اقتصاد دانش بنیان

نقشه راه تامین صد درصدی انرژی 139 کشور

اخيرا مارک جيکوبسون و 26 همکار او در دانشگاه استنفورد، طرحي براي استفاده صد درصدي از انرژيهاي تجديدپذير در آينده تهيه کردهاند. اين نقشه جهاني تغييراتي زيربنايي را نشان ميدهد که به واسطه آن 139 کشور ميتوانند تا سال 2050 کاملا از انرژيهاي بادي، آبي و خورشيدي استفاده کنند؛ البته به شرط آنکه تا آن زمان تمام مصرف انرژي خود (از قبيل خودروها و کارخانجات) را به انرژي برقي تبديل کرده باشند. از جمله مزاياي اين پروژه بزرگ ميتوان به کاهش مصرف جهاني انرژي به علت کارآيي بالاي انرژي برقي، توليد بيش از 24 ميليون شغل ثابت، کاهش 4 تا 7 ميليون مرگومير ناشي از آلودگي هوا در سال، تثبيت قيمت انرژي در دنيا و صرفهجويي 20 تريليون دلاري دنيا در حوزه سلامت و آب و هوا به صورت سالانه اشاره کرد.

نقشه راه

يکي از مهمترين چالشهاي پيش روي بشر، سوق دادن دنيا به سمت آيندهاي است با توليد کمتر کربن دياکسيد (و در نتيجه کاهش روند گرمايش جهاني) و با کشورهايي که از نظر انرژي خودکفا باشند. نقشه راه هايي که جيکوبسون و گروهش تهيه کردهاند، به نقطه مشخصي ختم ميشوند. گزارش منتشرشده مشخصا چند چيز را در مورد اين کشورها مورد بررسي قرار داده است: منابع در دسترس هر کشور براي انرژيهاي تجديدپذير، تعداد ژنراتورهاي بادي، آبي و خورشيدي مورد نياز براي تبديل 80 درصد انرژي آنها به انرژي تجديدپذير تا سال 2030 و همچنين تعداد مورد نياز آنها براي تبديل تمام انرژي تا سال 2050، مساحت زمين و پشتبامهاي مورد نياز براي اين تاسيسات (که تنها حدود يک درصد از مساحت قابل استفاده است) و اينکه اين رويکرد تا چه حد بر ميزان تقاضا و قيمت انرژي تاثيرگذار خواهد بود.

جيکوبسون، رئيس بخش اتمسفر و برنامه انرژي دانشگاه استنفورد، ميگويد: «اين تغيير بايد با همکاري مردم و دولتها انجام شود. معمولا سياستگذاران حاضر به اجراي کاري نميشوند، مگر اينکه تحقيقات قابل اعتماد علمي نشان دهند آن کار امکانپذير است. اين کاري است که ما سعي در انجام آن داريم. دستيابي به اين هدف از راه هاي ديگر نيز امکانپذير است. ما نميگوييم روش پيشنهادي ما تنها مسير ممکن است، ولي ارائه اين نقشه راه مسير را براي مردم واضحتر ميکند.»

اين تحقيقات به طور مشخص نيروي برق، حمل و نقل، گرمايش و سرمايش و بخشهاي صنعتي، کشاورزي، باغداري و ماهيگيري هريک از اين کشورها را بررسي کرده است. انتخاب اين 139 کشور از اينرو بوده که اطلاعات آنها از طريق آژانس بين المللي انرژي در دسترس عموم است و جمعا 99 درصد از کربن دياکسيد دنيا را آنها توليد ميکنند. از بين اين کشورها مسير آنهايي که تراکم جمعيت کمتري دارند، براي حرکت به سمت تجديدپذيري کامل هموارتر است. در مقابل، کشورهاي پرجمعيت يا کشورهاي بسيار کوچکي که اقيانوس احاطهشان کرده است، مسير سختتري دارند. مثلا ممکن است کشور سنگاپور براي انتقال به تجديدپذيري صد درصدي به سرمايه گذاري در توليد انرژي خورشيدي در دريا احتياج داشته باشد.

چشماندازي اميدبخش

اين چشمانداز همچنين فوايد زيادي براي اين انتقال به سوي انرژيهاي پاک پيشبيني ميکند. براي مثال با حذف نفت، گاز و اورانيوم، انرژي مورد استفاده براي استخراج، حمل و نقل و پالايش اين منابع سوختي نيز حذف ميشود. اين يعني کاهش 13 درصدي در تقاضاي جهاني براي انرژي. علاوه بر اينکه به علت راندمان بالاتر و کارآمدي بيشتر انرژي برق نسبت به سوختهاي فسيلي، 23 درصد ديگر نيز از ميزان تقاضاي جهاني انرژي کاسته ميشود. همچنين تامين زيرساختهاي لازم براي توليد انرژيهاي پاک در هر کشور، وابستگي کشورها به يکديگر براي تامين سوختهاي فسيلي را از بين ميبرد و از نزاعهاي بين المللي بر سر منابع انرژي نيز کاسته ميشود و کشورهايي که هماکنون از نظر انرژي در مناطق فقير و بدون منابع سوختي به سر ميبرند، قادر خواهند بود انرژي مورد نياز خود را به صورت پاک و تجديدپذير فراهم کنند.

جيکوبسون در اينباره ميگويد: «با اجراي اين سند چشمانداز، انتشار کربن دياکسيد به حداقل ميرسد و 5/1 درجه سلسيوس از ميزان گرمايش جهاني کاسته ميشود. اين پروژه همچنين شروعي است براي خروج تدريجي کربن دياکسيد از اتمسفر زمين و نجات زندگي 4 تا 7 ميليون نفر که سالانه در اثر آلودگي هوا جان خود را از دست ميدهند.»

منتقدان چه ميگويند؟

اين نقشه راه به علت تمرکز بر انرژي بادي، آبي و خورشيدي و حذف ساير انرژيهاي کمآلاينده مانند انرژي هستهاي، زغالسنگ پاک و سوختهاي زيستي منتقداني نيز دارد؛ اما محققان اين گروه انرژي هستهاي را به علت زمانبر بودن طراحي و نصب تجهيزات آن (10 تا 19 سال)، مخارج بالا، زباله هاي پرمخاطره و امکان سوءاستفاده نظامي از نقشه راه حذف کردهاند. زغالسنگ پاک و سوختهاي زيستي نيز به اين علت در نظر گرفته نشدهاند که نسبت به انرژيهاي بادي، آبي و خورشيدي آلايندگي بسيار بيشتري دارند. حال آنکه جيکوبسون و گروه همکارانش به دنبال حذف آلاينده ها از چرخه انرژي هستند.

منتقدان همچنين به بيثباتي و نوسانات موجود در انرژيهاي بادي، آبي و خورشيدي اشاره کردهاند. اين تغييرات ممکن است باعث شود در روزها يا فصلهاي خاصي از سال، توليد انرژي به اندازه نياز و تقاضاي يک کشور نباشد. اين نقشه راه براي حل مشکل فوق به تحقيقات جديدي ارجاع ميدهد که براي مقابله با اين مشکل چندين راه حل پيشنهاد ميکند.

مشکل ديگر اين نقشه راه پرهزينه بودن و احتياج به سرمايه گذاري عظيم براي رسيدن به هدف مورد نظر آن است؛ ولي جيکوبسون در پاسخ ميگويد که هزينه اين پروژه رويهمرفته (با در نظر گرفتن هزينه هاي انرژي، سلامت، و آب و هوا) تنها يکچهارم سيستم سوخت فسيلي موجود است. بنابراين حرکت به سوي هدف اين چشمانداز به صورت يک سرمايه گذاري است و در طول زمان منافع اقتصادي زيادي براي اين کشورها به ارمغان خواهد آورد.در نهايت بايد توجه داشت که اين نقشه راه، يکي از گزينه هاي موجود براي انتقال به سمت انرژيهاي پاک و تجديدپذير و حذف سوختهاي فسيلي از چرخه انرژي است و باعث ميشود اين مسئله هرچه بيشتر مورد گفت و گوي دانشمندان، سياستگذاران و بخشهاي اقتصادي قرار گيرد. نقشه راهي که مسيري دستيافتني و قابل اجرا به سمت آيندهاي پاک و تجديدپذير براي همه ما ترسيم کرده است.

منبع: مجله دانش بنیان