اقتصاد دانش بنیان

 «کسانی که دوست دارند هر روز چیز تازه‌ای بیاموزند، زندگی پوچ و بیهوده‌ای نخواهند داشت.» (نامه‌های ایرانی، مونتسکیو، نامه چهل و هشتم) در جهان ایرانی، طبیعت واسطه‌ای‌ است میان انسان و خالقش. طبیعت به او آموخته است هیچ چیز، مجرد و تنها نیست به جز حق تعالی. بنابراین هر چیز در پیوند با چیز دیگری است تا به کمال برسد. هرچیز، صاحب دو سمت است تا راه‌های تازه را آسان‌تر بیابد.

بر همین اساس، انسان موحد ایرانی با بهره‌مندی از آموزه‌های دینی و تکیه بر دیدگاه‌های ایمانی‌اش هر آنچه را در پیرامونش دارد، صاحب سمت و سو کرده است و ثابت‌کننده بر تضادها و اختلاف‌ها. مثلا اگر دیواری بنا می‌کند، آن دیوار فقط یک حصار و حائل نیست بلکه با بهره‌مندی از هنر و نقش و قوس، فرهنگ و اعتقاد نیز در آن حلول می‌کند. در نتیجه مسجد که اوج هنر و فرهنگ و اندیشه اسلامی-ایرانی را با خود به همراه دارد هم جذاب است و هم کارآمد. هم زیباست و هم اندیشه‌ورز. تضاد رنگ‌ها و مواد، فکر به وجود می‌آورد و از دلش نیز نقشی دل‌انگیز بیرون می‌زند. این روال، قرن‌هاست که در خون و رگ و مغز ایرانیان، جاری است و دائما در حال تطور و تحول بوده است.

اما حالا با تغییر دوران و جدال جهانیان بر سر سود و زیان، موضوع فرهنگ، حساس‌تر و مهم‌تر شده است. صنایع خلاق و فرهنگی بر پایه اقتصاد خلاق، وارد مرحله‌ای تازه شده است. به گواه آمار در حال حاضر بالغ بر ۲۷۰۰میلیارد دلار گردش مالی در کل جهان به اقتصاد صنایع خلاق اختصاص دارد که این رقم حدود ۳درصد از کل تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل می‌دهد. همچنین صنایع خلاق در سراسر جهان توانسته‌ است، حدود ۵۰ میلیون شغل مستقیم ایجاد کند.

پس پهنه‌ای دیگر پیش روی فرهنگ غنی و زاینده ایرانی قرار گرفته است. ما همواره ثابت کرده‌ایم در عرصه‌های فرهنگ و خلاقیت، پهلوانیم و پشت به خاک بیگانه نمی‌دهیم. درست است که آنها در برخی فناوری‌ها ، سیستم‌ها و فرآیندها از ما جلو افتاده‌اند اما حالا که دوره خلاقیت و فرهنگ است، ما می‌توانیم دست بالا را داشته باشیم.

از بخش‌های مهم در عرصه اقتصاد خلاق، صنایع دستی است. تنوع بومی در کشور ما، یکی از مزیت‌های بزرگ سرزمین‌مان است. هر زیست بومی برای خود فرهنگ و زبان و رنگ و طعم خاصی دارد. این تفاوت‌ها، جملگی فرصتی بی‌بدیل و غنی در اختیار صنایع خلاق و فرهنگی قرار می‌دهد تا دست به ایجاد زیست بوم خلاقیت و نوآوری در سراسر کشور بزند و محصولاتی متنوع و منحصر به وجود آورد.

از میان موضوعات بیست‌گانه صنایع خلاق و فناوری‌های نرم وهویت‌ساز، صنایع دستی در ایران، یکی از سکوهای پرتاب اقتصاد ایران به شمار می‌رود. در حال حاضر، سهم ایران از بازارهای جهانی صنایع دستی فقط ۵۰۰ میلیون دلار در سال است. در حالی که درآمدزایی کشورهای چین و هند از فروش محصولات صنایع دستی‌شان، سالانه به چهار میلیارد دلار می‌رسد. با توجه به تنوع، اصالت و ظرفیت بالایی که صنایع دستی در کشور ما دارد، می‌توانیم خوشبین باشیم که این عددها، ثابت نماند و در آینده‌ای نزدیک گوی رقابت را از دیگران برباییم و بر صدر بنشینیم.

اما فعال صنایع دستی، نیاز به نوآوری و تجاری‌سازی محصولات خود و عرضه به بازارهای مطمئن و فعال دارند. ما در این ماجرا، دو مسیر را پیش رو داریم،اول صادرات محصولات صنایع دستی و دوم، رونق گردشگری و جذب گردشگران خارجی. هر دو مسیر باید به موازات هم انجام شود. در این راه، خلاقیت و نوآوری و بهره‌گیری از فناوری‌های روز و معرفی و تولید محتوا مددرسان ما خواهد بود و بیمه‌ای مطمئن برای رونق صنایع دستی. شناساندن فرهنگ درخشان و خلاق و توانمندی ایرانیان هنرمند به دنیا با استفاده از صنایع دستی، راهی مطمئن و سراسر سود است. با رشد خانه‌های خلاق و نوآوری در سراسر کشور، تفکر و اندیشه جوانان نوآفرین ایرانی در کنار تجربه استادان بنام این حوزه تبدیل به محصول می‌شود و راهش را آرام آرام در بازارهای جهانی خواهد یافت. از سوی دیگر، تاکید رهبر فرزانه انقلاب بر توجه به صنایع خلاق و فرهنگی و توصیه ایشان به سران قوا برای توجه به این حوزه که به‌تازگی اعلام شده است در کنار تصویب ماده۶ قانون جهش تولید در رسمیت دادن به واحدهای خلاق، جای هیچ‌گونه تردیدی را برای شتاب گرفتن در این مسیر، برایمان باقی نمی‌گذارد. جهان با فرهنگ و خلاقیت ایرانی، زیباتر خواهد شد و از پوچی و بیهودگی در امان.

*رئیس مرکز و دبیر ستاد فناوری‌های نرم و توسعه صنایع خلاق معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری