اقتصاد دانش بنیان

به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری عصر چهارشنبه یکم اسفندماه سال جاری میزبان جمعی از اساتید دانشگاه و اعضای هیئت های علمی بازگشته به کشور بود.  او در این نشست از مشکلات موجود و نقش کلیدی دانشگاهی ها در حل این مشکلات گفت. 

ستاری با بیان این‌که حمایت های صورت گرفته از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و سوی بنیاد ملی نخبگان، در راستای ایجاد یک نگاه جدید و درانداختن طرحی نو در فرهنگ اقتصاد کشور است، گفت: تلاش می‌کنیم با رونق تفکر دانش بنیان، فضای تنفس تازه‌ای برای پژوهش نوآوری و کارآفرینی فراهم شود. 

هم‌دلی برای زیست‌بوم 

به گفته معاون علمی و فناوری رییس‌جمهوری، باید اثرگذاری فعالان زیست‌بوم به میزانی درخورتوجه برسد تا جامعه، اهمیت و جایگاه دانش، فناوری، نوآوری و کارآفرینی را درک کند. این مهم با اختصاص دادن یک فضای دودر دو به  فعالان دانش بنیان استارتاپی در اقتصاد کشور ممکن شد. 

ستاری به نتیجه‌بخش بودن این روند در رشد اقتصاد کشور اشاره و اضافه کرد: اکنون این زیست بوم ۴۲۰۰  شرکت دانش بنیان و هزاران استارتاپ را  در  دل خود گنجانده است که فعالیتشان در سال گذشته  ۶۰ هزار میلیارد تومان درآمد برای اقتصاد کشور به ارمغان آورده است؛  با گسترده‌تر شدن زیست‌بوم کارآفرینی و نوآوری، این ارزش آفرینی در سال آینده نیز روندی رو به رشد خواهد داشت. 

بنیادین اما حل شدنی 

ستاری همچنین  از بنیادین بودن مشکلاتی که ساکنان زیست‌بوم کارآفرینی و نوآوری کشور و عمدتاً پژوهشگران با آن مواجه هستند گفت و ادامه داد: آن‌چه که کسب و کارهای دانش بنیان و استارتاپی، فعالان خلاق و فناور همه روزه با آن دست و پنجه نرم می کنند ساختارهای ناکارآمد و مشکلات ناشی از تفکر حاکم بر این ساختارها است. این تفکر حاکم به کمک ساکنان زیست‌بوم کارآفرینی و نوآوری متحول می‌شود. 

او راه‌کار برای اصلاح این ساختار را در هم‌دلی و همراهی تمامی فعالان زیست‌بوم کارآفرینی و نوآوری جامعه دانست و تأکید کرد: همه  با هم و در  یک جبهه، علیه فرهنگ نادرست اقتصاد نفتی بجنگیم و ایستادگی کنیم؛ صف‌شکنان مبارزه با فرهنگ ناصحیح ناشی از خام فروشی،  دانش بنیان‌ها واستارتاپی‌ها هستند.  دانشگاهیان نیز باید به میدان آمده و در خط مقدم این میدان مبارزه قرار گرفته‌اند.  

ستاری سهم همه بخش‌ها از جمله دانشگاهی‌ها در تغییر فرهنگ اقتصاد و فراهم کردن محیط مساعد برای نوآوری و کارآفرینی یادآوری کرد و ادامه داد: استعدادهای برتر، پژوهشگران یا اساتید دانشگاهی که به کشور بازمی‌گردند، به فعالان زیست‌بوم کارآفرینی کشور ملحق می‌شوند تا اخلاق و فرهنگ کارآفرین و نوآور کشور را که به واسطه اتکای به اقتصاد خام‌فروش، سرکوب‌شده بود توانمند کند.  در این راه همه بخش‌های جامعه عزم خود را جزم و با این زیست‌بوم همراه شوند. 

رییس بنیاد ملی نخبگان تأکید کرد دانشگاه باید بیاموزد که برای درآمد خود نباید به دولت وابسته باشد و به این نتیجه برسد که راه گذران یک دانشگاه نوآور و کارآفرین،  از محل کسب‌وکارهای دانش‌بنیان، استارتاپ‌ها قراردادهای ارتباط با صنعت و فروش دانش و فناوری است. 

ستاری با بیان این‌که رسالت معاونت علمی و فناوری در حمایت از این تحول بنیادی و مهم است، اظهار کرد: سعی می‌کنم برای همه شرکت‌های دانش بنیان واستارتاپ ها وقت بگذارم، چراکه توفیق و برتری اقتصاد کشور از مسیر همین کسب‌وکارها می‌گذرد؛ خوشبختانه روند توسعه زیست‌بوم کارآفرینی و نوآوری، نتیجه‌بخش بوده و شاهد اتفاقات خوبی بوده‌ایم به‌طوری‌که  اکنون داشتن کسب و کار توسط یک عضو هیات علمی ارزش محسوب می شود در حالی که تا همین چند سال گذشته چنین فرهنگی وجود نداشت و اکنون کسب و کار دانش بنیان یا استارتاپی یک عضو هیات علمی، افتخار آفرین است. چنین تحولی در ساختار دانشگاه، نتیجه  رونق اقتصاد  دانش بنیان به مدد  گسترده شدن فرش زیست بوم کارآفرینی و نوآوری است. 

معاون علمی و فناوری رییس‌جمهوری ابراز کرد: اکنون بخش سنتی اقتصاد و جامعه، در صورت پیشه کردن راه مبارزه یا رویارویی با دانش‌بنیان‌ها و استارتاپ‌ها بازنده خواهد بود بنابراین باید ماندگاری‌اش را در حمایت و سرمایه گذاری روی این کسب و کارها جست‌وجو کند. 

رییس بنیاد ملی نخبگان، یک توصیه برای نخبگان دانشگاهی داشت و گفت:  دانشگاه هایی که بر اساس ساختار درآمد نفتی سالهاست با همین رویه جلو رفته  است، با نوآوری و تغییر سر ناسازگاری دارد؛ اصلاح این رویه  با ایستادگی و تحمل دانشگاهیان خلاق و جوان، شدنی است. بستگی به این ساختارها می‌تواند شما را نیز آلوده کند همان طوری که پژوهشکده ها و پژوهشگاه های دولتی راهی جز این مقابل پژوهشگران جدید  قرار نمی‌دهد و آلوده شان می‌کند.  

ساختار سخت 

به گفته معاون علمی و فناوری رییس‌جمهوری، ساختارهایی مانند دانشگاه و صنعت که وارداتی و به دور از بوم و فرهنگ ما بود، درکی از اهمیت مفاهیمی چون دانش، فناوری، خلاقیت و نوآوری ندارد؛ زبان دانشگاه و صنعت با نخبه، نیروی انسانی و نوآوری آشنا نیست و هرجا به تغییری نیاز داشته، با در اختیار داشتن پول نفت آن را خریداری کرده است. 

ستاری، از تفاوت یک مدیر نفتی با مدیر نوآور و تعلق یافته به زیست بوم کارآفرینی و نوآوری گفت:  مدیر پرورش یافته در فرهنگ اقتصاد نفتی، خود را وابسته به منبع نفتی می داند و کسی هم که می‌خواهد در مسیر کارآفرینی قدم بردارد نیز تلاش خود را با میزان دسترسی به مدیر نفتی تنظیم می‌کند. اصولاً این ساختار منابع بر مبنای رانت نفتی است. بنابراین این ساختار راه به جایی نمی‌برد. 

به بیان او، یک فرهنگ و تاریخ صد و چندساله وابسته به درآمدهای نفتی در همه بخش‌های کشور ما از بانک‌ها، مالیات و بیمه تا دانشگاه و پژوهشگاه ما ریشه دوانده است. حل مشکلات تفکر و رویکرد به دانش و نوآوری و کارآفرینی، که تنها گریبان‌گیر دانشگاه و پژوهشگاه‌های ما نیست، اقتصاد نفتی نگاه جامعه و مدیران را طوری‌ تغییر داده است که بشکه‌های نفت از استعداد و توانمندی نیروی انسانی، ارزشمند‌تر تلقی می‌شود. 

معاون علمی و فناوری رییس‌جمهوری این چنین ساختارهایی را فاقد درکی صحیح از اهمیت نیروی انسانی نخبه و مهندس دانست و گفت: دانشجو به مثابه مهم‌ترین خروجی دانشگاه و مهندس در صنعتی کارآمدی خود را نشان می‌دهد که آن صنعت بهینه‌سازی، تولید و تحقیق و توسعه می‌کند. 

او پژوهشگاه‌های دولتی شکل‌گرفته با درآمد نفتی را نیز به همین عارضه مبتلا دانست کرد و گفت: پژوهشگاه ها و پژوهشکده های  شکل گرفته بر اساس دخالت دولت و درآمدهای نفتی نیز به عارضه ناکارآمدی مبتلا است بنابراین می‌بینیم پژوهشگاهی که اگرچه با هدف حل مشکلات اساسی جامعه شکل گرفته ، در ارائه راهکاری مفید و رفع نیاز جامعه ناکارآمد است زیرا بخش خصوصی که به خوبی نیازهای جامعه را می شناسد در عرصه پژوهش نقشی کم‌رنگ ایفا می‌کند. 

ستاری ادامه داد: معتقدم کشور ما در پژوهش کم هزینه نمی‌کند؛ اما راه و رسم درست هزینه کردن در پژوهش را نمی‌دانیم و باید بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در این حوزه ترغیب شود چون این بخش اولویت‌ها را برای سرمایه‌گذاری بهتر از دولت تشخیص می دهد و روی آن سرمایه گذاری می کند. 

به گفته معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری وقتی در پژوهش، کارآفرینی و اقتصاد، ردی از نقش‌آفرینی مردم نباشد و دولت یکه‌تاز میدان قرار گیرد، مشکلاتی از همین جنس سر بر می‌آورد؛ به طور مثال حوزه توزیع که  نگاه دولتی  در پس آن سایه انداخته، با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می‌کند. 

این دیدار با حضور 45 نفر از  فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های برجسته جهان که در قالب برنامه مرکز تعاملات بین المللی علم و فناوری برای همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج کشور به کشور بازگشتند و و با حمایت بنیاد ملی نخبگان به عنوان اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های کشورمان فعالیت می‌کنند برگزار شد. 

اساتید دانشگاه بازگشته به کشور، نیازها، نگرانی‌ها، دغدغه‌ها و دستاوردهایشان را با معاون علمی و فناوری رییس‌جمهوری و معاونان او در میان گذاشتند. قرار شد تا ضمن بررسی موانع اظهار شده، زمینه برای تعامل بیش‌تر میان دانشگاهیان بازگشته و مرکز تعاملات علم و فناوری و بنیاد ملی نخبگان فراهم شود.