد زیست‌بوم مساعد بازگشت و ماندگاری نخبگان و استفاده از ظرفیت همکاری آنان اشاره کرد و گفت: در سال گذشته بیش از یک هزار نخبه ایرانی دانش آموخته در برترین دانشگاه‌های سراسر دنیا به ایران بازگشتند اما متأسفانه با میدان دادن‌های نادرست رسانه‌ای و بهره‌برداری‌های سیاسی، بدون تئجه به این موفقیت، صرفاً معدود موارد خروج نخبگان رسانه‌ای و پرداخته شده است.

ستاری، به آمادگی کامل معاونت علمی و فناوری برای تعریف و اجرایی ساختن مدل کارآمد بازگشت نخبگان با همکاری تمامی دستگاه‌ها از جمله دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اشاره کرد و گفت: همان طور که تصویب پیوست انتقال فناوری در قراردادهای ارتباط با صنعت، تعریف بسترهای جذب نخبگان و ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک با دیگر کشورها برای حمایت از دانشجویان محقق شد، آماده‌ایم تا در بستر یک مدل شفاف و ساختارمند و با همکاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری فرآیند جذب نخبگان و دانشجویان را باشتابی بیش‌تر از گذشته پیش ببریم.