اقتصاد دانش بنیان

اولویتهای صنایع فرهنگی و فناوریهای نرم

صنعت گردشگري طي ده ههاي اخير توانسته است از طريق تاثيرگذاري بينظيري که بر اقتصادهاي جهاني داشته است، نظر بسياري از سياستگذاران کلان کشورهاي مختلف را به خود معطوف کند. صنعت گردشگري يکي از معدود صنايعي بوده است که توانسته بهخوبي از گذرگاه دشوار بحران اقتصادي عبور کند و هماکنون به عنوان يکي از سودآورترين فعاليتهاي اقتصادي شناخته شود.گردشگري فرهنگي، طبيعت، تجاري، مذهبي و سلامت انواع مختلفي از گردشگري هستند. همچنين ميتوان آن را بر اساس انگيزه، موقعيت مکاني، هدف يا موضوع طبقهبندي کرد.

حجم بازار

طبق آمارهاي سازمان جهاني گردشگري در سال 2014 بيش از يک ميليارد سفر بين المللي ثبت شده است که اين تعداد سفر، درآمدي به ميزان 245/1 ميليارد دلار عايد کشورهاي ميزبان کرده است. حال اگر درآمد حاصل از صادرات کالا را از طريق گردشگران در ميزان درآمد حاصل از گردشگري نيز محاسبه کنيم، مشخص خواهد شد که صنعت گردشگري در سال 2014 روزانه مبلغي به ميزان 4 ميليارد دلار در جهان درآمد ايجاد کرده است.

سازمان جهاني گردشگري پيشبيني ميکند تا سال 2030 تعداد کل سفرهاي بين المللي به حدود 2 ميليارد سفر در سال برسد و اين مسئله را «پيشران خروج اقتصادهاي جهاني از بحران» قلمداد ميکند. براساس آماري که سازمان جهاني سفر و گردشگري به صورت سالانه منتشر ميکند، پيشبيني ميزان تاثيرگذاري اين صنعت بر شاخصهاي کلان اقتصادي جهان در سال 2025 نيز مشخص شده است.

با توجه به آمارهاي منتشرشده سازمان جهاني گردشگري ده کشور برتر در حوزه جذب گردشگر به ترتيب عبارتند از: فرانسه، امريکا، اسپانيا، چين، ايتاليا، ترکيه، آلمان، بريتانيا، روسيه و مکزيک.

طبق گزارش سازمان جهاني گردشگري کشورهاي زير به عنوان ده کشور برتر از لحاظ درآمدهاي گردشگري در سال 2014 هستند که همانطور که در نمودار 6 قابل مشاهده است، ايالات متحده امريکا با 2/177ميليارد دلار درآمد با اختلاف در صدر جدول قرار گرفته است.

چين با جمعيت بزرگ، رشد فزاينده و سريع طبقه متوسط و اقتصاد شکوفاي خود از پتانسيل رو به رشدي در بازار گردشگري خود برخوردار است. افزايش هفت برابري در گردشگري خروجي چين از 10 ميليون نفر در سال 2000 به بيش از 70 ميليون نفر در سال 2011 و 109 ميليون نفر در سال 2014، خود شاهدي بر اين مدعاست. آکادمي گردشگري چين برآورد کرده که در سال 2015 گردشگران چيني بيش از 163 ميليارد دلار در مقصدهاي مختلف جهان هزينه کردهاند. (بيدرام 128)

در طول ماه اوت 2016، 632  هزار و 600 گردشگر به استراليا وارد شد. اين ميزان نسبت به دوره مشابه سال گذشته 2/10 درصد افزايش داشت. در مجموع تعداد گردشگران استراليا در سال 2016 به رقم  99/7 ميليون نفر رسيد که نسبت به سال گذشته افزايش 9/10 درصدي داشت. از اين ميزان حدود 4 ميليون نفر به قصد تعطيلات، 800 هزار نفر براي کسب وکار، 500 هزار نفر به قصد تحصيلات و 275 هزار نفر براي استخدام در اين سال عزم استراليا کردهاند.

علاوه بر درآمدزايي هنگفت، صنعت گردشگري تاثيرات شگرفي بر ديگر جنبه هاي اقتصاد از قبيل اشتغالزايي، کاهش فقر، حفظ محيطزيست و برقراري صلح و آشتي در سطح جهان خواهد داشت.

زنجيره ارزش

در صنعت گردشگري همواره ايرلاينها، خطوط کشتيراني، تورگردانهاي بين المللي و برندهاي نامآشناي صنعت هتلداري در زنجيره ارزش صنعت گردشگري پيشتاز بودهاند. زنجيره ارزش صنعت گردشگري به طور کلي تحت تاثير خدمات فناوري اطلاعات و ارتباطات قرار گرفته و روابط بين بازيگران کليدي اين عرصه تسهيل شده است. در ادامه مدل فعاليت بازيگران در صنعت گردشگري ارائه شده است.

فناوريهاي اطلاعاتي و ارتباطي، زنجيره ارزش گردشگري را به صورت زير تغيير داده است:

ايران

طبق آمارهاي سازمان جهاني گردشگري، ايران از لحاظ جذب گردشگر در جايگاه چهلوهشتم در ميان کشورهاي جهان قرار ميگيرد، در ميان کشورهاي خاورميانه با جذب حدودا 7/4 ميليون گردشگر در سال، با اختلاف در رتبه چهارم قرار گرفته است که در نمودار 7 مشاهده ميشود. البته يکي از مهمترين رقباي منطقهاي ايران کشور ترکيه است که حدودا سالانه 35 ميليون گردشگر خارجي از اين کشور بازديد ميکنند.

حجم بازار

شوراي جهاني سفر و گردشگري در گزارش خود ارزش صنعت گردشگري ايران براي 2014 در حدود 8/7 ميليارد دلار تخمين زده بود. جايگاه ايران در رتبهبندي جهاني از نظر درآمد در رتبه 35 دنيا قرار ميگرفت. شوراي جهاني سفر و گردشگري در گزارش خود با عنوان «سفر و گردشگري: تاثير اقتصادي ايران 2015» اضافه کرده است که انتظار ميرود در سال 2015 صنعت گردشگري ايران به رشد 6/6 درصدي دست يابد. در اين گزارش آمده است که در سال 2014 سفر و گردشگري در ايران به طور مستقيم 413 هزار شغل را که معادل با 8/1 درصد از اشتغالزايي کشور است، پشتيباني مي کند. آنچه بيش از هر آماري نشاندهنده شکاف ميان وضع موجود و مطلوب در صنعت گردشگري کشور است، مقايسه وضعيت رقابتپذيري اين صنعت در سطح جهاني است که ايران را در گزارش مجمع جهاني اقتصاد در جايگاه نود و هفتم قرار ميدهد.

سند چشمانداز

با توجه به چشمانداز 20 ساله جمهوري اسلامي ايران لازم است سهم ايران از شمار گردشگران جهاني از 9/0 درصد در سال 83 به 5/1 درصد در سال 1404، سال پاياني چشمانداز 20 ساله آينده، افزايش يابد، يعني حدود 20 ميليون نفر گردشگر و سهم ايران از درآمد گردشگري جهاني از 7/0 درصد در سال 83 به 2 درصد در سال 1404 رشد يابد، به گونهاي که کشور ايران در سال 1404 سالانه قريب به 25 ميليارد دلار از محل گردشگر ورودي درآمد کسب کند. تصوير توسعه گردشگري ايران در طول چهار برنامه چشمانداز با در نظر گرفتن حدود 700 هزار نفر رقم پايه گردشگر ورودي به ايران در سال 1383 مطابق جدول زير خواهد بود:

منبع: مجله دانش بنیان